Lögberg - 06.11.1952, Qupperneq 4

4
LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 6. NÓVEMBER, 1952
GeflíS út hvern fimtudag af
THE COLUMBIA PRESS LIMITED
695 SARGENT AVENUE, WINNIPEG, MANITOBA
Utanáskrift rltstjórans:
EDITOR LÖGBERG, 695 SARGENT AVENUE, WINNIPEG, MAN.
PHONE 21 804
Ritstjóri: EINAR P. JÓNSSON
Verð $5.00 um árið — Borgist fyrirfram
The “Lögberg” is printed and published by The Columbia Press Ltd.
695 Sargent Avenue, Winnipeg, Manitoba, Canada
A uthorized as Second Class Mail, Post Office Department, Ottawa
Bjargráðatilraun
Það er kunnugra en frá þurfi að segja hve viku-
blöð þau, flest hver, sem gefin eru út á öðrum tungu-
málum en ensku og frönsku, hafa jafnan átt erfitt upp-
dráttar frá fjárhagslegu sjónarmiði séð, og hve litlu
hefir stundum munað, að þau hættu að koma út; hefir
þetta jafnan verið þeim, er að blöðunum stóðu ærið
áhyggjuefni, því leiðir til raunhæfra úrbóta, hafa
reynst vandfundnar; þó hafa ávalt einhverjir verið að
brjóta heilann um það, að láta ekki við svo búið standa,
en reyna í þess stað að afla blöðunum aukins starfs-
fjár með nýjum aðferðum; nú hefir ein slík tilraun fyrir
skömmu verið gerð, sem þegar hefir borið talsverðan
árangur, en hún á rót sína að rekja til blaðamannafé-
lags, er gengur undir nafninu Canada Press Club, er
W. J. Lindal dómari lagði grundvöll að og hefir hann
verið formaður félagsins frá byrjun; í félaginu eru sumir
útgefendur og flestir ritstjórar vikublaðanna hér í borg,
sem prentuð eru á „annarlegum tungum“. Nú hefir
starfsemi þessa tiltölulega fámenna félags leitt til þess,
að komið hefir verið á fót í Toronto auglýsingaskrif-
stofu og áttu þeir Lindal dómari og ritstjóri þessa blaðs
verulegan þátt í því, að úr þessu varð og sátu alla
undirbúningsfundina, sem haldnir voru hér í borginni.
Hið nýja auglýsingafyrirtæki heitir New Canadian
Press og veitir því forstöðu ungur Pólverji, er slapp
vestur fyrir járntjaldið og fluttist þegar hingað til lands;
hann fer með auglýsingaumboð fyrir tuttugu og sex
vikublöð, sem gefin eru út á mismunandi málum, en
kaupenda- og lesendafjöldi þeirra til samans er geisi-
mikill.
Fram að þessu hefir stóriðja landsins og fésýslu-
fyrirtæki gefið áminstum vikublöðum minni gaum en
ætla hefði mátt, en slíkt mun að mestu hafa stafað af
ókunnugleik varðandi ménningarlegt gildi þeirra; úr
þessu er nú verið að bæta, svo sem ráða má af því, að
blaðið The Financial Post, sem gefið er út í Toronto,
eitt allra áhrifamesta og vandaðasta blað landsins,
flytur á forsíðu sinni hinn 1. þ. m., skilmerkilega grein
um áminst blöð eftir kunnan blaðamann, Peter New-
man, þar sem hann lýsir mikilvægu hlutverki þeirra í
þágu þjóðfélagsmálanna.
í ritgerð þeirri, sem hér um ræðir, er fyrst minst
Lögbergs og Heimskringlu og þess getið, að þau séu
elztu vikublöðin, sem gefin séu út í áminstum blaða-
flokki; þá er heldur ekki farið í launkofa með það, hve
blöð slíkrar tegundar hafi unnið og séu að vinna veg-
legt hlutverk í þágu canadiskrar þjóðeiningar og hve
drengilega þau hafi barist gegn áróðri erlendra áróðurs-
afla, svo sem kommúnismanum.
Mr. Newman leiðir athygli að því, að sum elztu
blöðin, sem í rauninni eigi mest inni hjá þjóðfélaginu
vegna menningarlegra áhrifa sinna, séu hvað verst í
fjárhagslegum skilningi á vegi stödd og þurfi samúðar-
ríks stuðnijigs við; úr þessu er nú New Canadian Press
aö leitast við að bæta.
