Austri - 26.09.1892, Page 2

jNr, 26.
A U S T li I
102
yerið stofnsettir, einn í landsfjórðungi
hverjum, £Að peir urðu ekki íleiri sett-
ir á stofn, mun hafa komið til af pví;
að menn sáu þcgar að slíkar stofn-
anir purftu töluvert framfærslufé, og
að pað purfti mikið og stöðugt félags-
lyndi, prek og polgæði, til að halda
pessum skólum í pví horfi, að peir gætu
orðið að'tilætluðu gagni fyrir landog
pjóð. Fyrst í stað munu menn eigí
hafa séð neina örðugleika eða vanda
við' pað að koma á stofn búnaðarskóla-
Hann mundi geta bjargast af búskap
einum saman, eins ogjhver annar bóndi,
launað kennurum o. s. frv., pessvegna
lilyti pað ekki að verða kostnaðarsamt
og um leið ekki vandasamt að halda
skólanum við. Félagsandi og sam-
heldni, í pessu tilliti, pyrftu að koma
til álita, jafnt og almennt á sér stað.
Hví skyldu fleirí sýslufélög eða heill
landsfjórðungur ekki geta kostað og
haídið við einum búnaðarskóla, pegar
herra Torfa í Óiafsdal tekst pað eiii-
um og ferst pað vel úr hendi — munu
menn hafa hugsað. — |>etta varfreynd
ar gild^jog góð ályktun, sem byggð var
á sannmælinu forna að „mörg hönd
vinnur létt verk“ náttúrlega léttara
en ein; en^pað^mun jeigi hafa veríð
athugað nákvæmlega, að dugnaður, prekj
félagsandi og góður vilji, til að láta
gott og parfiegt af sér leiða, var sam-
einað hjá einum.og sama manni: herra
Torfa sem að almenningsdómi hefir allt
petta til að bera, og hafði engan and-
stæðing, sem verulega gæti tekið fram
fvrir hendur honum, nema að líkindum
fjárskort fyrst í stað, og svo óblíðu
veðráttunnar,gsem er skæðastur and-
stæöingur allra búnaðarframfara hér
áTlandi.
f>að mun vera^óhætt [að fullyrða
pað, að nauðsynleg skilyrði fyrir prif-
um búnaðarskólanna, hafa meira og
minna ekki verið tíl staðar par sem
peir eru komnir á'fót, einkum fyrstu
árin. f>að*vill opt yerða svo, parsem
margir eru um eitt verk eður fyrir-
tæki, að menn geta ekki orðið, fyrst
í stað, á eitt sáttir, einn vill petta og
hinn hitt, pess vegna útkrefur pað opt
langan tíma, jafnvel tugi ára, parsem
margir vinna að sama verki eða fyrir-
tæki, par til peir hafa fundið hina
réttu aðferð til að framkvæma pað,
svo pað fœri vel úr hendi, einmitt af
peirri ástæðu, að peir purfa að láta
tímann og reyrizluna kenna sér aðferð
við vinnuna eða framkvæmdina á fyr-
irtækinu. f>annig lagað var pað með
stofnun búnaðarskólanna og fviðhald
peirra fvrstu árin. Hér álandihöfðu
menn auðvit'að enga reynzlu fyrir hvern-
ig fyrirkomulag pessara skóla skyldi
vera, hve mikiðgfé pyrfti til peirra o.
s. frv. Menn purftu pví fyrst aðbyrja
á pví að stofna skólana og svo að
halda peiin við, breyta til fyrirkomu-
lagi poirra,"reyna petta og hitt, til
pess að"afla sér'reynzlu hvernig petta
eða petta ætti að vera, svo skólar
pessir gætu svarað tilganginum. Bún-
aðarskólarnir hafa pví orð.ð að striða
við ýmskonar erfiðleika t. d. misheppn-
aðar tilraunir,'ólíkar Aoðanir manna
peim viðvíkjandi, ófullkomið fyrirkomu-
lag og fjárskort. f>etta allt með fleiru
liefir orðið til að draga úr viðgangi
peirra og áliti pví. sem pessar pörfu
stofnanir ættn®að hafa meðal bænda-
lýðsins og pjóðarinnar yfir höfuð.
Eg fyrir mitt leyti verð að álita
pá reynzlu, sem menn almennt eða
pjóðin hefir á búnaðarskólunum enn- j
p.í, svo stutta og ófullkomna að menn i
ekki rét.ilega geti dæmt pá eptir J
henni*). Fyrirkomulag búnaðarslcól-
anna hefir að ýmsu leyti vcrið ósam-
stætt og á reiki, féleysi og skuldir
heíir svo prengt að skólum pessum
að peir hafa ekld getað sýnt sig í
sinni réttu mynd, en væri fyrirkomu-
lag peirra fært í rétt horf pannig að
hið löggefandi alpingí kœmi föstu
skipulagi á búnaðarskólana með lög-
um er viðvíkur fjárframlögum til peirra
og öðru skipulagi. t. d. að pessir skól-
ar hefðu allir sömu reglugjörð bæði í
bóklegu og verklegu tilliti o. s. frv.
pá fyrst mundu pessir skólar geta sýnt
sig í sinni réttu mynd, pá mundu peir
vera meðal hinna pörfustu 'mennta-
stofnana landsins.
