Lögberg - 04.12.1952, Qupperneq 6

LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 4. DESEMBER, 1952
C
LANGT í burtu
frá
Heimsku Mannanna
Eftir THOMAS HARDY
J. J BJLDFELL þýddl
Þeir lyftu henni upp og fóru með hana inn
í annað herbergi, og læknishjálpin, sem að engu
liði hafði komið að því er Tray snerti, kom að
góðu gagni að því er Bathshebu áhrærði. Hún
fékk hvert yLrliðskastið á fætur öðru, svo að
menn óttuðust um hana. Hún var háttuð ofan
í rúm. Oak fór, eftir að hafa sannfærzt um,
að ekkert verulega hættulegt væri að óttast.
Liddy var hjá Bathshebu í herberginu og leit
eftir henni og heyrði hana stylija á milli svefns
og vöku, eða heims og helju alla nóttina: —
„Ó, það var mér að kenna — hvernig get ég
lifað! Ó, herra minn, hvernig get ég lifað!“
LV. KAPÍTULI
Tíminn líður fljótt og við fylgjumst með
honum þar til dag einn í sólarlausu, hvössu en
frostlausu veðri í marz. Á Yalbury-hæðinni,
sem er um miðja vegu milli Weatherbury og
Casterbndge, þar sem tollvegurinn liggur upp
á hæðina, var hópur fólks sman kominn, og
flest af því horfði til norðurs.. Flest af þessu
fólki voru iðjuleysingjar, nokkrir hermenn og
tveir trumbuslagarar, og svo voru léttivagnar
og í einum þeirra var yfirlögreglumaðurmn.
Margir af iðjuleysingjunum höfðu raðað sér á
vegarbrúnina; á meðal þeirra voru nokkrir frá
Weatherbury, svo sem Poorgrass, Coggan og
Cain Ball.
Eftir hálfan klukkutíma sást til ferða-
manna úr norðurátt og skömmu seinna kom
ferðavagn til þeirra og í honum annar dómar-
inn í vesturhéraðinu. Dómarinn skipti þar um
vagn og hesta, en á meðan börðu bumbumeist-
ararnir bumbur sínar, og skrúðganga var mynd-
uð með hermennina í broddi fylkingar, og svo
héldu allir af stað til Casterbridge nema
Weatherbury-menn, sem héldu heim til sín þeg-
ar þeir höfðu séð dómarann.
„Joseph, ég sá að þú þrengdir þér upp að
vagninum," sagði Coggan á leiðinni heim. —
„Sástu andlitið á dómaranum?“
„Já, ég sá það,“ svaraði Poorgrass. „Ég
horfði hvast á hann, eins og ég vildi lesa hverja
hans hugsun, og það var miskunn í augum
hans — eða ef maður vill segja það með þeirri
sannleiksvissu, sem að kringumstæðurnar
krefjast, — í auganu, sem var nær mér.“
„Jæja, ég vonast eftir því bezta, þó að það
geti naumast orðið gott,“ sagði Coggan. „En
meðal annara orða, ég ætla ekki að vera við
yfirheyrsluna, og ég vil ráðleggja ykkur, sem
ekki þurfið þess, að vera þar ekki heldur. Það
vekur aðeins óróa hjá honum að sjá okkur þar
alla einblína á sig.“
„Alveg það sama og ég sagði í morgun,“
sagði Joseph. „Dómari er kominn til að leggja
mál hans á metaskálarnar, sagði ég á minn
gamla íhyglisverða hátt, og ef að hann verður
léttur fundinn, þá verður hann að hafa það,
og maður sem stóð við hliðina á mér sagði:
Ágætt, ágætt! Maður, sem að þannig getur talað
ætti að fá áheyrn. En ég vil ekki vera að halda
því á lofti, því að þessi fáu orð mín eru mín
eigin orð, og ekki til að hreykja sér af; þó að
það sem sumir segja verði víða hljóðbært
sökum vísdómsorðanna."
