Austri - 30.06.1892, Blaðsíða 2

Nr, 17.
AUSTRI
65
Hefði forna hetjupjóðin
Hrærst við slíkan gný.
Stígum nú á stokka, brœður,
Strengjum pannig heit:
Brátt skal rekinn Bacchus sl*eður
Burt úr frónskri sveit;
Móðurlandsins Freyjan fríða,
Bylgdu máli pví;
J>að er allt eins prek og hlíða
Bínu hrjósti i.
J. J>.
KYENNASKÓLAK.
Nú er, sem betur fer, víðast á
landinu farinn að vakna áhugi manna
á uppfræðslu alpýðunnar, sem kemur
í ljós í fjölgandi barna- og alpýðu-
skólum; og í vaxandi menntunarproska
hins unga fólks. J>ví óhætt mun að
fullyrða, að fieira af pvi hafi löngun
til að mennta sig, en efni til pess;
enda pótt menntunarvegurinn sé, í
sumum greinum, pegar gjörður svo
greiður sem hægt er, að svo stöddu.
Búnaðarskólar landsins eru að vísu
fáir, en, að ætlan minni, gjörist ekki
hein pörf á að fjölga peim að svo
stöddu. Gagnfræðaskólar munu einn-
ig vera nógu margir séu peir prír,
nefnil. ef gagnfræðakennsla kemst á í
Reykjavík. En pað eru kvennaskól-
arnir sem eg vildi einkanlega minnast
A. J>eir eru nú pegar orðnir fjórir á
landinu, nfl, á Ytri-Ey, Laugalandi
og tveir í Reykjavík; og mundi varla
gerast pörf á fleirum, væru peir nógu
st.irir og vel fyrir komið. En er nú
veruleg pörf á tveim kvennaskólum í
Reykjavík ? Sunnlendingafjórðungur
er að vísu fjölhyggðasti fjórðungur
landsins; og par að auki mætti búast
við, að nokkrar stúlkur úr hinum fjórð-
ungum pess vildu lieldur ganga á
skóla í höfuðstaðnum; ekki fyrir pá
sök, að sá skóli sé hetri en hinir,
heldur vegna pess, að pað er álitýmsra
manna, að með pví daglega lífið er
par fjölbreyttara, sé p;.r kostur á betri
meuntun, en annarstaðar hér á landi.
Samt sern áður sýnist mér eins til-
lilýðilegt, að par væri aðeins einn
lcvennaskóli, svo stór, að hann gæti
rúmað eins margar, eða fieiri, náms-
meyjar en pessir báðir sem nú eru
par. En væri pá ekki eins vel til fall-
ið, að vér Austfirðingar fengjum stofn-
aðan einn kvennaskóla á Seyðisfirði,
svo að Austfirðingafjórðungur yrði ekki
alveg fyrir borð borinn í pví efni ?
Ef hér gæti komizt á fót skóli, sem
væri svo vel útbúinn að pví er s nrti
kennslukonur, kennsluáköld og fleira,
að hann stæði ekki á baki skólanna
í Eorðurlandi, í pvi tilliti, pá myndi
varla purfa að óttast að hann stæði
langt á baki peirva, að pví er snerti
nemendafjölda.
Til pess að kosta sig á skólapessa,
purfa námsmeyjar á talsverðum pen-
ingum að halda; og geta pví færri en
vilja notið peirrar menntunar er par
býðst. J>ar fyrir utan purfa pær
nokkru til að kosta, að komast hér
að austan, til Rvíkur, Ytri-Eyjar eða
Laugalands. En væri skóli stofnaður
hér, pá væru austfirzkar námsmeyjar
lausar við pann kostnað og fyrirhöfn,
sem er pvi samfara, að flytjast með
póstskipunum suður eða norður fyrir
land. Og sýnist mér pví alllíklegt,
að margar sem ekki hafa efni til að
sækja skóla nyrðra eða syðra, kynnu
að geta kostað sig á skóla hér eystra.
Að endingu vil eg óska pess, að
menn taki petta mál til íhugunar; og
með pví eg vona, að fleira mæli með
pví en móti, óska eg að peir vildu
styðja pað í orði og verki eptir föng-
um.
B.
¥ erðlagskýrsl ur
frá miðlurunum Siiisinelliag' & Holm.
Kaupmannaliöfn 80. apríl 1892
Samkvœmt skýrslu umsjónarmanna
hafði í Norvegi fiskast:
til 23 apríl 180*2.
I Lofoten ' i Ydresiden,Nam- b 164/20 Mill. Torsk
sos, Trondhjem etc. c. 8 11 11
i Christiansund c. 4 11 11
i Molde c.*2 11 11
i Aalesund c. 7 11 11
i Bergen c. 2 11 11
Alls c. 394/2o Mill.
I Finmarken
til 24. Apríl c. 44/20 „
Alls hingað til c. 438/2o Mill.
til 18. Apríl 1891.
