Lögberg - 06.01.1955, Blaðsíða 5

LÖGBERG, FIMMTUDAGINN 6. JANÚAR 1955
5
¥WWWW VWW'WVWVW
wwwwww
GJAFIR
AIÍIGAH4L
IWtNNA
Ritstjóri: INGIBJÖRG JÓNSSON
Á HJÓNABANDSAFMÆLUM
Gjafir, sem hjón gefa hvort
öðru á giftingarafmælum sínum,
eða vinir þeirra gefa þeim, eru
valdar samkvæmt því, hve
margra ára sambúð hjónin eiga
að baki. Með ári hverju eru
gjafirnar úr verðmætara efni og
árið ber heiti efnisins:
Fyrsta árið, pappír; annað
árið, léreft; þriðja árið, leður eða
muslin; fjórða árið, silki; fimmta
árið, tré; sjötta árið, járn; sjö-
unda árið, kopar; áttunda árið,
raftæki; níunda árið, leirker;
tíunda árið, blikk eða aluminum;
ellefta árið, stál; tólfta árið
hör; þrettánda árið, knipplingar;
fjórtánda árið, fílabein; fimm-
tánda árið, krystall. Nú er
sleppt fjórum árum, og þá
Sjötugt alþýðuskóld
Eftir prófessor RICHARD BECK.
kemur næst tuttugasta afmælis
árið og er það nefnt postulíns
afmælið. Tuttugasta og fimmta
árið er vitaskuld silfurbrúð
kaupsárið. Eftir þetta er haldið
upp á afmælin á fimm ára milli-
bili, en þá þykja þau svo þýð-
ingarmikil, að þeirra er minnst
með gulli og gimsteinum: Tákn
þrítugasta ársins er perlur; þrí-
tugasta og fimmta árið, koral —
eða jade-steinar; fertugasta árið,
rúbínsteinar; fertugasta og
fimmta árið, safírsteinar; fimm-
tugasta árið, gull; fimmtugasta
og fimmta, smargaðs-steinar
(emerald); sextugasta árið,
demantar, og 75 giftingaraf-
mælið er einnig nefnt demants-
brúðkaup.
☆
☆
☆
UM MEÐFERÐ AFSKORINNA BLÓMA
Fáar gjafir veita eins mikla
ánægju eins og blóm, enda eru
þau uppáhaldsgjafir á hátíðum
og afmælum, annað hvort blóm
til að næla á kjólinn eða afskor-
in blóm í vasa til að skreyta
heimilið. En því miður visna
þau fljótt, ef ekki er litið eftir
þeim. Ástæðan til þess er oftast
sú, að þau fá ekki nægilegan
raka og svalt loft. Blómaknapp-
ar, sem nælast eiga á kjólinn,
endast alllengi, ef dreipt er á
þá vatni og þeir geymdir í lok-
uðum plastic eða cellophane
poka í kæliskápnum á milli þess,
að þeir eru notaðir. Ef pokanum
er vandlega lokað, heldur hann
röku lofti í kringum blómin. Af-
skorin blóm fyrir blómavasa,
geymast vel á sama hátt á næt-
urnar. Blómaleggina ætti að
skera á ská áður en blómin eru
látin í vasann, þannig ná þau
meira vatni, ennfremur ætti að
tína öll laufin af þeim hluta
leggjanna, sem ná niður í vatnið.
Blómavasarnir verða að vera vel
þvegnir; hægt er að fá duft eða
pillur í blómabúðunum fyrir
vatnið í vösunum til að varna
því, að vatníð úldni, en efna-,
breyting í vatninu, er orsök
þess að vatnið kemst ekki upp
blómaleggina og þá visna blóm-
in. í stað þess að geyma blómin
í kæliskánum á næturnar, má
geyma blómavasana í kjallaran-
um eða öðrum svölum stað á
næturnar.
☆
Úr bréfi frá Elfros
Þegar „Ævintýrið hans Ax-
dals“ birtist á Kvennasíðunni
nýlega, (sem mér féll vel), duttu
mér í hug eftirfarandi stökur:
Greinilegt mitt gœfustig,
— gleðin felst í mörgu. —
1 horninu er hlýtt um mig
hjá ’enni Ingibjörgu.
Altaf laus við ásta stjá,
— ótal vitni skrifa. —
En „kvennasíðu“ er komst ég á
kœrt var mér að lifa.
Beztu óskir farsælt ár!
Rósmundur
☆
Ráð
Ef flís rekst í fingur og þú átt
erfitt með að sjá hana, berðu
sodine á fingurinn, þá verður
flísin dökk á litinn, og auðvelt
að finna hana og draga hana út.