Eg verð pvi að leyfa"mér að ganga
út frá pví, að réttast og ‘um leið
h o 11 a s t muni vera fyrir píng og
pjóð að sameina e k k i hina núverandi
búnaðarskóla, heldurybæta upp ófnll-
komleika peirra og styrkja og efla pá
svo peir geti unnið pað gagn sem
nauðsynlegt er Að peimvinni fyrir pjóð-
_ina.
II.
Ef litið^erjyfir ritgjörðir pær, sem
út hafa komið á yfirstandandi ári um
búnaðarskólana, pá er fyrst að telja
ritgjörðjj 19. og'_’23. tbl. „þjóðviljans
unga“ 20. febr. og 1. apríl p á. eptir
lr alpni. séralSigurð'jjStefánsson með
yfirskriptinni!: „Búnaðarskólaraálið11.
þessari ritgjörð andmælir Torfi skóla-
stjóri í Ólafsdal í sama blaði nr. 24.
með greininni: „Svo bregðast krosstré
sem önnur tré“. Eg efast ekki um,
að menn semrþjóðviljann^kaupa, hafi
*) Dóina sumra manna um búnað-
arskólana, sem mest eru peim mót-
fallnir, álit eg á líkum rökum byggða,
eins og pann dóm, sem pessir sömu
menn leggja á pá sem lært hafa á
pessum skólum, nfl. að peir séu engu
betri né færari menn pegar peir koma
af skólunum, heldur en peirvoru peg-
ar peir fóru á skólana, peir taki ekki
öðrum fram, búi ekki betur en aðrir
pegarjpeir fara að búa o. s. frv. Eg
get ekki að pví gjört að mér erufarn-
ir að leiðast pessir ástæðulausu„sleggju-
dómar“, og pað pví fremur, sem lík-
ar raddir heyrðust á næstliðnu pingi,
í uraræðum um sameining búnaðarskól-
anna og í fjárlagamálinu. Mérfinnst
pó að hvcr maður geti séð, að pað
hlýtur að hafa mikil og góðj'áhrif á
búnaðinn að sem flestir læri undirstöðu-
atriði hans, og að pað útheimtist mik-
ill lærdómur og nægileg verkleg pekk-
ing til pess að verða góður og upp-
byggilegur bóndi. Eg mótmæli pví
alveg, að piltar peir sem læra
á búnaðarskólunum sé ekki betri né
færari inenn, pegar peir fara af skól-
unum en pegar peir koma á pá. Eg
pekki engan pilt t. d., sem la’rt hefir
á Eiðaskólanum, að hann ekki hafi
farið töluvert færari maður af skól-
anum en pegar hann kom á hann;
par af leiðandi verð eg að álíta alveg
pað sama, um pá pilta, sefn lærthafa
á hinum búnaðarskólum landsins.
Búmið leyfir mér eigi að vera fjölorð-
ur um petta mál, pví verð eg að geyma
mínar ástceður, en eg verð að bæta
pví við, að eg pekki pó nokkuð marga
búfræðinga, sem lært hafa á vorum
íslenzku búnaðarskólum, sem erutals-
vert vel færir og menntaðir menn, sem
standa yel íystöðu sinni, og eru upp-
byggilegir menn í pví sveitarfélagi,
sem peir dvelja í, og par af leiðandi
fyrir pjóðina, sem eg verð að álíta á-
vöxt af námi peirra á búnaðarskól-
unum. Annað mál er pað. að búfræð-
ingar kunna að vera misjafnir, sein
aðrir menn, en svo koma líka mis-
jafnir inonn af hinum öðrum mennta-i
stofnunum landsins, en vér búfræðiú^-!
arnir pykjumst reyndar litlu bættari
fyrir pað.