í tilefni af áminstri grein birtir The Financial Post
mynd af Lindal dómara.
Bjargráðatilraun sú, sem nú hefir nefnd verið, er
vissulega þakkarvert spor í rétta átt.
☆ ☆ ☆
Víðsýnn menningarfrömuður
Rektor Harvardháskólans, dr. Conant, er talinn
einn hinn áhrifamesti frömuður á vettvangi fræðslu-
málanna, sem nú er uppi með Bandaríkjaþjóðinni;
hann er víðsýnn maður, sem unir því illa, að menta-
málunum sé komið fyrir í ramma, er eigi megi hrófla
við; hann er að því leyti til ekki ólíkur Vincent Massey
í skoðunum, að hann vill ógjarna að tæknin nái yfir-
hönd í sálarlífi háskólastúdenta; faðir hans var félítill
maður, ^r vann að prentmyndagerð; honum var um-
hugað um að koma syni sínum til æðri menta og kom
honum snemma að við Harvardháskóla; lagði hann
þar stund á nám í efnafræði og lauk á sínum tíma" prófi
með hárri einkunn í þeirri fræðigrein; gerðist hann þá
svo að segja undir eins prófessor við þessa víðfrægu
mentastofnun, en síðan 1933 hefir hann gegnt rektors-
embætti. Dr. Conant er sósial-demokrati í stjórnmála-
skoðunum sínum, en hatast jafnframt við áróður
kommúnista, er hann telur mestu hættuna, sem Banda-
ríkjaþjóðin um þessar mundir horfist í augu við; hann
er þeirrar skoðunar, að fjöldi manna og kvenna verji
langt of mörgum árum ævinnar til háskólanáms og vill
að í þessu efni verði reyndar nýjar leiðir til úrbóta, án
þess að hætta verði á að stúdentar bíði við það tjón á
sálu sinni; hann heldur því fram, að tveggja ára námi
í lærðum skóla mætti haga þannig til, að nemendum
yrði veitt prófskírteini, er veitti þeim „Bachelor of
General Studies“ gráðu, eða mentastig.
Dr. Conant er einn hinn mesti kjarnorkufræðing-
ur Bandaríkjanna og telur það næsta fráleitt, að til
atómstríðs komi fyrst um sinn; en hann tjáist jafnframt
dauftrúaður á að kjarnorkan verði þannig beizluð á
næsta mannsaldri, að hún komi til almennra nota við
iðnað og upphitun.
Margréi Sigfússon
MINNINGARORÐ UM MERKA KONU:
Margrét Sigfússon
F. 2. júlí 1862 -
Landnámsmenn og landnáms-
konur frá Islandi, sem komu
hingað og settust að í frum-
skógum eða á sléttum eða með-
fram stórvötnum þessa víðáttu-
mikla lands, eru nú stöðugt að
fækka. Og meðal þeirra, sem
horfið hafa má telja marga, sem
börðust ekki aðeins fyrir sig og
sína, heldur tóku drjúgan þátt í
að bjarga öðrum og hjálpuðu
þeim til að standa á móti erfið-
leikum frumbýlingsáranna. 'Það
gerði sú, sem hér er verið að
minnast, Margrét Sigfússon, sem
bjó síðustu fimmtíu og tvö ár
ævinnar við norðurhluta Mani-
tobavatns, fyrst við Narrows og
síðar við Oak View. Bygðarmenn
munu seint gleyma henni og
allrar þeirrar hjálpar, er hún lét
öðrum í té. Hún lézt s.l. vor í
maímánuði, og var lögð til
hvíldar í grafreit bygðarinnar í
umhverfi,,sem hún þekti svo vel
og meðal vina er hún hafði fyrir
löngu þekt og elskað. Minning
hennar lifir þótt hún sé farin,
og góðverk hennar gleymast
ekki.
Margrét var fædd 2. júlí 1862
í Hvammi í Svartárdal í Húna-
vatnssýslu á íslandi. Hún hefði
því orðið níræð hefði hún lifað
rúman mánuð í viðbót við það
sem komið var. Faðir hennar
var Illugi, sonur Jónasar frá
Gili í Svartárdal, Einarssonar af
Skeggstaðaætt og konu hans
Guðrúnar Illugadóttur Gísla-
sonar frá Holti í Svínadal í
Húnavatnssýslu. Móðir hennar
var Ingibjörg, dóttir Ólafs
Björnssonar á Auðólfsstöðum í
Langadal og konu hans Mar-
grétar Snæbjörnsdóttur prests í
Grímstungu, Halldórssonar bisk-
ups á Hólum í Hjaltadal. Ingi-
björg (móðir Margrétar) var
systir séra Arnljótar Ólafssonar,
er síðast var prestur á Sauða-
nesi.
