Sunnanfari - 01.03.1894, Blaðsíða 5

69
blaðið sýnir. Fjallkonan ætti heldur að fylla flokk
kvenþjóðarinnar i Reykjavik, en að unga út fleira
af svona greinum. þjóðólfur gæti líka verið henni
til fyrirmyndar í þessu máli.
SÓIDÍ er það fyrir kvenþjóðina á íslandi, hvernig
flestar enar beztu konur i Reykjavik og þar i grend
hafa snúizt við Háskólasjóðnum, og verður það
einhvern tíma i frásögur fært; hafa þær nú bundizt
föstum félagskap til þess að halda hlutaveltu
(tombolu) á næstkomanda hausti til ágóða sjóðnum
og voru nú, þegar vér fréttum síðast, orðin nær 400
kvenna í samtökunum; en á alsherjar fundi, er
haldinn var, voru þessar 18 konur kosnar til þess
að standa fyrir félagsskapnum '): Sigþrúðar Friðriks-
dóttir háyfirdómarafrú (aðalforstöðukona félagsins),
Elínborg systir liennar (prófastsfrú), Kristjana Hav-
steen amtrnannsfrú, frú póra Pétursdóttir Thoroddsen,frú
Valgerður Jónsdóttir, Kristín dómkirkjupresisfrú, og þá
hver merkiskonan af annan : Marta Pétursdóttir (Guð-
jónssonar), Sigríður Eggerz, Sigþrúður Guðmundsdóttir,
Kristjana (Zoega) Thorsteinson, Anna Petersen, Maria
Kristjánsdóttir, Guðrún Sigurðardóttir, Ingunn Hoff-
mann, Ingibjörg húsfreyja Hannesar skipstjóra Haf-
liðasonar, Hólmfríður Bjórnsdóttir (Rosenkranz) og
jporbjörg Sveinsdóttir, og getum vér hennar síðast,
en ekki sízt. En til aðstoðarmanna höfðu þær
kosið ér þessa menn: Tryggva Gunnarsson, banka-
stjóra, gjaldkera Háskólasjóðsins, Benedikt prófast
Kristjánsson, Hannes ritsjóra þorsteinsson, Haldór
bankagjaldkera Jónsson, Helga b'AupmannHelgason og
Einar vegfræðing Finnsson. það er vonandi að sem
flestir góðir menn íslenzkir og konur, hvar sem eru,
verði til að styðja þetta fyrirtæki, og ættu nú konur
út um land í því að sýna, að þær væru ekki
óþjóðlegri en systur þeirra í Reykjavík.
Um ritdóma og ní kvæói.
ii.
Fleiru skal ég ekki svara. það veit ég vel að
margt má með réttu út á kvæðin setja, en hitt veit
ég líka, að flestir þeir ritdómar, sem um þau hafa
verið skrifaðir, eru að sínu leiti miklu vitlausari en
kvæðin sjálf.
En ég skal minnast á dóma blaðanna um önnur
ní kvæði, t. d. Hannesar Hafstein.
Aldrei, svo ég til þekki, hefur jafn óblandað og
almennt lof verið borið á nokkurt skáld firir ekki
meira eða betra en það, sem Hannes hefur afkastað.
Heimsfræg skáld, svosem þeir Björnson og Ibsen,
verða að þola það, að þeim sé óspart sagt til sind-
anna af imsum í hvert sinn sem þeir gefa út rit sfn,
sem þó óðar fljúga í þíðíngum út um allan hinn
mentaða heim. En allir, sem stungið hafa niður
penna til að minnast á kvæði Hannesar, ljúka þar
upp einum munni: »dírrin-dírrin-dí«. Lofið og smjað-
rið hnígur þikt og óblandað, sírópssætt eftir blaða-
dálkunum. Og út úr öllum ritdómunum má lesa þetta
sama: sKvæðin eru snildarverk, af því að þau eru
eftir vin vorn og átrúnaðargoð, Hannes Hafstein.«
Ég get best ímindað mér Hannes haldandi um eirun
í öllum þcim gullhamraslætti, sem dinur hrínginn í
kríng um hann. I öllum ísl. blöðunum austan hafs
hef ég lesið um kvæði Hannesar og kveður þar al-
staðar við sama tón. Heirt hef ég og að Lögberg hafi
haft ritdóm mcðferðis, en ekki hef ég enn getað náð
í það númer blaðsins.
Jæja þá, það var ætlun mín að minnast á kvæði
Hannesar og sjcrstaklega í sambandi við álit það, sem
blöðinhafalátið í ljósi. Hanneser »realisti« ogersústefna,
er þeir munu filgia, orðin allkunn á íslandi nú á síðari
árum. En það hef ég oft sjeð og heirt, að menn higgjaþá
stefnu first flutta inn til okkar Islendinga með Verð-
andi og á því máli er Ísafoldar-Bjarni. lín þessu cr
ekki svo varið. Jón Ólafsson hefur firstur manna
kvcðið »rcalistisk« kvæði á Islcnsku og saga hans
Eivindur er hin firsta »realistiska« saga, scm rituð cr
á voru máli. En einkenni þessarar stefnu koma best
fram hjá Gesti Pálssini; einginn hinna er jafnmikill
»realisti« og hann.
Eitt af því, scm ritstjóri Norðurljóssins fræðir oss
um, þar sem hann leggur koll-húfurnar ifir kvæðum
Hannesar, er, að hann sje first og fremst tilfinninga-
skáld. Meiri tjarstæðu hefði maðurinn varla getað
sagt. Tilfinningaskáld hafa þau skáld verið nefnd,
sem lcika á hina viðkvæmu streingi í sálu mannsins,
sem kitla og æsa tilfinninguna, svo sem Kr. Jónsson
og síra Mattías víða gera. Á dögum »rómantíkurinnar«
var þetta ríkjandi í skáldskapnum, en realistarnir reina
til skíra tilfinníngarnar fremur en að kitla þær og
æsa. Annars er Hannes Hafstein mjög sjaldan inni
á svæði tilfinninganna. Hann er skáld hins itra fremur
en nokkuð annað ísl. skáld, og hann er »materialisti«.
Hann er skáld augans og eirans en ckki hjartans, ef
svo mætti að orði kveða; til þess talar hann hvergi
nema að nokkru leiti í kvæðinn »Ást og ótti«. Hann
irkir um náttúruna, fjöllin, fossana, hafið, um veðrið,
vindinn og sólskinið, um það, sem augað getur hvílt
á. Og hann sjer fossana þenja brjóstið og öldurnar
hniklast eins og stælta vöðva. Um það, sem nefnt
er hinn andlegi heimur, fá menn lítið að vita hjá
honum. Hann lísir ekki ástríðum, löngunum og vonum
sínum eða annara, ekki til finníngunum. Hann lísir
mjöðmum og mitti, brúnum og lokkum kvennanna og
»rósfögrum, þriflegum kinnum« karlmannanna, en lffi
fólksins og breitni, með öllum þess göllum og gæðum,
lísir hann ekki. Öldukast gleði og sorgar, hlátra og
tára, vonar og örvínglunar, baráttan firir lífinu og hið
eilífa stríð hugans, sem án afláts bír til níjar og níjar
gátur og reinir að leisa, — allt þetta hefur lítil áhrif
á Hannes. (meira.)
(f>orst. V. Gíslason).
) Vér höfum ekki feingið nafn á einni þeirra.