Lögberg - 02.12.1954, Page 5

LÖGBERG, FIMMTUDAGINN 2. DESEMBER 1954
5

ÁliUG/iHÁL
IWCNNA
Ritstjóri: INGIBJÖRG JÓNSSON
MARÍA MARKAN ÖSTLUND
Söngskemmtun í Gamla Bíói
Frú María Markan Östlund
María Markan Östlund heim-
sækir okkur um þessar mundir,
en hún er, sem kunnugt er, bú-
sett í Canada. Hún söng fyrir
okkur s.l. föstudagskvöld í
Gamla Bíói. Það er ævinlega
mikill viðburður þegar þessi
glæsilega söngkona lætur til sín
heyra. Og svo var nú. Meiri og
voldugri sópranrödd hefir ekki
heyrzt úr íslenzkum barka og
dramatískur kraftur er söngkon-
unni meðfæddur. En einnig dill-
andi mýkt og silkimjúkt pían-
issimo er henni eiginlegt í ríkum
mæli, eins og vel kom í ljós á
þessum tónleikum.
Fyrri hluti söngskrárinnar var
helgaður Beethoven (Adelaide),
Schumann (Die Lotusblume og
Der arme Peter) og ísl. lögum
eftir Árna Thorsteinsson (Nafn-
ið), Pál ísólfsson (Söngur bláu
nunnanna) og Þórarinn Jónsson
(Smalavísa). Það var eins og
nokkurt hik eða óstyrkur gerði
vart við sig í fyrstu, enda er hið
mikla lag Beethovens, Adelaide,
ekki vel fallið til þess að byrja
með því söngskrána. En brátt
brauzt sólin fram úr skýjunum,
og í síðari hluta efnisskrárinnar
einkum, var söngur frú Maríu
mjög glæsilegur og tilkomu-
mikill. í lögum eftir Þórarinn
Guðmundsson (Vor hinzti dagur
er hniginn), Emil Thoroddsen
(Til skýsins), Giannini (Tell me,
oh blue sky), Rogers (The Star),
Ronald (The winds are calling),
náði hún sínum fyrri hæðum svo
að allir hrifust hjartanlega með,
en Wagner (Elsas Traum) og
Mascagni (Voi la sapete, úr
Cavalleria Rusticana) kórónuðu
þó kvöldið. Kom í þessum aríum
í Ijós hversu miklum dramatísk-
um þrótti frú María býr yfir og
væri mjög æskilegt að henni
gæfist gott tækifæri til að syngja
hér í Þjóðleikhúsinu sem allra
fyrst, svo að við fáum að njóta
listar hennar einnig þar.
Frú María var hyllt ákaft og
varð hún að syngja fjölda auka-
laga, en stemningin óx með
hverju lagi. Fritz Weisshappel
lék undir af prýði.
Öllum dauðlegum mönnum er
það áskapað að vera misjafnlega
vel upplagðir. Þegar frú María
var hér síðast (1949) var stund-
um sem hún væri í öldudal. En
nú sigldi hún aftur á toppinum,
og sigldi mikinn. Söngur hennar
var áhrifaríkur og hinn glæsi-
legasti. Páll ísólfsson
—Mbl., 20. okt.
☆ ☆ ☆
ALUMINUM UMBÚÐIR (FOIL)
Næstum vikulega kemur eitt-
hvað nýtt á markaðinn, sem
léttir undir við störf húsfreyj-
unar og er henni til þæginda-
auka, til dæmis plastic pokarnir,
sem eru til margra hluta nyt-
samlegir, og ýmislgeir aðrir
hlutir úr þessu efni. Fyrir ekki
svo löngu síðan kom aluminum
foil í sölubúðir og hafa margar
húsfreyjur þetta umbúðaeíni
jafnan í eldhúsinu ef til þess
þarf að taka. Það er bæði frem-
ur ódýrt og mjög þægilegt til
margra hluta. Gott er að vefja
það utan um ýmislegt matar-
kyns, sem geyma á í kæliskápn-
um, svo sem kjöt, garðávexti,
ost og fleira; eins má nota það
sem lok á mjólkurflöskur, skál-
ar og fleira. Þá er ekki sízt
þægilegt að vefja því utan um
kjöt eða fisk, sem steikja á í
bökunarofninum (roast).
