Lögberg - 09.07.1953, Blaðsíða 4

4
LÖGBERG, FIMMTUDAGINN, 9. JÚLÍ, 1953
Lögberg
Ritstjóri: EINAR P. JÓNSSON
, GefiíS út hvern fimtudag af
THE COLUMBIA PRESS LIMITED
695 SARGENT AVENUE, WINNIPEG, MANITOBA
J. T. BECK, Manager
Utanáskrlft ritstjórans:
EDITOR LÖGBERG, 695 SARGENT AVENUE, WINNIPEG, MAN.
PHONE 74-3411
Verð $5.00 um árið — Borgist fyrirfram
The 'Lögberg’’ is printed and published by The Columbia Press Ltd.
695 Sargent Avenue, Winnipeg, Manitoba, Canada
Authorized as Second Class Mail, Post Office Department, Ottawa
Falleg þjóðræknissamkoma
íslendingadagshátíðin, sem haldin var á Iðavelli í
grend við Hnausaþorp hinn 1. þ. m., fór um alt hið
bezta fram og var þeim öllum, er að henni stóðu ti
mikillar sæmdar; veður var ákjósanlegt og þrátt fyrir
langvarandi steypiregn, varð ekki annað sagt, en í
skemtigarðinum væri sæmilega vistlegt um að litast;
forsæti á hátíðinni skipaði Jón Pálsson bóndi á Geysi
með rögg og góðri háttlægni. Fjallkonan, frú Svafa
Spring, bar sig tígulega og mælti skýrt fram ávarpsorð
sín og slíkt hið sama gerði ungfrú Guðrún Skúlason,
er kom fram fyrir hönd Canada á hinum 86. afmælis-
degi canadiska fylkjasambandsins; báðar eru þær
fæddar í þessu landi, en leggja órofarækt við íslenzka
tungu og aðrar dýrmætar menningarerfðir af Fróni.
Valdimar Björnsson fjármálaráðherra Minnesota-
ríkis flutti kyngimagnaða ræðu, er hann nefndi „ísland
og íslendingar“, og var hún hvorttveggja í senn einarð-
leg og lærdómsrík; brýning hans um skyldurnar gagn-
vart viðhaldi íslenzku blaðanna hér í álfu hitti í mark
og var þeim holl eggjan, er halda að alt slampist af
svona einhvern veginn af sjálfu sér. Valdimar er af-
burðasnjall ræðumaður, mótaður af norrænni hetju-
lund og kallar ekki alt ömmu sína ef svo býður við að
horfa.
Ungur maður og prúðmannlegur, Helgi Austmann,
fæddur og uppalinn í Víðisbygðinni og útskrifaður í bú-
vísindum af háskóla Manitobafylkis, mintist Canada í
drengilegri ræðu, sem gott var og gagnlegt að kynnast.
Sveinn E. Björnsson læknir flutti „tólf álna langt og
tírætt kvæði,“ er lét hið bezta í eyra, enda hefir hann
þroskast farsællega í ljóðagerð sinni hin síðari ár.
Fjölmennur söngflokkur blandaðra radda undir
traustri forustu Jóhannesar Pálssonar fiðluleikara,
skemti með ágætlega samræmdum söng, en við hljóð-
færið var systir hans, frú Lilja Martin; hún er hreint
ekkert smáræði þakkarskuldin, sem fólk af íslenzkum
uppruna í Nýja-íslandi stendur í við Pálsson-systkinin
fyrir umfangsmikið starf þeirra í þágu íslenzkrar hljóm-
menningar; og þegar tekið er ennfremur til greina, hve
margt það fólk, er til söngflokksins telst, á um langan
veg að sækja æfingar, er það hvorki meira né minna en
aðdáunarvert hve mikið það leggur í sölur. Á hátíðinni
las forseti upp kveðju frá Dr. Richard Beck, en hann
var sem kunnugt er, aðalræðumaður á íslendingadeg-
inum á Hnausum í fyrra.
Á áminstri samkomu ríkti mildur eindrægnisandi,
sem spáir góðu um varðveizlu vorrar göfugu tungu í
hinum fögru og farsælu bygðarlögum Nýja-íslands.
Landnámið var í upphafi vega sinna döggvað blóði,
svita og tárum; barátta frumbýlinganna var ströng, en
ávextir hennaf eru orðnir margir og glæsilegir.