„Satt er það, Joseph. Og nú, félagar, eins
og ég sagði áðan, þá munið þið allir eftir að
hreyfa ykkur ekki að heiman.“
Þessu boði var vel hlýtt, og allir biðu nú
með óþreyju fréttanna næsta dag. Þessi að-
staða breyttist nokkuð við fréttir, sem bárust
út eftir miðjan daginn og vörpuðu meira ljósi
á athafnir Boldwoods og líðan en nokkuð það,
sem að menn áður vissu. Samkvæmt þessum
fréttum var sagt að hann hefði verið í æstu
skapi frá því að hann var á Green Hill sýning-
unni og þar til þetta kom fyrir á jóladags-
kveldið; en enginn virtist hafa getað séð á hon-
um geðbilun þá, sem að Bathsheba og Tray ein
vitust hafa séð bóla á hjá honum á ýmsum tím-
um og við ýms tækifæri. 1 lokuðum skáp heima
hjá honum fanst núj einkennilegt samsafn;
þar voru nokkrir vandaðir kvenklæðnáðir úr
hinu bezta efni: silki, atlask, ull og flaueli, í
litum, sem eftir klæðaburði Bathshebu að
dæma voru líklegir til að vera henni velþókn-
anlegir. Þar voru tvær handskýlur, önnur
svört en hin hvít, úr dýrindis loðskinnum; þar
var einnig kassi með gullstássi í — fjórum gild-
um gullarmböndum, nokkrum nistum og hring-
um, allt af beztu tegund og gerð. Þetta hafði
verið keypt í Bath og hingað og þangað á ýms-
um tímum og flutt leynilega heim. Þessu var
öllu vandlega raðað og fyrirkomið og skrifað
utan á hvern böggul til Bathshebu eftir sex ár.
Þessi raunalegi vitnisburður um hugar-
ástand, sem var sjúkt af ergelsi og ást, var aðal
umtalsefni í veitingahúsinu hjá Warrens, þegar
Oak kom þar inn frá Casterbridge með fréttir
um það hvernig að dómurinn hefði fallið. Hann
kom eftir miðjan daginn og svipurinn á and-
liti hans, sem að loginn frá eldstæðinu varpaði
birtu á, sagði söguna nægilega skýra. Boldwood,
eins og allir bjuggust við, játaði sekt sína og
var dtemdur til dauða.
Fólk var nú orðið sannfært um, að Bold-
wood var ekki siðferðilega ábyrgðarfullur fyrir
hinar síðustu gjörðir sínar. Málsgögn, sem fram
höfðu verið lögð áður en málið kom fyrir rétt-
inn, höfðu bent sterklega í sömu áttina, en
þóttu samt ekki nógu sterk til að athuga sér-
staklega andlega heilbrigði Boldwoods, áður en
mál hans var tekið til rannsóknar. Það var
nokkuð einkennilegt, að menn skyldu fitja upp
á andlegri bilun mannsins nú og rifja upp
hverja endurminninguna eftir aðra um hann,
sem að bentu til andlegrar bilunar, þar á meðal
skeytingarleysi hans um kornstakka sína í
rigningunni og óveðrinu á síðastliðnu hausti.
Bænarskrá var send til ríkisritara Breta og
á þessi atriði og önnur var bent, sem virtust
réttlæta að málið yrði athugað að nýju, eða
réttara sagt dómurinn. Það voru ekki margir
í Casterbridge sem skrifuðu undir áskorunina,
eins og oft á sér stað í slíkum tilfellum, því
Boldwood hafði aldrei verið vinmargur þar.
Búðarmennirnir þar héldu að það væri ofur
eðlilegt að maður, sem opinberlega hafði keypt
beint frá framleiðendunum og hafði virt að
vettugi fyrstu aðalskyldu, sem tilvera sveit-
anna bygðist á, nefnilega þá að Guð skóp sveita
bæi til þess að auka þeim viðskiptavini, sem
hefðu mismunandi skilning og skoðanir á boð-
orðunum. Upphafsmennirnir að áskoruninni
voru nokkrir miskunnsamir menn, sem höfðu
máske viðkvæmni sinnar vegna haldið að á-
stæðunar nýfundnu og nýframbornu gætu orð-
ið til þess að fá dómnum breytt frá ásetnings-
morði í vitfirringsæði.
Eftir úrslitum þessarar áskorunar var beðið
í Weatherburi með eftirvæntingu og áhuga. Af-
takan átti að fara fram klukkan átta á laugar-
dagsmorgun, hér um bil tveimur vikum eftir
að dauðadómurinn var felldur, og ekkert svar
hafðx borizt eftir miðjan dag á föstudag. En þá
kom Gabríel frá fangelsinu í Casterbridge, en
þangað hafði hann farið til að kveðja Boldwood:
hann fór sniðgötu út úr bænum til þess að
þurfa ekki að ganga um fjölförnustu göturnar.
Þegar að hann fór fram hjá síðasta húsinu í
bænum heyrði hann hamarshögg, svo að hann
leit upp og til baka. Hann sá að sólin blikaði á
efri parti anddyris fangelsisins og þar sá hann
menn á hreyfingu. Það voru smiðir, sem voru
að koma bita fyrir í gálgann, sem verið var að
reisa. Hann leit undan og hraðaði sér í burtu.