I Lofoten c. 21 Mill. Torsk
i Y dresiden, N am-
sos,Trondhjem etc. c 3T5/20 11 11
i Christiansund c. 2 11 11
i Molde C' l4/2o 11 11
i Aalesund c. 3 r> 11
i Bergen c. 1 11 11
Alls c. 3139/2o Mill.
I Finmarken
til 24. Apríl c.1‘%0 11
Alls hingaðtil C. 3317/20 Mill.
Hér við er athugandi að fiskiveiðar
í Lofoten voru á enda 18. apríl 1891,
en nú er peim ekki lokið par í ár, en
í Finnmörku hélt fiskiríið áfram til
júní byrjunar árið sem leið og fiskað-
ist par pá nær 13‘/2 milL Verðieins
góður afli í ár í maímánuði í Finn-
mörku eins og í fyrra, pá verður fislti-
aflinn miklu meiri í Norvegi í ár en
1891 og slagar pá hátt upp í hinn
mikla fiskiafla 1890, sem nara nál.
60 mill.
Innkaupsverð á porski í Norvegi
e>* í ár 10% lægra en í fyrra og er
pó fiskurinn sagður mjög góður og
feitur sem líka sézt á hvað lifrin er
mikil í honum.
Bæði Norðmenn og Danir gjöra
allt hvað peir geta til pess að ná
polanlegri samningum við Spánverja
um innflutning pangað. Norðmenn hafa
lieldur von um að komast að viðun-
anlegum kjörum, en síður Danmörk,
er pykist geta slakað aptur tiltöiulega,
til við Spánverja og megum vér telja
oss heppna ef vér geturn pó fengið
einhverja lit.la ívilnun.
Eptir núgildandi taxta á Spáni,
er par nú á íslenzkum og færeyisk-
um saltfiski nálægt 20 kr. hærri inn-
j flutningstollur en á norskum og ensk-
nm saltfiski.*
*) Ráðgjafi íslands sagði oss, að tollhækkun-
in á Spáni gengi jafntyfír allar
þjóðir eptirleiðis. Svo væri að minnsta
kosti ákvæði spænsku laganna.
Kitstj.
Saltfisklir. Hinn mikli óseldi fisk-
ur er hér lá hefir pessa mánuði selzt
smám saman með hækkandi verði: Nr.
1, 48—36 kr. og Nr. 2, 32—20 kr.
af málsfiski.
UIl. Bezta tegund seld á 65—63
og hálfan eyri. Nr. 2, hvít ull norð-
lenzk og vestfirzk 60—59 ’/2 eyri. En
af sunnlenzkri ull eru enn óseldir 200
„ballar“, og er liæðsta boð í hana
56 au. Brutto. Hvit ópvegin haust-
ull seldist siðast fyrir 41 eyri pundið
Brutto.
Ly/si. Ljóst, hreint, gufubrætt
hákarlslýsi, fótlaust, hefir selst á 33
til 33% kr. 210 pd. Netto.
Haröflskur. Af honum er hér á
boðstólum c. 20 skp. á 60 kr. pund-
ið, en enginn gjörir boð í hann.
Æðardúnn. Síðast var norðlenzk-
ur æðardúnn seldur á 9 kr. pd., en
hér liggja enn óseld 6—700 pd. af
sunnlenzkum og vestfirzkum æðardún
óseldum sem ekki gengur einu sinni
út fyrir 8—9 kr.
Saltkjöt. Af pví liggja hér óseld-
ar c. 300 tunnur, sem eru hafðar á
boðstólum fyrir 38 kr. tunnan 224pd.
Netto, án pess að út gangi. Yænt-
anlegar eru frá ísiandi c. 600 tunnur,
sem par hafa legið í vetur, og hefir
pað kjöt verið boðið til kaups fyrir
35 kr. tn., en ekki fengist hærra boð
en 32 kr.
Tólg hefir selst 23 au. pd. Netto.
gærur seldust nú síðast á 4 kr.
vöndullinn.
Sumimagi selst nú sem stendur á
35—40 au. pd. Retto.
Sosialismi og kristni.
Eigi alls fyrir löngu hefir Leo páfi
hinn XIII. sent út um öll kapólsk
lönd umburðarbréf (Encyclica) um só-
sialismann. Sýnir pað að málefni petta
er orðið mjög mikilsvarðandi bæði fyrir
ríki og kirkju, bæði liina kapólsku og
pá prótestantisku.
Fljótt á að líta virðist sem pað
sé töluverður skyldleiki milli kirkjunn-
arog sósialismans, pví bæði bjóðast pau
til að leiða hinn fátæka og pjáða lýð
til farsælli kjara.
|>egar í fornöld bryddi á sósial-
isma, par sem heimspekingurinn Plato
bjó í huganum til riki jafnaðar og
farsældar.
Á miðöldunum kom fram lík
hugsun í riti hins enska ríkiskanzlara
Thomas Moor'.e, „Utopia11 (Hvergi) |
1516. En nafnið bendir reyndar á að
höfundurinn hefir sjálfur efast umfram-
kvæmd hugmynda sinna.