* ☆ ☆ ☆ ,
Stjórnmálaótök
Eins og þegar er vitað fara fram almennar kosn-
ingar til sambandsþings á mánudaginn hinn 10. ágúst
næstkomandi; kosningabaráttan er þegar hafin þó enn
sé hún hvergi nærri komin í algleyming; þeir Mr. Drew,
Mr. Coldwell og Mr. Low hafa þegar ferðast nokkuð
um Vesturfylkin og túlkað fyrir kjósendum, hver upp á
sína vísu gleðiboðskap sinn, og nú er forsætisráðherr-
ann hingað kominn eftir að hafa svo að segja ferðast
náttfari og dagfari um Ontario og Strandfylkin við
hinar ágætustu viðtökur.
Liberalflokkurinn í þessu landi hefir tíðum verið
kallaður þjóðeiningarflokkurinn og munu víst fáir efa
að þar sé um réttnefni að ræða; það er þessi flokkur,
sem samræmt hefir tvö styrkustu þjóðernin, sem hér
búa, það enska og hið franska, svo að á fegurra verður
naumast kosið, jafnvel þegar mest reyndi á þolrif út
af hervæðing þjóðarinnar og herskyldumálinu.
Mr. St. Laurent, arfþegi Mr. Kings á vettvangi stjórn-
málanna, er ekki neinn sérstakur áhlaupamaður, en
hann er auðugur af þeim hyggindum, sem í hag koma
og þess vegna ber þjóðin til hans fylzta traust; hann
er hverjum manni yfirlætislausari og prúðari í fram-
göngu.
Frá því, sem flokkum skiptir og einkum máli skiptir,
verður frekar sagt eftir því sem á líður kosninga-
hríðina.
Berfætt’ir vaða þeir eld 1
Þess eru dæmi um miðla, að
þeir hafa magnast svo af ein-
hverjum óþekktum krafti, að
þeir hafa getað handleikið gló-
andi kol án þess að brenna sig.
Þeir hafa einnig getað magnað
dauða og eldfima hluti þannig,
að þeir hafa ekki getað brunnið,
t. d. vasaklút, svo að hann sviðn-
aði ekki einu sinni þótt hann
væri vafinn utan um glóandi
kol.
Fyrirbrigði þessi hafa að von-
um þótt mjög dularfull. Vísinda-
mennina skortir þekkingu á því
hvað hér hafi gerzt, og þá er
gripið til þess athvarfs fáfræð-
innar að segja, að hér hafi annað
hvort verið um sjónhverfingar
að ræða, eða einhver brögð.
Þetta er þeim mun einkenni-
legra, þar sem það er vitað, að
fáfróðir „villimenn“ kunna eio-
hver ráð til þess að magna síg
svo af annarlegum krafti, að þe ir
geta vaðið eld berfættir, án þess
að iþá saki hið minnsta. Hér er
um nákvæmlega sama fyrir-
brigðið að ræða, að því undan-
skildu, að „villimennirnir“ eru
glaðvakandi, en miðlarnir í dá-
svefni.
(Ótal ferðamenn og aðrir hafa
orðið sjónarvottar að því, að
berfættir menn óðu eld, án þess
að þá sakaði. Þessir menn 'hafa
birt frásagnir sínar í blöðum og
bókum, en hin vestrænu vísindi
eru þögul og hafast ekki að.
Hér er ein frásögn um menn
sem óðu eld. Röfundur hennar
heitir Richard Grenfield og
greinin birtist fyrst í „The
Spectator“ í London. Hún er á
þessa leið:
☆ i
Sammy var Indverji. Hann
var nú gamall maður, en hann
hafði aldrei verið í Indlandi, því
hann var fæddur í Malaja og þar
hafði hann verið verkamaður hjá
hvítum mönnum alla aévi. Hann
var greindur karl og fróðari en
flestir í þeirri stétt, því að hann
kunni að lesa ensku. Hann var
ánægður með hlutskipti sitt í
lífinu. Honum nægði afskammt-
að uppeldi og aldrei kom honum
til hugar að safna fé, því að hann
var vitur maður.
Ég var opinber starfsmaður á
Malaja. Á kvöldin sat ég oft
stundarkorn 1 og talaði við
Sammy. Hann var að fræða mig
á ýmsu. Ég spurði hann spjörun-
um úr og gerði að gamni mínu
við hann. Svo leið að því að ég
átti að hverfa þaðan. Sammy
vissi þetta. Þess vegna var það
eitt kvöld, er við sátum saman,
að hann sagði:
„Langar yður ekki til þess að
sjá menn vaða eld?“
Jú, víst langaði mig til þess.