☆
Fljótlegt er að þvo glugga-
rúður með því að blanda saman
einum bolla af ediki og tveimur
pottum af vatni; vinda chamois
dúk upp úr blöndunni og strjúka
af rúðunum.
Þægilegt er að hafa litlar
bréfa- eða rusíkörfur í hverju
herbe^gi í húsinu. Þær eru
ódýrar en spara mörg spor.
☆
Laukurinn — og iárin
Það er gamalt og gott ráð að
grípa til lauks þegar menn vilja
fá tárin til að streyma. Hús-
móðirin er þó ekki eins ánægð
með þetta, því tárin streyma
þegar hún þarf að skera laukinn
hvort sem hún vill eða ek\i.
Mörg ráð hafa verið gefin til að
forðast tárarennslið. Það hald-
bezta mun vera að skera laukinn
í skál, sém fyllt er með vatni.
☆
Undradrykkur
Ef maður er þreyttur, óupp-
lagður og samtímis þyrstur,
veitir eftirfarandi blanda veru-
legan og haldgóðan styrk. í
vatnsglasi eru leystir upp tveir
sykurmolar og út í bætt safa úr
hálfri eða heilli sítrónu. Drykk-
urinn er ekki aðeins gómsætur
jafnt að sumarlagi sem að vetri
til, heldur gefa sykurinn og bæti
efnaríkur safi sítrónunnar end-
urnýjaðan kraft.
☆
Þegar saumað er úr plastefni
Plast-efnið er alveg tilvalið til
dúka, gluggatjalda o. þ. h. Ef
þér hafið aldrei reynt að sauma
úr því efni, þá eru hér nokkur
góð ráð.
Gætið fyllstu varúðar þegar
þér klippið efnið, þar sem hin
minnsta rifa getur fljótlega orðið
að stóru gati.
Af sömu ástæðu ber að gæta
þess að nota fína nál, og saumið
með silki, en ekki með baðmull-
arþræði, vegna þess að hann
gæti e. t. v. skorið plastið í
sundur.
Vilji það renna frá yður, á
meðan þér eruð með það í sauma
vélinni, getið þér sáldrað ofur-
litlu kartöflumjöli eða lagt silki-
pappír á milli efnisins og vélar-
innar.
Nýjasta nýtt
Nylon þykir gefast ágætlega
til sængurfatagerðar, sérstaklega
í undirlök. — Aðalkosturinn er
auðvitað sá, hve auðveld þau
eru til þvotta eins og annað úr
þessu efni. Þykir líklegt að
nylon-lök eigi mikla framtíð
fyrir sér — en þvottahúsunum
muni láta sér fátt um finnast
Alþýðuskáldin íslenzku hafa
öldum saman lagt mikinn skerf
til ljóðagerðar þjóðarinnar og
skipa merkan sess og sérstæðan
í bókmenntasögu hennar. Rík
skáldgáfa þjóðarinnar lýsir sér
hvergi betur en einmitt í verk-
um þessara skálda, sem sprottin
eru beint upp úr jarðvegi þjóð-
legrar menningar hennar og eiga
þar sínar djúpu rætur. Gott er
þá einnig til þess að vita, að enn
yrkja alþýðuskáld á íslandi og
halda með þeim hætti áfram að
flétta hinn vígða þátt þjóðlegrar
snilldar sinnar í fjölþætt og lit-
brigðaríkt menningarlíf hennar.
í hópi slíkra samtíðarskálda
íslenzkra stendur Gísli Ólafsson
frá Eiríksstöðum framarlega, en
hann er löngu kunnur maður
fyrir skáldskap sinn, og þá um
annað fram fyrir snjallar og
markvissar ferskeytlur sínar,
sem margar hverjar hafa greið-
lega fengið vængi á vörum al
mennings og flogið víða um
land.
Eftir Gísla hafa einnig komið
út fjögur kvæðasöfn, hið nýjasta
og stærsta, Á brotnandi bárum,
í Reykjavík 1944, og var Eyþór
Hallsson útgefandinn. Nýlega
sýndu höfundur og útgefandi
mér þá vinsemd að senda mér
bók þessa, og þó all-langt sé liðið
síðan hún kom út, þykir mér
fara vel á því að geta hennar að
nokkuru nú, er höfundurinn
stendur á sjötugu.