Það var orðið dimmt þegar hann kom heim, en
helmingurinn af þorpsbúunum var úti og beið
eftir honum.
„Engar fréttir,“ sagði Gabríel þreytulega.
„Og ég er hræddur um, að það sé engin von.
Ég var hjá honum í meira en tvo klukkutíma.“
„Heldurðu virkilega að hann hafi verið viti
sínu fjær þegar hann gerði þetta?“ spurði
Smallbury.
„í sannleika þá get ég ekki sagt að ég gjöri
það,“ svaraði Oak. „En við getum talað um
það seinna. Hefir nokkur breyting orðið á hús-
móðurinni eftir miðjan daginn?“
„Nei, engin.“
„Er hún niðri?“
„Nei, eins vel og að hún var þó farin að
ná sér, hún er ekkert betri nú en hún var um
jólin. Hún er alltaf að spyrja hvort þú sért
kominn, eða hvort nokkuð hafi frétzt, þangað
til maður er orðinn dauðþreyttur á að svara
henni. Á ég að fara og láta hana vita að þú
sért kominn?“
„Nei,“ sagði Oak; „það er enn tækifæri. En
ég gat ekki verið lengur í bænum — eftir lika
að sjá hann. Svo að Laban. — Er ekki Laban
hér?“
„Jú,“ sagði Laban.
„Ég hefi ákveðið að þú ríðir til bæjarins í
kveld — farir héðan um klukkan níu og bíðir
þar um tíma, en komnir svo aftur um klukkan
tólf. Ef ekkert hefir heyrzt klukkan ellefu í
kveld, þá segja þeir að öll von sé úti.“
„Ég vona að honum verði gefið líf,“ sagði
Liddy. „Ef að það verður ekki þá gengur hún
af vitinu. Vesalingurinn, kvalirnar, sem að hún
hefir tekið út hafa verið óttalegar; hún á sann-
arlega skilið meðaumkvun allra.“
„Er hún mjög breytt?“ spurði Coggan.
„Þú hefir ekki séð vesalings húsmóðurina
síðan á jólunum. Þú mundir ekki þekkja hana
nú,“ sagði Liddy. „Hún er svo hræðilega tekin
til augnanna og svo líður henni svo illa, að hún
er orðin allt önnur manneskja. Það eru aðeins
tvö ár síðan hún var léttfættur unglingur, en
nú er hún orðin aumingi!“
Laban fór, eins og fyrir hann hafði verið
lagt, og þegar klukkan var langt gengin ellefu
um kveldið gengu nokkrir af þorpsbúunum
eftir veginum í áttina til Casterbridge og biðu
Labans þar; á meðal þeirra var Oak og flestir
af vinnumönnum Bathshebu. Gabríel var mjög
annt um að Boldw^od yrði gefið líf, þó að hon-
um fyndist hinsvegar frá réttlætismeðvitund
samvizku sinnar að hann ætti að deyja, því að
Boldwood hafði, ýmislegt það til að bera, sem
að Oak þótti mikið til koma. Að síðustu þegar
þeir voru allir orðnir þreyttxr á að bíða heyrðist
hóíatak í fjarska. Fyrst dauft, eins og mjúkt
væri undir fæti, svo hærra, eins og hörð væri
braut eða stræti. Og eftir stundarbið var Laban
kominn.
„Vxð fáum nú bráðlega að vita af eða á,“
sagði Coggan. Svo stigu þeir allir niður af
bakkanum, þar sem þeir höfðu staðið, og ofan
á veginn, og reiðmaðurinn var á meðal þeirra
áður en þeir vissu af.
„Ert það þú, Laban?“ spurði Gabríel.
„Já — fréttirnar eru komnar, það á ekki
að lííláta hann, heldur er dómnum breytt í
íangelsisvist, eins langa og Hans hátign kon-
ungurinn ákveður.“
„Húrra!“ hrópaði Coggan glaður í bragði.
„Guð ræður yfir djöflinum ennþá.“
LVI. KAPÍTULI
Um vorið fór Bathshebu að batna. Hita-
veikin, sem háði henni svo mjög, fór rénandi
eftir að vissa var fengin á vafamálunum, sem
að yíir henni vofðu. Hún hélt sig mjög frá
öðru fólki um tíma, var inni í húsinu eða fór
út í garðinn þegar bezt lét. Hún forðaðist alla,
jafnvel Liddy; hún var ófáanleg til að tala við
aðra um vandamál sín og sóttist ekki eftir
neinni meðaumkvun frá þeim.