Rétt á undan stjórnarbyltingunni
miklu lögðu peir Montesquieu í
bók sinni „Andi laganna" og Ros-
seau í „Orsökunum til ójafnaðar með-
al manna“ — útaf sósialismanum og
réðu til pess að gjöra alla jafna að
auði og réttindum. En pað var pó
fyrst stjórnarbyltinginmikla sem reyndi
til pess að blása verulegu og verklegu
lífi í pessar kenningar, sem hinirpaul-
menntuðu |>jóðverjar hafa síðan sett
í vísindalegt kerfi, einkum peir Lasalle
f 1864 og Karl Marx, f 1883.
í stríðinu milli Frakka og Jhjóð-
verja 1870—71 óx sósialistum mjög
fiskur um hrygg og í París komst
hann í jafnaðarmanna upphlaupinu
uin stund á laggirnar ósællrar endur-
minningar. Og pó hreyfingin yrði pá
kúguð og „járnkanzlarinn11 gamli (Bis-
mark] reyndi síðan að drepa hann
niður með valdi á j>ýzkalandi, páliefir
hann fremur vaxið en minnkað við
pær tilraunir.
1 byrjun sósialismans ættfærðu
menn hann jafnan við kristindóminn
og sögðu að „Kristur hefði ver;g s4
fyrsti sósialisti11. Sósialistar vísuðu
til pess, að hinir fyrstu kristnu hefðu
átt allt í félagi, sem ætíð verður pó
að skiljast sem innbyrðis kærleiki og
hjálpsemi (Post. gjörn. 4, 32) ogvirð-
ist hafa komið söfnuðinum í Jerúsal-
em á vonarvöl svo að hinir söfnuðirn-
ir urðu að hjálpa honum aptur. (2. Kor.
br. 8. og 9. kap.)
En nú á seinni tímum hafa sósial-
istar sagt skilið við allan kr.stindóm
og tekist í hendur við guðleysingja,
og gjörzt svarnir óvinir kirkju og rík-
is og kastað öllu siðgæði útbyrðis, og
par á meðal sagt að hjónabandið vœri
alveg úi-elt fyrirkomulag !!! Fyrirmynd
pessara svæsnari sósialista eru hinir
rússnesku gjöreyðendnr (Nihilistar) og
stjórnleysingjar (Anarkistar), sem iillu
vilja umturna með dynamit, eitri, báli
og brandi o. s. frv. til pess að hreppa
pá fullsælu er peir kenna að hljóti að
vera samfara, eignaleysi einstaklings-
ins, hjúskaparleysi og guðleysi!!!
En til er og önnur skaplegri stefna
meðal sósialista, er margir mcrkir
menn og vitrir styðja á fýzkalandi
og jafnvel keisarinn sjálfur.
þessir sósialistar vilja hvorki af-
nema eignarréttinn eða aftaka alla
framleiðsu einstakra, (privat Produc-
tion). En peir vilja að ríkið styðji
að velmegun snauðra maiina og fá-
tæklinga í góðri samvinnu við efna-
mennina og pá fátæku sjálfa. Og
með pessu móti vona menn að geta
haldið niðri, ef ekki útrýmt, hinum
skaðvænlegasta flokki sósialista, er
áður er nefndur; og er pað eigiólíklegt
að pessari vægari stefnu sísialismans,
sem víll bæta kjör fátæklinganna með
hentugum nýmælum, — en ekki brjóta
öll gildandi lög og réttarvenjur á bak
aptur og umturna öllu að lokum— verði
sigurs auðið.
þessari friðsamlegu stefnu sósi-
alista hlýtur kristindómurinn að verða
samtaka, pví hann á að vinna að pvi
að bœta kjör hinna bágstöddu, sjá um
að hinir ríku kúgi eigi pá fátækari
og yfir höfuð reyna af fremsta megni
að minnka alla pá eymd og volæði
er veröldin er svo full af. Og í pessa
stefnu vinna nú ýiíis félög, bæði með-
al kapólskra og prótestanta. I penna
streng tekur og hínn skarpvitri Sjá-
landsbiskup H. L. Martensen i sið-
fræði sinni, og pótti hann pó fullkom-
inn apturhaldsmaður í stjórnarmál-
um.
Vér höfuni ritað petta til pess
að skýra i fáum orðnm betur fyrir
lesendum Austra meginsetningar só-
sialista og tvískipting peírra.
Neðanmálið sýnir a.fleiðingar lær-
dóma hinna svæsnustu sósialista.
ttlendíir fréttir.
DANMÖRK. Grullhrullaupsliátíð
konuugs vors og drottningar var
haldin í Kaupmannahöfn og út um
allt land með hinni mestu viðhöfn og
dýrð, og var víst euginn sá bær eða
porp í allri Daumörku að eigi fagn-
aði deginum með hátíðahaldi,
En hvergi kvað líkt eins mikið
að viðhöfninni og dýrðinni sem í höf-
uðborginni, par sem hátíðin stóð yfir