Gísli Ólafsson er fæddur
Eiríksstöðum í Svartárdal 2
janúar 1885, sonur hjónanna
Helgu Sölvadóttur, bónda
Syðri-Löngumýri, og Ólafs Gísla
sonar, bónda Ólafssonar á Ey-
vindarstöðum. í mjög skil
merkilegum og skilningsríkum
formála að umræddri kvæðabók
Gísla rekur Jón Pálamson al
þingismaður ítarlegar ættir
skáldsins og bendir á það, að
honum sé eigi í ætt skotið um
skáldskapargáfuna, því að í báð
um ættum hans gæti hagmælsku
og áhuga fyrir skáldskap, sér
staklega hafi afi hans, Sölvi
Sölvason á Syðri-Löngumýri,
verið prýðisvel skáldmæltur og
óspar á að láta fjúka í kviðl-
ingum.
Jón Pálmason rekur ennfrem-
ur í glöggum megindráttum
æviferil Gísla skálds, og leggur
réttilega áherzlu á það, að hann
sé „óskólagenginn en sjálf-
menntaður alþýðumaður, sem
alla ævi hefur orðið að berjast
fyrir lífi sínu og fjölskyldu sinn-
ar við fátækt og örðug kjör“.
Verði því að lesa og meta skáld-
skap hans í ljósi þeirra lífs-
kjara hans. Ætla ég einnig, að
Gísli vaxi sem skáld í augum
sanngjarnra og samúðarríkra
lesenda kvæða hans, þegar allar
aðstæður eru teknar með í
reikninginn.
Kvæði Gísla bera því að
vonum um margt vott, að hann
er hreinræktað alþýðuskáld,
kvistur sprottinn úr jarðvegi ís-
lenzks sveitalífs eins og það
hafði þróast kynslóð eftir kyn
slóð; en jafnframt bera kvæðin
því vitni, að skáldið hefir þrosk-
ast við víðtækari áhrif, orðið
með mörgum hætti snortinn
djúpt af atburðum og straumum
í samtíð sinni. Er kvæðum hans
því laukrétt lýst í þessum um-
mælum Jónasar Þorbergssonar
fyrrum Útvarpsstjóra, sem sjálf-
ur er skáld gott:
„Ljóð Gísla eru fjölbreytilegar
svipmyndir úr lífi og lífsbaráttu
íslenzkrar sveita-alþýðu og hann
hefir komið víða við á lífsleið-
inni. Mestur kostur ljóðanna er
svo mikil hagmælska, að nautn
er að lesa og læra.“ (Tíminn, 13.
des. 1953).
Léttleiki og lipurð í málfari
svipmerkja lengri eigi síður en
styttri kvæði bókarinnar, ætt-
jarðar- og átthagakvæðin, árs-
tíðalýsingarnar, tækifæriskvæð-
og ádeilurnar. En Gísli er
hreint ekki lítið ádeiluskáld, og
hittir ósjaldan vel í mark í þeim
kvæðum sínum. Honum rennur
til rifja ranglætið í þjóðfélaginu,
hin misskiptu mannanna kjör,
og fer það að vonum um mann,
sem orðið hefir að heyja jafn
harða lífsbaráttu og hann hefir
gert, og þá um leið séð mörg
skip hjartfólginna drauma sinna
hverfa í djúpið eða velkjast í
strand „á brotnandi bárum“.
Þrátt fyrir það hefir hann ekki
tapað trúnni á lífið og lokasigur
hins góða, fagra og sanna, eins
og-sjá má næg dæmi í kvæðum
hans og vísum.
Djúp og einlæg samúð skálds'
ms' með mönnum og málleys-
ingjum er skráð ljósu letri víða
í ljóðum hans, t. d. í kvæðinu
„Heimasætan", er segir vel
gamla en ávalt nýja harmsögu,
og í kvæðum eins og „Fuglinn í
fjörunni“ og „Rjúpan“.
Prýðisgóð eru sögulegu kvæð-
in „Kolfinna“ og „Grettir sækir
eldinn“, og er eftirfarandi erindi
gott sýnishorn efnismeðferðar-
hinu síðarnefnda:
Og eins og aðrir skáldbræður
hans íslenzkir að fornu og nýju
hefir hann fundið yl og yngingu
anda sínum í skáldskapnum, og
getur því með sanni sagt:
Meðan hríðin herðir slaginn,
hróðrarstrengja-spil mitt ómar.
Þessir lágu hörpuhljómar
hafa stytt mér margan daginn.
Þess er þá jafnframt þakklát-
lega að minnast, að í þann
brunninn sótti þjóð vor þrótt og
þor á þrengingartímum sínum,
og alþýðuskáld hennar áttu
sinn mikla þátt í því, að hún
fékk haldið við andlegu og
menningarlegu lífi sínu, þegar
harðast svarf að henni.