Eftir því sem lengra leið á sumarið fór hún
að vera meira úti og líta eftir búverkum sökum
meðfæddrar skyldutilfinningar, þó að hún
tæki ekki þátt í yfirreiðum eða persónulegum
ráðstöfunum. Eitt föstudagskvöld í ágústmán-
uði gekk hún spölkorn eftir aðalbrautinni. Hún
var enn föl í kinnum og bar meira á andlits-
fölva hennar sökum dökku klæðanna, sem að
hún var í, svo að hann sýndist næstum óeðli-
legur. Þegar hún kom á móts við litla sölubúð,
sem stóð rétt á móti kirkjugarðinum, heyrði
hún að verið var að syngja inni í kirkjunni.
Hún gekk yfir veginn, opnaði kirkjugarðshliðið
og gekk inn í garðinn. Gluggarnir á kirkjunni
voru nógu háir til þess að þeir, sem inni í kirkj-
unni voru, sæju hana ekki. Hxin gekk hljóðlega
að blettinum, þar sem að Tray hafði plantað
blómunum á gröf Fanny Robins og kom að leg-
steini hennar. Það var eins og það glaðnaði
yfir henni, þegar að hún sá áletrunina. Fyrst
komu orð Trays sjálfs: —
Reistur af Frances Tray iil sællar minning-
ar um FANNY ROBIN, sem dó 18. okióber 18
20 ára gömul.
Neðan undir þessari yfirskrift stóðu nú
þessi orð: —
í sömu gröfinni hvíla leyfar íyrnefnds
FRANCES TRAY, sem dó 27. desember 18
26 ára gamall.
Á meðan að hún stóð hugsandi við stein-
inn, bárust orgeltónarnir í kirkjunni aftur til
eyrna hennar, og hún gekk hljóðlega að kirkju-
dyrunum og hlustaði. Dyrnar voru lokaðar og
söngflokkurinn var að æfa nýtt lag og nýjan
sálm. Bathsheba varð gagntekin af hrifningu,
sem að hún sjálf hélt að væri þögnuð og dauð
hjá sér. Lækkandi raddir barnanna bárust til
eyrna henni skýrar og orðin sem að þau sungu
án þess þó að þau skildu þau til hlýtar: —
Skín ljósið náðar, myrkrin grúfa grimm,
Ó, lýs mér leið.
Tilfinningar Bathshebu voru oft mjög
bundnar við dutlunga hennar, eins og á sér oft
stað með kvenfólk. Það kom kökkur í hálsinn
á henni og tár blikuðu í augum hennar og hún
ásetti sér að gefa þexm lausan taum svo að þau
gætu streymt viðstöðulaust, þau féllu af augum
hennar og ofan á steintröppurnar við dyrnar.
Eftir að hún var farin að gráta tókst henni
ekki að stöðva tárin og vissi þó naumast hvers
vegna að hún var að gráta, en hugsanir sem
hún kannaðist svo vel við létu hana ekki í
friði. Hún hefði viljað allt til vinna til að vera
orðin eins og börnin — eins áhyggjulaus út af
meimngu orðanna, og svo saklaus að finna ekki
til ákvæðiskröfu þeirra. Allar áhrifamestu
endurminningarnar frá liðnu lífi hennar virtust
þrengja sér inn í huga hennar, og hinar til-
komuminni virtust einnig taka á sig nýja og
yfirgripsmikla þýðingu, en hrygðin létti fremur
huga hennar en þyngdi.
Bathsheba hafði falið andlitið í höndum
sér og sá því ekki persónu, sem kom hljóðlega
inn í anddyrið, og sem að þegar Bathsheba sá
hana lét sem að hún ætlaði að fara, en stansaði
svo og horfði á hana. Bathsheba reisti ekki upp
höfuðið strax, en þegar hxín leit upp var andlit
hennar tárvott og augun fljótandi í tárum:
„Herra Oak,“ sagði hún órólega; „hve lengi
hefir þú verið hér?“
„í fáeinar mínútur, frú,“ sagði Oak kur-
teislega.
„Ætlarðu inn?“ spurði Bathsheba.
lnnan úr kirkjunni heyrðist: —
Ó, gleym því hversu gálaus mjög ég var,
hve glys og dramb mig ofurliði bar.
„Ég ætlaði að fara inn; ég hefi sungið bassa
í nokkra mánuði, eins og þú veist.“
„Ég vidsi það ekki. Ég fer nú.“
Sem elskað hef ég lengi, en mist um hríð,
sungu börnin.
„Láttu mig ekki reka þig í burtu, hús-
móðxr. Ég held að ég fari ekki inn í kveld.“
„Ó, nei — þú rekur mig ekki í burtu.“
Svo stóðu þau um stund hálf vandræðaleg.