Margrét ólst upp í fæðingar-
sveit sinni og giftist þar fyrra
manni sínum Jóhannesi Sveins-
syni, sem dó eftir örfárra ára
sambúð; þau eignuðust eina
dóttur, Guðrúnu, sem lifir móð-
ur sína hér vestra; hún giftist
Ólafi S. Eiríkssyni.
Árið 1899 giftist Margrét aftur
og var seinni maður hennar Sig-
urður Sigfússon, sem var Hún-
vetningur að ætt. Hans er getið
í Almanaki Ólafs S. Thorgeirs-
sonar (1914, bls. 92). Hann dó um
haustið 1949.
Þau hjónin Sigurður og Mar-
grét fluttu vestur um haf alda-
mótaárið og komu fyrst við í
Winnipeg. Þau komu einnig við
í Westborne, en fluttu svo til
Narrows og settu þar upp bú sitt.
En árið 1906 fluttu þau til Oak
View og þar áttu þau heima til
og eignuðust marga góða vini.
D. 26. maí 1952
æviloka. Þau bjuggu góðu búi
Einn sonur, Gísli, lifir móður
sína auk dótturinnar af fyrra
hjónabandi. Gísli tók við búinu
af föður sínum og hefir séð um
það mörg undanfarin ár, eða
frá því að faðir hans gat ekki,
heilsu og elli vegna, lengur
stundað búskap.
Á fyrstu árunum í bygðinni
reyndist Margrét þegar bygðar-
búum góður nágranni og líknaði
þeim, sem bágt eða erfitt áttu.
Vetur og sumar um mörg ár,
hvernig sem viðraði, í rigningu
eða sólskini, í frosthörkum eða
snjóbyljum, ferðaðist hún oft
langar leiðir, þegar kallið kom
til hennar frá einhverjum bág-
stöddum. Hún hafði lært ljós-
móður- og hjúkrunarstörf á Is-
landi, og komu þau henni að
góðum notum í hinu nýja landi,
því fátt var um lækna á þeim
tímum. Margir eru þeir nú,
gamlir og ungir, sem minnast
hennar í kærleika og þakklæti
fyrir umhugsunarsemi henn^r
og umönnun. Enda sýndi bygð-
arfólkið þakklæti sitt við hana
og hve mikils hún var metin,
þegar það hélt henni samsæti
fyrst fyrir mörgum árum, árið
1918, og svo aftur árið 1940, er
yngra fólk bygðarinnar, fólk,
sem hún hafði tekið á móti, er
það fæddist í þennan heim, og
gaf henni sem minningargjöf
silfurbikar. Við það tækifæri
flutti séra Guðmundur sál. Árna-
son ávarp fyrir hönd bygðar-
manna og allra, sem höfðu notið
góðsemi hennar og hjálpar.
Heilsa hennar var furðu góð
næstum til þess síðasta, en síð-
asta mánuð ævinnar veiktist
hún, enda var hún þá komin hátt
á níræðisaldur. Hún náði sér
ekki aftur og sofnaði hinum síð-
asta svefni 26. maí s.l. vor. Síð-
ustu dagana var hún hjá vin-
konu sinni Mrs. Margréti Björns-
son á Lundar, sem sá þá um
haná og hjúkraði henni síðasta
mánuð ævi hennar. Hana lifa,
eins og áður er getið, sonur
hennar, Gísli, og dóttir hennar,
Mrs. O. S. Eiríksson, og einn
bróðir á Islandi, Jónas á Blöndu-
ósi. Hún átti tvö systkini, en
þau eru bæði látin fyrir nokkru.
Kveðjuathöfn fór fram frá
sveitarkirkjunni á Vogar, og
hún var lögð til hvíldar í Oak
View-grafreit, í umhverfi, sem
henni var svo vel kunnugt og
hún elskaði. Vinir hennar, hinir
mörgu, kvöddu hana í kærleika.
Það var einlæg bæn þeirra allra,
að hvíldin yrði henni full af
friði og sælu, og að blessun allra,
sem hún rétti hjálparhönd
fylgdi henni um alla eilífð.