☆
Hvernig matreiða skal
viltar andir
Fjöldi manna í Manitoba fer
út á haustin til að skjóta viltar
andir. Þykja þær herramanns-
matur, enda pantaði Charlotte
Whitton borgarstjóri í Ottawa
viltar andir frá Manitoba til
þess að framreiða við miðdegis-
verð er borgarstjórnin hélt
Elisabetu ekkjudrottningu, þeg-
ar hún var hér nýlega á ferð.
Fyrir nokkrum árum reistu
kennarahjón, Mr. og Mrs. Ed
Chesley, sér sumarbústað ná-
lægt mýrunum við Nettley læk,
sem er um 40 mílur norður af
Winnipeg. Þar er mikið um
viltar andir á haustin og varð
gestkvæmt hjá þeim hjónum,
þegar leið að andaskyttu tíma-
bilinu. Varð það til þess að þau
settu þarna upp verzlun, mat-
sölu og gistibústað, og sækja
þangað andaskyttur frá Banda-
ríkjunum og víðsvegar að. —
Segist Mrs. Chesley vera viss
um, að engin kona í heiminum
hafi matreitt eins margar viltar
andir eins og hún, og hér fer á
eftir matreiðsluaðferð hennar:
Hún telur það alls ekki bæta
bragð andanna að búa til sósur
á þær blandaðar víni eða nota
ýmislegt fágætt krydd. Henni
finnst andirnar beztar, ef aðeins
er látið í þær gott brauð, sage
og laukur. Flestum gestum
hennar þykir gott hið vilta,
sterka bragð, en fyrir þá, sem
ekki þykir í það varið, er bezt
Einar Jónsson, myndhöggvari
að leggja andirnar í salt vatn
eftir að búið er að hreinsa þær,
láta þær standa í því yfir nóttina
og skola þær síðan úr mörgum
vötnum.
Mrs. Chesley segir, að alum-
inum foil komi sér afarvel, því
það losi sig við að vera sífellt að
opna ofinn til að bera feiti á
fuglana. Þegar hún er búin að
troða hinni krydduðu brauð-
mylsnu í þá, vefur hún hvern
þeirra þétt í aluminum umbúðir;
lætur fjóra eða fimm í pönnu
með loki og matreiðir í ofninum
í 2% klukkustund við 400 stiga
hita (F).
Fiskur bakaður í aluminum
umbúðum
Fiskur er hin hollasta fæða;
hann er protein-fæða sem er
auðmelt; auk þess hefir hann að
geyma fitu, málmefni og A og B
vitamins. Vegna þess hve frysti-
aðferðir hafa vesið endusbættar
á síðari árum er nú hægt að
kaupa alls konar fisk árið í
kring tilreiddan þannig, að hús-
móðirin þarf ekki annað fyrir
honum að hafa en að skella hon-
um á pönnuna, í pottinn, eða inn
í ofninn, en þó vesður að gæta
varúðar við matreiðsluna til
þess að fiskurinn missi ekki sitt
góða bragð né tapi nokkrum
næringarefnum.
Frakkar, sem eru heimsins
beztu matreiðslumenn, fundu
fyrst upp á því að vefja fiskinn
í aluminum foil og baka hann
síðan:
2 pund fillets
14 pund smérlíki eða smér
2 gulrófur þunnskornar
2 laukar þunnskornir
2 teskeiðar saxað parsley
pipar og salt.
Hitið ofninn upp í 450 stig F.
Berið smérlíki báðu megin á
fiskinn, leggið hvert þeirra á
ferkantað foil, og ofan á þau gul-
rófu- og laukflísar og parsley,
salt og pipar. Vefjið fiskinn
vandlega svo safinn reini ekki úr
pokunum. Bakið í 30 mínútur í
opinni grunnri pönnu. Látið pok-
ana á heita diska, opnið þá og
látið ofurlítil smér á fiskinn og
framreiðið hann þannig, án þess
að taka burt umbúðirnar.