„Annað kvöld fara allir Ind-
verjarnir frá Georgetown til
Ayer Itam musterisins — þar á
að vaða eld.“
Hann gat ekki sagt mér ná-
kvæmlega hvenær þetta átti að
ske, enda hafði ég oft komizt að
dví áður, að allt var í villu og
svima fyrir honum, ef hann átti
að ákveða einhvern tíma. Hann
gat því ekki frætt mig meira um
ætta. Hann reis á fætur og
sagði:
„Farið varlega. Góða nótt“. Og
svo fór hann.
☆
Næsti dagur var sunnudagur.
Ég fékk mér bíl og ók frá George
town áleiðis til Ayer Itam. Þetta
er þorp, sem stendur undir hæð
nokkurri og er þangað um sex
mílna vegur. Þetta er á eynni
Penang, nyrzt í Malaja. í þorpi
Dessu búa nær eingöngu Kín-
verjar og Indverjar, og það þótti
ekki öruggt fyrir hvíta menn að
vera þar á ferli eftir að skyggja
tók.
Þegar ég var komin miðja leið,
fór ég að heyra söng og trumbu
slátt. Og litlu seinna ókum við
íram á hópgöngu mikla. Við
ókum fram fyrir hana. Þar fór
ég úr bílnum og beið.
Á undan fylkingunni gekk
gamall Indverji og þeytti gríðar-
mikið undið horn, sem var nærri
eins stórt og hann sjálfur. En
fremst í fylkingunni var mið-
aldra Indverji og gekk á stultum.
Gnæfði hann yfir alla fylking-
una. Hann dansaði þarna á stult-
unum og það glamraði og hringl-
aði í ótal mismunandi glerjum,
sem hann hafði hengt á sig þann-
ig, að þeim var nælt í beran
bjórinn.
Næstir komu tveir eldvaðend-
ur. Þeir báru helgitákn, sem
skreytt voru með böndum og
blómum. Voru þau á vírstöngum
og bar hátt yfir höfuð þeirra.
Annar hafði fest neðri enda
vírsins undir belti sér, en hinn
hafði stungið honum í líkama
sinn. Þessi maður dró á eftir sér
stóran vagn, um fimm fet á hæð,
og ofan á honum sat skrautlegt
goðlíkneski.
Þar næst komu prestar. Sumir
voru í fullum skrúða, aðrir berir
niður að mitti, en allir blómum
skreyttir. Þeir hrópuðu og sungu
hástöfum. Meðfram þeim hlupu
indverskir strákar fram og aftur,
með langar veifur í höndunum.
Síðan kom aðalþyrpingin. Á
eftir henni fór „ratham“ eða
kerra, sem tveimur snjóhvítum
og heilögum uxum var beitt
fyrir. Á þessari kerru sat lík-
neski hins æðsta guðs þeirra.
Umhverfis kerruna voru prest-
ar, sem frömdu alls konar helgi-
siði. Voru þeir með sneiðar af
kókoshnetum, banana og eitt-
hvert hvítt duft, sem þeir
smurðu á enni sér. Allir tugðu
þeir betelhnot og þuldu bænir.
Hópganga þessi hafði lagt af
stað frá Georgetown klukkan
tvö um daginn en komið var til
hofsins í Ayer Itam klukkan
fimm að kvöldi. Og þótt ég hefði
eigi gleymt aðvörun Sammys,
ruddist ég nú fram fyrir fólks-
fjöldann. Þar var þá afgirt svæði
og í miðju þess var djúp gröf og
í botni hennar glóði á viðar-
kolaeld.
Ég vék mér að einum prest-
anna og bað eins kurteislega og
mér var unnt um leyfi til þess
að rr^ega fara inn fyrir véböndin,
því mig langaði til að ná ljós-
myndum af athöfninni. Hann
leyfði það þegar.
Nú komu hofþjónarnir og
fylltu gröfina af eldivið. Varð
brátt illverandi fyrir hita innan
vébandanna. En jafnframt því
sem hitinn jókzt, svo jókzt og
eftirvænting mannfjöldans. En
allt datt í dúnalogn, er prestarn-
ir komu með stóra blævængi,
fléttaða úr basti og veifuðu þeim
yfir bálinu til þess að lífga eld-
inn með súgnum.