/Philip M. Pélursson
Fréttir fró ríkisútvarpi íslands
Frcimhald af bls. 1
inn hið allra fyrsta, en meðan
svo er ekki sé reynt að fá fram-
gengt fullri samræmingu á
álagningu hans. Samþykkt var
ályktun um að hraðað verði
sem mest byggingu sements-
verksmiðjunnar, og á það bent
í því sambandi að sement sé nú
það undirstöðuefni í byggingar-
iðnaði, sem allt veltur á.
☆
Ákveðið hefir verið að lengja
dagskrá Ríkisútvarpsins um
eina klukkustund og hefst nú
kvöldútvarp alla virka daga kl.
17.30 en áður 18,30. Meðal nýrra
þátta í vetrardagskrá útvarps-
ins verða fræðsluþættir um tón-
list, óskadagskrá, þar sem hlust-
endur fá sjálfir að velja stuttan
tónlistarþátt, og hafinn verður
flokkur erinda úr sögu íslands,
sem ýmsir færustu vísindamenn
í íslenzkum fræðum flytja. —
Barnatímar verða framvegis
tveir áviku.
☆
1 sumar var lokið í Neskaup-
stað smíði nýrrar hafskipa-
bryggju úr timbri, og eru þar nú
tvær hafskipabryggjur. 1 kaup-
staðnum eru í smíðum 14 íbúð-
arhús með 20 íbúðum. 1 haust
var lögð rafmagnslína frá Nes-
kaupstað til flestra*býla í Norð-
fjarðarsveit, en einhver dráttur
mun verða á uppsetningu spenni
stöðvar. Ráðgert er, að 18 býli
fái raforku frá þessari veitu,
þegar hún er fullgerð, en raf-
magnið er leitt frá rafstöðinni í
Neskaupstað.
☆
1 sumar var hafin kirkjubygg-
ing á Selfossi og hefir verkinu
miðað svo, að búið er að steypa
veggina og slá upp fyrir göfl-
unum. Ætlunin er, að koma þak-
inu á í haust. — Að undanförnu
hefir verið unnið að því á veg-
um Ræktunarsambands Flóa og
Skeiða að slétta áveitulöndin í
Flóanum. Til þessa verks er not-
aður níu lesta þungur valtari,
sem dráttarvél dregur. Telja
bændur, að með_þessu móti verði
engjarnar véltækar, og kostnað-
ur er áætlaður tvö til þrjú
hundruð krónur á hektara.
☆
Fulltrúaráð verkalýðsfélag-
anna í Reykjavík og stjórnir
verkalýðsfélaga í Reykjavík,
Hafnarfirði og nágrenni héldu
nýlega sameiginlegan fund og
var þar ályktað, að segja bæri
upp gildandi kaup- og kjara-
samningum við atvinnurekend-
ur fyrir 1. nóvember þessa árs,
þannig að þeir gangi úr gildi 1.
desember.
☆
Síðastliðinn mánudag færði
sendiherra Norðmanna hér á
landi, Torgeir Andersen-Rysst
Slysavarnafélagi Islands að gjöf
100.000 krónur frá norska fiski-
málaráðuneytinu. Gjöf þessi er
gefin í þakklætisskyni fyrir að-
stoð félagsins við leitina að sel-
veiðiskipunum norsku, sem fór-
ust í norðurhöfum í byrjun
aprílmánaðar 1 vor.
☆
Iðnsýningunni lauk á sunnu-
dagskvöldið var, og voru sýn-
ingargestir þann dag nær 9000
að tölu. Samtals skoðuðu sýning-
una rösklega 73.000 manns, og
hefir engin sýning hérlendis
verið svo fjölsótt.
☆
Barnaskóli Eyrarbakka átti
100 ára starfsafmæli í gær og
voru af því tilefni mikil hátíða-
höld á Eyrarbakka og var foí-
seti íslands, herra Ásgeir Ás-
geirsson, meðal gesta. Aðal-
hvatamenn skólastofnunar á
Eyrarbakka eru taldir hafa verið
^éra Páll Ingimundarson í Gaul-
verjabæ, Guðmundur Thor-
grímsen forstjóri Eyrarbakka-
verzlunar og Þorleifur ríki á
Stóru-Háeyri. Safnað var fé
meðal almennings til skólans.
Hann var settur í fyrsta skipti
25. október 1852, og fyrsti kenn-
ari þar var Jón Bjarnason, faðir
Bjarna Jónssonar frá Vogi. Séra
Árelíus Níelsson hefir skráð sögu
skólans og verður hún bráðlega
gefin út.