Fréttir frá
ríkisútvarpi íslands
Framhald af bls. 4
sé mun betri en hægt var að gera
sér vonir um í upphafi, og ef
tekin sé fyllilega til greina sú
reynsla, sem fengin er í barátt-
unni við þurramæðina og öllum
vörnum hagað í samræmi við
það, séu miklar líkur til þess að
takast megi að útrýma veikinni
að fullu.
☆
Aðfaranótt mánudags brann
íbúðarhúsið að Miðbæ í Hval-
látrum í Rauðasandshreppi. —
Eldsins varð vart kl. 2 um nótt-
ina og bjargaðist húsfreyja og 13
ára drengur nauðulega út, en
þau voru tvö ein heima. Engu
varð bjargað af innanstokks-
munum. — Sömu nóttina brann
gamalt íbúðarhús á Vatnsnesi í
Keflavík og bjargaðist fólk þar
einnig með naumindum, en inn-
anstokksmunum varð ekki
bjargað.
☆
I haust var slátrað rösklega
20.000 fjár hjá Kaupfélagi Þing-
eyinga á Húsavík, og var meðal-
kjötþungi dilka nú tveimur kíló-
grömmum minni en í fyrra, og
er talið að sú afurðarýrnun
nemi, í krónum talin, fullri
miljón á félagssvæðinu.
☆
Bæjarstjórn Reykjavíkur hef-
ur samþykkt, að tillögu borgar-
stjóra að stofna lúðrasveitir
barna og unglinga í skólum bæj-
arins, og skulu nú þegar stofnað-
ar tvær sveitir með 15 til 16
börnum í hvorri. — Heimiluð
hafa verið kaup á nauðsynlegum
hljóðfærum í þessu skyni.
Fregnin um lát Einars Jóns-
sonar myndhöggvara kom mjög
óvænt, þjóðina setti hljóða.
Starfsbræður og vinir vissu að
rann vann ótrauður og fagnandi
að nýjum verkum og síðustu ár-
in höfðu mörg eilíf listaverk ver-
ið sköpuð, og komið fyrir í hinni
nýju vesturálmu sýningarhallar-
innar. — Þrátt fyrir veikindi og
aðrar tafir hafði meistaranum
auðnast að opna nýjan, stóran
sal, sem að ýmsu var frábrugð-
inn öðrum sölum hins mikla
safns. Meiri litir, meira ljós. Það
var eins og birta eilífðarinnar
ljómaði um hin undurfögru verk
síðari áranna. Gömul málverk
breyttu um svip, litirnir urðu
tærari og fyllri.
Lögmál eilífðarinnar og óskir
vorar fara ekki ávallt saman, en
hitt vitum við að þá sem Guð
elskar kallar hann þannig til
fundar við sig, snögglega. Þeim
er ekkert að vanbúnaði, en við
eigum oft erfitt að sætta okkur
við þau örlög. Syrgjum þegar ef
til vill væri ástæða til að fagna.
Þýðingarmeiri og fegurri við-
fangsefni munu bíða handan við
dyr eilifðarinnar þeirra, sem
hafa öðlast náðargáfu listarinnar
og mátt trúarinnar.
Hin langa æfi þessa mikla
listamanns var helguð starfinu
og trúnni, við sjáum það í verk-
um hans, og lesum það milli lín-
anna í æviminningum hans. —
Þeir sem þekktu Einar bezt vita
hvernig hann miðlaði af vísdómi
sínum. Þótt hann væri þreyttur
og önnum kafinn við vinnu sína
þá hafði hann jafan tíma til að
sökkva sér niður í djúphugsað-
ar viðræður um listina og
eilífðarmálin.
Engan mann hefi ég hitt á
lífsleiðinni sem ég heldur vildi
líkjast en hann. Viðkynning
okkar var löng og farsæl, átti
drýgstan þáttinn í því að listin
varð mitt ævistarf. Varð þess
valdandi að ég öðlaðist þá gæfu
að virða fegurð og tign lífsins
og tilverunnar.---------
Ungur maður lagði leið sína
um óþekktar borgir til að nema
listina, hin vísu orð og heilræði
meistarans fylgdu honum sem
lýsandi kyndill. Hann gat ekki
villzt, eða gjört neitt það sem
var, á móti lögmáli lífsins. —
Við söknum vinar í stað, en
höfum hann þó hjá okkur. —
Verk hans, orð hans, og svo
endurminninguna, ljóslifandi.