Ég stóð svo sem þrjú fet frá
grófinni og að mér þrengdist
fólk, sem ruðzt hafði inn fyrir
véböndin. Ég sparn hælum í jörð
til að hafa sem bezta fótfestu,
og ég skýldi andlitinu með báð-
um höndum, því að hitinn þarna
var nú að verða óþolandi.
☆
Dagur leið að kvöldi. Skyndi-
lega kvað við bumbusláttur og
gekk þá höfuðpresturinn fram.
Hann hélt höndum hátt á loft, og
svo hljóp hann berfættur eftir
endilangri grófinni, yfir eldinn.
Þegar yfir kom deif hann fótum
sínum snöggvast ofan í lítið
vatnsker. Mannfjöldinn æpti
fagnaðaróp.
Nú gekk annar maður fram.
Það var Indverji. Hann hélt
höndum hátt á loft, eins og prest-
urinn hafði gert, og síðan gekk
hann hægum rólegum skrefum
yfir endilangar eldsglæðurnar.
Fólkið stóð á öndinni. Það var
svo hljótt, að ég heyrði vel þegar
glóandi kolin skrikuðu til undir
fótum hans. Hann bar höfuðið
hátt og horfði augum til himins.
En þegar hann gekk upp úr
grófinni ætlaði allt um koll að
keyra af fagnaðarlátum.
Hitinn var orðinn óþolandi.
Hvíta skyrtan mín var rennandi
blaut af svita og brún af kola-
reyk. Þröngin var svo mikil, að
ég gat ekki hreyft mig. Mér
fannst vanginn, sem sneri að
grófinni, vera að stikna.
Þá gengu fram eldvaðendurn-
ir tveir, sem ég hefi minnzt á
áður, þessir með helgitáknin.
Glóðin í grófinni varpaði ein-
kennilegum bjarma á helgitákn-
in, veifurnar og loftið yfir höfð-
um þeirra. Þeir gátu ekki haldið
höndum yfir höfðum sér, eins
og hinir. Annar hafði greipar
spenntar á brjóstinu, laut höfði
og horfði niður í eldinn, meðan
hann óð grófina á enda. Hinn
teygði hendurnar frá sér, líkt og
línudansari, og sneri lófunum
niður. Það sá óglöggt í andlit
hans, en birtan af eldinum glóði
á endunum á sex þumlunga nál,
sem hann hafði stungið þvert í
gegnum tunguna.
Margir aðrir óðu eldinn, en
nú var orðið svo rokkið, að ekki
var hægt að taka myndir. Eld-
bjarma lagði af glóðinni og það
snarkaði hátt í þegar vatni var
skvett á þar sem logar komu upp.
Ég ruddist út úr þrönginni og út
á veg, yfirkominn af undrun út
af því, sem ég hafði séð.
☆
Um leið og ég kom út fyrir
véböndin, var þar fyrir prestur-
inn, sem hafði leyft mér að fara
inn fyrir. Hann greip í hand-
legginn á mér og leiddi mig
þangað, er einn af eldvaðendun-
um sat á stóli. Með bendingu
var mér gefið til kynna að ég
skyldi skoða fætur hans ná-
kvæmlega. Það var enn aska á
fótum hans upp undir ökla og
smákorn af kolum höfðu fest við
skinnið í iljunum, en hvergi sást
votta fyrir bruna.
Mér varð litið í augu manns-
ins. Þau voru sviplaus, en hann
var glaðvakandi. Ég er viss um,
að hér var ekki um neina dá-
leiðslu eða miðilssvefn að ræða.
Ég get ekki útskýrt þetta — en
ég sá þetta allt með mínum
eigin augum.
—Lesb. Mbl.
Sanddæluskipið
fengið fil að dýpka
Sundin ó ísafirði?
Samþykkt að fá lánaðað bor til
að kanna bolninn, ef það væri
tiltækilegt
Ætlunin með þessari könnun
á botni innsiglingarinnar er sú,
hvort tiltækilegt væri að dýpka
hana með því að dæla upp sandi
úr botninum, og hefir komið til
orða í því sambandi að leita fyrir
sér um hvort sanddæluskipið,
sem nú er nýkomið til Akraness,
yrði fáanlegt til að koma til ísa-
fjarðar, er það hefir lokið verki
sínu fyrir sementsverksmiðjuna,
til að dýpka innsiglinguna.