☆"
Ibúðarhúsið í Brattholti í
Biskupstungum brann á þriðju-
daginn var og varð engu bjarg-
að, sem þar var inni. Þar býr
Einar Guðmundsson og þar á
heima Sigríður Tómasdóttir, sem
nú er komin yfir áttrætt. Sig-
ríður er af því kunn um land
allt, að hún kom í veg fyrir það,
að Gullfoss yrði seldur útlend-
ingum, en Gullfoss er í Bratt-
holtslandi.
☆
Þjóðminjasafni Islands barst
nýlega merkileg bókagjöf frá
enskum manni, Frederic S. M.
MacDomhnaill að nafni. Eru
þetta 115 bækur og lúta allar að
keltneskum fræðum, og þannig
valdar, að hvert það bókasafn,
er lætur sig írskar og geliskar
bækur nokkru skipta, má ekki
án neinnar vera. Þarna eru m. a.
útgáfur fornritafélagsins írska.
☆
1 haust hlutu 11 íslenzkir
námsmenn styrki til háskóla-
náms í Bandaríkjunum fyrir til-
stuðlan íslenzk-ameríska félags-
ins. Bandarísk stjórnarvöld
veittu þrjá þessara styrkja, en
hina skólar, menntastofnanir
aðrar og einstaklingar. Gert er
ráð fyrir, að álíka margir styrk-
ir verði veittir til náms í Banda-
ríkjunum á skólaárinu 1953 til
1954.
☆
1 gær fyrsta vetrardag, tók til
starfa í Reykjavík stærsta
barnaheimili landsins, Laufás-
borg við Laufásveg. Þar verður
dagvöggustofa, hin fyrsta hér á
landi, dagheimili og leikskóli, og
rúmar heimili þetta hátt á ann-
að hundrað börn. Þarna er rúm-
góð afgirt lóð með miklum trjá-
gróðri. Borgarstjórinn í Reykja-
vík afhenti barnavinafélaginu
Sumargjöf hús þetta til reksturs
við hátíðlega athöfn á fimmtu-
daginn, og verður Þórhildur
,Ólafsdóttir forstöðukona. Dag-
heimili félagsins geta nú tekið á
móti 235 börnum samtals og leikj
skólar þess við 414 börnum.
☆
Barnaverndardagurinn var £
gær, og söfnuðu þá barnavernd-
arfélög landsins fé til starfsemi
sinnar. Barnaverndarfélög eru
nú níu í landinu og vinnur hvert
um sig að lausn þeirra vanda-
mála, sem mest eru aðkallandi
á starfssvæði þess. Barnavernd-
arfélag Reykjavíkur hyggst nú
efna til fræðslustarfsemi um
meðferð vangæfra barna, en
skortur er á sérfróðum mönnum
til starfa á því sviði, og ber til
þess brýna nauðsyn að skipu-
leggja vel uppeldi og fræðslu
tornæmra barna. Þá hefir félagið
í hyggju að gefa út fræðslurit
um afbrigðileg börn af ýmsu
tagi og erindi verða flutt um
það efni.
☆
Fjáreigendur í Reykjavík og
nágrannahreppunum héldu ný- #
lega með sér fund og ræddu til-
lögur, sem fram hafa komið um
að banna sauðfjárrækt í landi
Reykjavíkur og víðar á Suður-
nesjum. Samþykktu fundar-
menn að beita sér gegn hvers
konar viðleitni í þessa átt.
☆
Fyrstu níu mánuði þessa árs
fluttu flugvélar Flugfélags Is-
lands 32.768 farþega og er það
um 10.000 farþegum fleira en á
sama tímabili í fyrra. Vöruflutn-
ingar hafa einnig aukizt mjög og
í haust fluttu vélar félagsins
lömb úr öræfasveitinni að Hellu
Framhald á bls. 5
Lungnakvef
NjótiS þér eigi svefns yegna tauga-
veiklandi lungnakvefs /og hósta, er
ekkert sýnist vinna á? Templeton’s
RAZ-MAH töflur eru til þess gerSar
að losa um slím og létta fyrir brjðsti,
og v!8 þaS hverfur hðstinn og rennsli
ör nefi. Fáið RAZ-MAH vegna skjðts
bata. 65 c., $1.35 í lyfjabúðum. R-56.
\