Þegar myrkir dagar og þungbær
örlög vitja okkar, þá sækjum við
birtu og yl til þessara endur-
minninga. Skoðum safn meistar-
ans eða lesum minningar hans.
Þjóðin munum allar aldir sækja
styrk og gleði til Hnitbjarga,
eins og við gerum er við skoðum
safn Alberts Thorvaldsens, les-
um verk Björnssons og hlustum
á tónverk Síbeliusar. Þannig eru
snillingar norðursins. Þjóð-
hetjur og dýrlingar.
Hnitbjörg voru byggð fyrst
allra húsa á Skólavörðuhæð, —
hæstu hæð af 7 sem borg vor
stendur á — safnið mun geyma
verk Einars Jónssonar um aldir,
og bera hróður hans og þjóðar-
innar viðsvegar. Það mun einnig
geyma minningu konunnar, sem
langa ævi, stóð við hlið lista-
mannsins í blíðu og stríðu.
Umönnun hennar og handtök
mun ávallt einkenna þennan
helgidóm þjóðarinnar. Ekki verð
ur mynd Einars fullskýr nema
við hlið Önnu. Við munu ávallt
nefna þau í sameiningu, það er
orðið okkur svo tamt. Anna M.
Jörgensen sagði á vori æskunnar
við ungan listamann: „Þitt land
er mitt land, dauðinn einn skal
aðskilja okkur.“ — Síðan hefur
hún fylgt honum land úr landi,
borg úr borg. Húsið á holtinu
varð fokhelt. Fyrstu árin voru
engir sældartímar, kuldi, myrk-
ur, og allt af skornum skammti
— nema ástin. Mikil verk eyði-
lögðust af frosti og raka, jarð-
skjálfti skemmdi húsið. Skilning
ur þjóðarinnar á listinni var tak-
markaður. Allt þetta þurfti ungu
hjónin að þola og yfirvinna, •—
þau báru gæfu til þess, og meira
til. Þau eignuðust ást og virð-
ingu allra landsmanna. Aðdáun
og frægð um víða veröld. Þann-
ig er ævintýrið um Einar og
Önnu, og ennþá er það ekki full-
sagt. Komandi kynslóðir munu
auka það og fága, eins og ávallt
verður, þegar ævintýrin gjörast.
Islenzk listsköpun mun ávallt
sækja styrk og göfgi til Hnit-
bjarga, þótt við eigum eftir að
lenda í ógöngum þeim, sem orðið
geta á grýttum vegum, á öld
upplausnar og of mikils hraða,
þá mun ávallt vera „ljós í glugga
hússins á holtum. — Þeir lista-
menn sem hafa það að leiðar-
merki villast ekki.
Það var engin tilviljun að
listmaðurinn gerði lágmyndina
„Brautryðjandinn“ fyrir fótstall
styttu Jóns Sigurðssonar, eða þá
„Úr álögum“ og „1 dögun“ —
það var listamannsins aðall að
leysa úr viðjum, úr álögum, og
ryðja brautir. — Stundum hefi
ég hugsað um hvernig við stæð-
um nú, ef brautryðjendur vorir
í listinni hefðu ekki lagt af stað
nógu snemma. Eða áður en tutt-
ugasta öldin lenti í þeim voða
að tapa þræðinum svo hrapalega
að öndvegisþjóðir listarinnar
gleymdu hlutverki sínu. Hrædd-
Vinnsla á brúnkolum er hafin
hér á landi í kolanámu að Tind-
um á Skarðsströnd. Stendur fyr-
irtækið Kol h.f. fyrir fram-
kvæmdum, en það var stofnað
til þess að hefja þessa námu-
vinnslu, sem er merkileg tilraun
til að nýta auðæfi, er liggja ó-
notuð í íslenzkri jörð.
Námugröftur er ný atvinnu
grein á íslandi, en menn gera
sér töluverðarvonir um kola-
vinnslu í námunum að Tindum.