Bathsheba var að reyna áð þurka sér um and-
litið án þess að Oak sæi. Að síðustu sagði Oak:
„Ég hefi ekki séð þig — ég meina talað við
þig — síðan að ég man ekki hvenær, hefi ég?“
En hann óttaðist að hann mundi vekja óþægi-
legar endurminningar hjá henni, áttaði sig og
sagði:
„Ætlaðir þú inn í kirkjuna?“
„Nei,“ sagði Bathsheba. „Ég kom til að líta
á legsteininn — til að sjá hvort að þeir hefðu
grafið á hann eins og að ég lagði fyrir þá. Þú
þarft ekki að veigra þér við að tala við mig,
hr. Oak, eins og að þér sýnist um það, sem við
bæði erum að hugsa um nú sem stendur.“
„Og hafa þeir grafið á steininn, eins og
þér líkar?“ spurði Oak.
„Já, komdu og sjáðu, ef að þú hefir ekki
séð það.“
Svo fóru þau bæði og lásu það, sem á stein-
inum stóð.
„Fyrir átta mánuðum!“ sagði Gabríel lágt,
þegar að hann sá dagsetninguna á steininum.
„Mér finnst eins og að það hafi verið í gær.“
„En mér finnst að það hafi skeð fyrir mörg-
um árum og að ég hafi dáið í millitíðinni. Nú
ætla ég að fara heim, hr. Oak.“
Oak gekk á eftir henni. „Ég ætlaði að minn-
ast á smávegis við þig eins fljótt og það er
þægilegt,“ sagði hann hálf hikandi. „Það er í
sambandi við útréttingar, og ég held að ég
megi gjöra það núna, ef að þér er það ekki á
móti skpi.“
„Ó, já, sjálfsagt.“
„Það er, að skeð getur, að ég verði að hætta
að vera ráðsmaður hjá þér, frú Tray. Sann-
leikurinn er sá, að ég er að hugsa um að fara í
burtu frá Englandi — ekki alveg strax samt —
heldur á næsta vori.“
„Fara í burtu frá Englandi!“ endurtók hún
hissa og var greinilega vonsvikin. „Heyrðu,
Gabríel, hvers vegna ætlar þú að gjöra það?“
„Mér hefir fundizt það vera réttast af mér,“
sagði Oak nokkuð dræmt. „Ég hefi hugsað mér
að reyna lukkuna í Californíu.“
„En það er altalað að þú ætlir að taka við
landareign vesalings Boldwoods og sjá um búið
og landið fyrir sjálfan þig.“
„Mér hefir verið boðið það — það er satt;
en engir samningar hafa enn verið gerðir, og
ég hefi ástæðu til þess að gefa það allt upp.
Ég verð þar fram að áramótum fyrir ábyrgðar-
menn búsins, eins og um var samið, en hreint
ekki lengur.“
„Og hvað á ég að gera án þín? Ó, Gabríel,
ég held að þú ættir ekki að fara í burtu. Þú ert
búinn að vera svo lengi hjá mér og hefir liðið
súrt og sætt með mér — við erum gamlir vinir —
að það sýnist nærri því vanþakklæti af þér.
Mér hafði dottið í hug að ef þú tækir hina jörð-
ina á leigu sem lénsherra, að þá gætir þú líka
litið eftir með mér. Og nú ertu að fara!“
„Eg hefði gjarnan viljað gjöra það.“
„En samt ætlar þú nú, þegar að ég er í
meiri vandræðum en nokkru sinni áður, að
fara í burtu.“
„Já, það er nú það versta af því öllu,“
sagði Gabríel hryggur í huga. „Og það er ein-
mitt vegna þeirra vandræða, sem að mér finnst
það vera skylda mín að fara. Góðan daginn,
frú,“ sagði hann og var auðsjáanlega annt um
að komast í burtu, enda sneri hann við og fór
út úr kirkjugarðinum eftir stíg, sem hún gat
með engu móti farið á eftir honum.
Bathsheba fór heim og var sokkin niður í
þessa nýju erfiðleika sína, sem voru óþægilegri
heldur en hvað þeir voru hættulegir, og óefað
meintir henni til góðs — til að dreifa þung-
lyndi hennar og svartsýni. Hún fór að hugsa
um Oak allmikið, og um þann auðsæja ásetn-
ing hans að forðast hana, og hxín rifjaði upp
fyrir sér samband sitt við hann upp á síðkastið,
ýms smáatriði, sem meintu ekki mikið út af
fyrir sig, en til samans sýndu, að hann vildi
sem minnst hafa saman við hana að sælda.