„Boðorðin 10"—ný útgófa-
130 miljónir króna
10 þús. Egyptar leika í henni
mnar í
Enginn fylgdi útlaganum
ofan að köldu fjörugrjóti.
Hafði ’ann oft frá æskudögum
óláns vindum sótt á móti.
Grettir þögull gekk til strandar,
gnæfði að baki hamraveggur.
Löngum aldan þreytir þunga
þann, sem einn á djúpið leggur.
En þó margt sé vel um ýms
lengri kvæði Gísla Ólafssonar,
er óneitanlega mestur snilldar-
bragur á sumum ferskeytlum
hans, sem löngu eru landfleygar,
og eiga sér vafalaust langt líf
fyrir höndum.
Hún segir mikið, og segir það
fagurlega, ástarvísan þessi
fjórum línum:
Sit ég einn og segi fátt,
sviptur návist þinni.
Heyri samt þinn hjartaslátt
heim úr fjarlœgðinni.
Ekki er heldur neinn klaufa-
bragur á þessum haustlýsingum
í hringhendum skáldsins:
Foldar vanga fæ ég séð,
frost þar ganga að verki.
Blöðin hanga héluð með
haustsins fangamerki.
Tímans hjólið hreyfist létt,
hulinn sólarljóminn.
Hefur njóla heiðrík sett
héluskjól á blómin.
En víðfleygastar af stökum
Gísla munu þó hafa orðið, og að
verðugu* ferskeytlur þær, er á
eftir fara, því að þar eru algild
lífssannindi klædd í snilldar-
legan orðabúning hins bundna
máls:
Þótt þú berir fegri flík
og fleiri í vösum lykla,
okkar verður lestin lík
Lokadaginn mikla.
Þegar lagt er lík á beð,
lokagreiðslan kemur.
Heimur borgar manni með
moldarrekum þremur.
Lífið fátt mér Ijær í hag,
lúinn þrátt ég glími.
Koma máttu um miðjan dag
mikli háttatími.
En þó að svalt hafi oft um
Gísla nætt um dagana, hefir
hann ekki, eins og þegar er sagt
orðið vonleysi og trúleysi að
bráð; því segir hann í kvæði
sínu „Vonin“:
Slakar á lífsins kuldaklóm,
klökknað aftur getur.
Alltaf spretta önnur blóm
eftir sérhvern vetur.
Þegar menn heyra Cecil B. de
Mille nefndan, koma mönnum í
hug stórmyndir sem byggðar eru
úr Biblíunni.
Sennilega hafa fleiri menn séð
stórmynd hans „Boðorðin tíu„
en nokkra aðra, og um þessar
mundir er hann, að taka hana í
annað sinn. Hann hefur bæki-
stöð sína 10 km. leið frá Kairó,
og þar hefur stærsta leiksviði,
sem um getur verið komið upp á
fimm mánuðum fyrir sex milj-
ónir króna.
Blaðamaður, er nýlega heim-
s ó 11 i bækistöðvarnar, spurði
einij, af samstarfsmönnum de
Milles, hvers vegna hann hefði
farið alla þessa leið og lagt í
allan þenna kostnað í Egypta-
landi, þegar veðrið væri mjög
svipað í Kaliforníu og hægt að
útbúa alla hluti eins þar. —
„Hann vill, að allt sé sem eðli-
legast,1 svaraði aðstoðarmaður-
inn. „Ef hann gerði kvikmynd
eftir „Viti“ Dantes, mundi hann
taka þá mynd í víti sjálfu.“
Þar við bætist, að ekki eru til í
Bandaríkjunum eins margir úlf-
aldar og de Mille hefur talið sig
þurfa á að halda, og hann vill
hafa hreinræktaða Egypta í
þeim fjöldaatriðum, þar sem
þess er þörf. Hann mun notast
við 10,000 manns, þegar flestir
verða á launum hjá honum.
Alls verður notazt við þús-
undir dýra — vatnabuffla, úlf-
alda, asna, sauðkinda, lamba.
geita, gæsa, dúfna og hesta, og
de Mille hefur látið gera þrjá
pýramída og sextán mannljón.
(sfinxa).
130 millj. kr. kostnaður
Margar kvikmyndir hafa verið
dýrar í framleiðslu, en engin
œmst þó nærri þessari, því að
jegar farið verður að sýna hana
árið 1956 er gert ráð fyrir, að
búið verði að eyða 130 milljón-
um króna í töku hennar. Þarna
er líka alt stærra en þekkist í
Hollywood, til dæmis smíða-
verkstæðin, sem notuð hafa ver-
ið til að gera pýramída og mann-
Ijón — og bæta má við, að mikill
straumur forvitinna fer sífellt til
lessarra eftirlíkinga þess, sem er
ekki svo víðs fjarri kvikmynda-
tökustaðnum.