Þar vinna nú 7 menn að námu-
grefti og eru búnir að vinna úr
námunni á annað hundrað lestir
af brúnkolum. Hafa kolin verið
rannsökuð erlendis og er talið,
að hitagildi þeirra sé 80% af
hitagildi venjulegra steinkola.
Mun ódýrari en erlend kol
Brúnkolin kosta 200 krónur
lestin við námuna, en 250 kr.
komin til Reykjavíkur. Erlend
steinkol kosta aftur á móti 600—
700 krónur lestin. Blaðamönnum
var boðið í kynnisför vestur í
námuna fyrir helgina, en vinnsla
er þar nú komin á góðan rek
spöl, þó að ráðgert sé að auka
framleiðsluna stórlega að ári. Er
þá ráðgert að þar starfi 16 menn
ur er ég um að okkar hefði beðið
hlutskipti hörpu skáldsins: „Fell
ur á sót og sorti." — Harpa vor
hljómar og tónar hinnar eilífu
listar hafa náð að vekja þjóðina
áður en ósköpin dundu yfir. Þeir
tónar munu kalla okkur til dáða
á nýju vori, ef við hugleiðum
gamla máltækið. Þjóðir eignast
þá listamenn sem þær eiga skilið
þá er gæfa vor mikil.
Menningararfurinn er mikill,
en við höfum gætt hans slælega.
Þetta má ekki endurtaka sdg
oftar. Bókmenntaarfur vor var
fluttur úr landi — ef til vill átt-
um við það skilið. — Erfiðlega
gengur að endurheimta hann.
En sú yrði ógæfa vor mest ef
við varðveitum ekki hina gróður
miklu sprota sem skotið hafa
rótum í heimi listarinnar í byrj-
un aldarinnar. Eitt heit ætti ís-
lenzka þjóðin að vinna til minn-
ingar um sinn mesta myndhögg-
vara. Að öll hans ódauðlegu verk
væru steypt í varanlegt efni, og
að sum þeifra væru gerð í fleiri
eintökum, og komið fyrir víðar
á landinu.
Nú hefur þú, starfsbróðir og
vinur, lagt upp í ferðina löngu,
við þökkum þér allir, þeir sem
báru gæfu til að njóta leiðsagnar
þinar. Öll þjóðin þakkar þér!
Guðmundur Einarsson
frá Miðdal
og skili upp á yfirborðið um 40
lestum af brúnkolum á dag.
Námugöngin er uum 16 m.
niður í jörðina og náman unnin
út frá þeim. Kolin eru látin í
vagna niðri í námunni og þeim
síðan lyft og ekið út á bryggju,
sem byggð hefir verið skammt
frá námuopinu, sem er niður
við sjó. Þar eru kolin látin í skip.
Kolin eru losuð með loftborum
og sprengingum niðri í nám-
unni. Er það steinlegt verk og
erfitt. Verkstjóri við námu gröft
inn er Karl Guðmundsson frá
Reykjavík, en hann var verk-
stjóri við jarðgöng, er byggð
voru í sambandi við Sogsvirkj-
unina nýju.
Reykjavíkurbær er búinn að
semja um kaup á 3000 lestum af
þessum kolum til toppstöðvar-
innar við Elliðaár. Framkvæmda
stjóri Kola h.f. er Haraldur Guð-
mundsson en í stjórn hlutafé-
lagsins eru Haukur Þorleifsson
bankafulltrúi formaður, Friðrik
Þorsteinsson húsgagnasmíða-
meistari varaformaður og Mag-
nús J. Brynjólfsson kaupmaður
ritari.
— TIMINN, 26. okt.
KRAFA
"27" Ullor-fóðruð
NÆRFÖT
hlý og endingargóð
og óviðjafnanleg að
notagildi. Mjúk og
skjólgóð, fóðruð með
ullarreifi og ákjósan-
leg til notkunar að.
vetri. Penmans nær-
föt eiga engan sinn
‘1 líka að gæðum eða
frágangi. Skyrtur,
brækur eða samstæð-
ur handa mönnum
og drengjum.
Fræg
síðon 1868
Nr. 27-FO-4
— VÍSIR, 28. okt.
Góðar horfur ó stófelldri nýtingu
brúnkola á Skarðsströnd