Fullgrunnt fyrir stór skip
í innsiglingunni er á einum
stað haft, sem svo grunnt er á,
að nýsköpunartogarar og skip
Eimskipafélags íslands komast
vart yfir það nema sjór sé hálf-
fallinn eða hærra í. Það er eink-
um þetta haft, sem þarf að grafa,
og hefir lengi verið rætt um það
á ísafirði að gera þyrfti þessa
dýpkun.
Inngangsorð
Jóns Pálssonar forseta íslend-
ingadagsins á Hnausum
1. júlí 1953
Heilir og sælir, niðjar íslands og
allir aðrir hér viðstaddir!
Fyrir hönd nefndar þeirrar,'
sem stendur fyrir þjóðminning-
arhátíð þessari, býð ég ykkur
öll hjartanlega velkomin hér á
Iðavelli.
Það er okkur áreiðanlega öll-
um ljóst, að íslenzkar samkomur
og íslenzk gleðimót, þar sem
„ástkæra ylhýra málið“ er notað,
í ræðum, ljóðum og söng, fara
fækkandi ár frá ári í bæjum og
sveitum.
Fjöldi fólks er þó enn hér á
meðal íslendinga í hinum ís-
lenzku bygðum, sem unna svo
íslenzkri menning og íslenzkri
tungu að það reynir af fremsta
megni að halda hvorutveggja
við í lengstu lög; óttast það ef-
laust, að deyi hin íslenzka tunga
á vörum okkar og barnanna
okkar, fari íslenzk menning hér
sömu leið, og við sem íslend-
ingar verðum andlegum dauða
dæmdir.
Með þessu íslendingadags há-
tíðahaldi hér í dag gefur nefnd-
in, sem fyrir því stendur, öllum,
sem sótt hafa daginn, tækifæri
til þess að heilsa upp á gamla og
nýja vini, hlusta á íslenzkar
ræður, íslenzk frumsamin ljóð
og íslenzkan heilnæman og
hressandi söng. Tækifæri til að
sjá og heyra lifandi táknmynd
okkar ágæta lands, Canada, á
þessum þjóðminningardegi þess.
Og síðast en ekki sízt enn á ný
að gefa okkur tækifæri til að sjá
og heyra lifandi táknmynd ís-
lands, Fjallkonu dagsins, sem
flytur ykkur kveðju frá ætt-
landinu norður við heimskaut.
„Þið þekkið fold með blíðri brá
og bláum tindi fjalla,
og svanahljómi silungsá
og sælu blómi valla,
og bröttum fossi, björtum sjá,
og breiðum jökulskalla;
drjúpi’ hana blessun Drottins á
um daga heimsins alla.“
Kveðja
til íslendingadagsins að Hnaus-
um, 1. júlí 1953
Kæru landar!
Minnugur þess, hve framúr-
skarandi viðtökum ég átti að
fagna hjá ykkur, er ég var ræðu-
maður á Landnámshátíð ykkar
á Hnausum í fyrra, þakka ég
ykkur öllum hjartanlega fyrir
síðast og sendi ykkur beztu
kveðjur og óskir.
Vel gerið þið að halda áfram
þessu hátíðahaldi ykkar, því að
slíkar samkomur vor á meðal
íslendinga eiga bæði mikið þjóð-
ræknislegt og menningarlegt
gildi, og votta ég öllum, sem þar
eiga hlut að máli þökk mína og
virðingu.
Megið þið halda merkinu sem
lengst og hæzt á lofti. Enn lifir í
glæðunum íslenzku með mörg-
um hætti, og þarf ekki annað en
skara að þeim, svo að þær verði
að björtu báli, sem gott er að
verma sig við.
Verið þið alltaf blessuð!
Ykkar einlægur,
RICHARD BECK
—Alþbl., 2. júní
KAUPENDUR LÖGBERGS
Á ÍSLANDI
Gerið svo vel að senda mér sem fyrst greiðslu fyrir
yfirstandandi árgang Lögbergs, kr. 75.00. Dragið
ekki að greiða andvirðið. Það léttir innheimtuna.
Æskilegt að gjaldið sé sent í póstávísun. Þeir sem
eiga ógreidda eldri árganga, eru vinsamlega beðnir
að snúa sér til mín.
BJÖRN GUÐMUNDSSON
FREYJUGATA 34 . REYKJAVÍK