Liðlega þrítugur leikari, lítt
lekktur, Charles Heston, mun
:'ara með hlutverk Móses. Hann
skiptir ellefu sinnum um gerfi.
sýnir Móses á ýmsum aldri frá
40 árum til 120 ára, er hann and-
ast. Hver hárkolla kostar 6500
krónur, hvert skegg 2500 kr.
De Mille mun hafa sextíu og
fjóra leikstjóra til aðstoðar, en
Deir eru venjulega aðeins þrír.
200 slríðsvagnar
Sex þessara aðstoðarleikstjóra
eru amerískir, en hinir allir
egypzkir, því að de Mille réð
alla leiðbeinendur Egypta með
tölu. Þeim verður dreift um
mannfjöldann í stærstu atriðun-
um, verða hverskonar liðþjálfar,
sem sjá svo um, að þessi óvígi
hér „statista,, fari að skipunum
de Milles, sem þýddar verða á
tungu landsmanna og gefnar um
gjallarhorn. Erfiðasta verk þess-
arra aðstoðarmanna verður að
koma í veg fyrir, að „statistarn-
ir glápi“ ekki allir á kvikmynda-
vélarnar, þ e g a r myndatakan
hefst, því að slíka gripi hafa
fæstir séð.
Egypzki herinn hefur veitt
mikilvæga aðstoð, því að hann
heldur vörð um kvikmyndunar-
staðinn nótt sem dag, og gætir
þá meðal annars 200 stríðsvagna,
sem notaðir verða. Einn þeirra,
sem Ramases Faraó á að aka, er
100,000 kr. virði.
Heilræði úr öllum áttum
Hægri hönd de Milles varð-
andi Biblíuatriði, er gætu ork-
að tvímælis, er Svisslendingur,
sem Noerdlinger heitir. Hann
skýrir svo frá, að leiðbeininga-
bréf berist úr öllum áttum frá
fólki, sem vilji veita aðstoð sína
til að gera myndina sem réttasta.
Brezk kona skrifaði til dæmis til
að minna á það, að Móses stam-
aði, en því töldu kvikmynda-
mennirnir sjálfsagt að breyta.
Egyptar eru látnir leika Israels-
menn, og skýrir Noerdlinger það
þannig, að Gyðingaandlit, sem
nú sé oft talað um, hafi ekki ver-
ið til þá, það hafi komið til sög-
unnar síðar og eigi rót sína að
rekja til Hittíta, sem eru ekki
semitískir og bjuggu þar sem nú
er Tyrkland.
— VÍSIR, 19. nóv.
Dcmarfregn
Hjörtur J. Davidson lézt 2.
janúar 1955, að heimili sínu að
Souris, Man., 80 ára að aldri.
Hann var gullsmiður að iðn, og
stundaði silfur- og gullsmíði á
eigin reikning alla æfi; fyrst á
Baldur, Man., og síðar til margra
ára í Souris, Man., þar sem hann
rak einnig verzlun með alls-
konar stássmuni. — Hjörtur var
'tvíkvæntur. Fyrri kona hans hét
Guðný Pétursdóttir, og lifa
fimm börn þeirra. Síðari konan
heitir Þorbjörg Björnsson og
lifir hún mann sinn ásamt þrem-
ur börnum þeirra. — Hjörtur
var sonur Jósefs landnámsmanns
í Argyle og Soffíu Davidson
konu hans; er einn bróðir Hjart-
ar á lífi, Haraldur F. Davidson,
búsettur í Winnipeg. — Hjörtur
var vandaður maður í hvívetna
og átti fjölda vina.
Jarðarförin fór fram í Souris
5. þ. m. að viðstöddum fjölda
vina og vandamanna fjær og
nær aðkomnum.
KAUPENDUR LÖGBERGS
Á ÍSLANDI
Gerið svo vel að senda mér sem fyrst greiðslu fyrir
yfirstandandi árgang Lögbergs, kr. 75.00. Dragið
ekki að greiða andvirðið. Það léttir innheimtuna.
Æskilegt að gjaldið sé sent í póstávísun. Þeir sem
eiga ógreidda eldri árganga, eru vinsamlega beðnir
að snúa sér til mín.
SINDRI SIGURJÓNSSON
LANGHOLTSVEGI 206 — REYKJAVIK