Höf-
lesið pessar hlaðagreinir báðar og peir,
sem hafa lesið pær með eptirtekt hafi
hugsað um tillögur pessara manna í
búnaðarskólamálinu, hvorar hollari
væru fyrir pjóðina, Eg ber alla virð-
ingu fyrir, séra Sig. Stefánssyni og
efast eigi um pjóðhollustu hans og á-
gæti, sem pingmanns, en mér pykir
honum mislagðar hendur í búnaðar-
skólamálinu og parafleiðandi hinum
heiðruðu pingmönnum, samnefndar-
mönnum hans, sem mest fjölluðu um
Sáineiningarmál búnaðarskólanna á síð-
asta pingi*). Eg pykist vita að pess-
ir menn og aðrir, hoimti ástæður á
hverjum eg byggi pessa skoðun mínaf
en mér er svo ofur handhægt að gofa
pær og leyfi mér, að yísa til ritgjörð-
ar eptir eptir skólastj. Torfa Bjarna-
son „Um búnaðarskólana" í „ísafold“
1892 nr. 26—27—28—30—31. Ástæð-
ur pær, sem Torfi færir fyrir pví að
sameina ekki hina núverandi búnað-
arskóla á íslandi, eru svo sannfær-
andi og auðskildar hverjum, sem les
og athugar pær á réttan hátt, að eg
efast um að nokkru sinni hafi verið
leidd gildari rök fyrir sínu málij nema
svo sem eins. Allt pað sem Torfi
segir í pessari ritgjörð vildi eg einn-
ig hafa sagt, svo vel fellur mér skoð-
un hans á búnaðarskólamálinu og
allur frágangur hans á ritgjörð pess-
ari yfir höfuð,
Mér dettur ekki í hug að áfella
hina háttvirtu nefnd, séra Sigurð
Stefánsson og samiíefndarmenn hans
fyrir pað, pó peir hafi nú pá skoðan
að réttast væri að same:na búnaðar-
skólana í einn allslierjarbúnaðarskóla,
pví allir hafa rétt til að hafa sína
skoðun í þeasu máli, sem öðru, enda
pykir nú eigi vansæmi í að skipta
um skoðun ef manni Snnst annað
réttara í pessu eða hinu máli, um
pað bera einna ijósastan vott ping-
tíðindi vor, einkanlega á síðari árum.
|>að var pví eptir eðlilegum hætti að
síðasta alpingi, allt í einu, paut upp,
„til handa og fóta“ með pað að breyta
eitthvað til með hina núverandi hún-
aðarskóla, nl. að sameina pá 1 einn
skóla eða mestalagi [tvo; en pað er
ekki ætíð gott að Vreyta og allra sízt
opt hinu sama. Að petta er sann-
leikur staðfestir eítt af stórmálum
■vorum, nefnilega stjórnarskrármálið,
sem vér stöndum uú töluvert ver að
vígi í, en 1874 pegar vér fengum
hina núgildandi stjórnarskrá, en pað
gjöra hinar sifelldu breytingará pessu
máli.£í>að_kann sumumjað virðast, sem
petta lesá, að pað eigi ekki vel við að
eg minnist á stjórnarskrármálið mitt
i pví eg er að rita um búnaðarskól-
ana, en eg vil pá leyfa mér að bæta
pví við, að eins og nú er nauðsyn-
legt ;— [ eptir minnijj meiningu og
margra annara (sem meiri menn eru
i en eg) — að alpingi komist á ein-
i hverja heillaværlega og fasta ákveðna
skoðun í stjórnarskðrmálinU, eins er
nauðsynlegt að pingið komist pað í
búnáðarskóíámálinu ög pjóðin yfir
höfuð áð segja, en pað er einmitt
með pví að saméina ekki hihá nú-
verandi búnaðarskóla.
Hin síðasta ritgjörð, sein eg hef
lesið um Uúnaðarskólamálið er í 28.
tölubl. „J>jóðv.unga“ 31. maí p, á.
einpig eptír séra S. St. alpíngism.,
*) Sjá alptíð. 1891 C.þingskjal 429.
Bls. 438-440.
Höf.
sem er svar til T. Bjarnasonar í
Ólafsdal,
í ritgjörð pessari minnist hinn
heiðraði liöfundur á Eiðaskólann í
sambandi við pað, hve lítil „praktisk“
búfræði sé kennd á búnaðarskólunum.
Hann hefir viljað taka petta dæmi
sem lengst frá sér, en pá hefði hann
purft að vera vel kunnugur. Séra S.
St. skrifar svo: „Mikið hafa peir
víst orðið leiknir í að plægja púfur
og grafa skurli á Eiðaskólanum í
hitt eð fvrra, pegar sléttaðir voru par
heilir 75 ferh.faðmar, og ekki grafinn
einn faðmur af skurði. þeirgeta víst
kennt oss bændunum mennirnir peir“
o. s. frv. Skýrsla skólans 1890—
1891, sem séra S. St. fer eptir, ber
auðvitað eigi með sér að sléttað væri
meira en petta, pví í henni standa
ekki aðrar framkvæmdir skólans &f
jarðabótum en pær sem gjörð.ir eru á
heimajörðinni.
Jpetta vor, sem hér er um að
ræða unnu piltar að túnasléttu á
premur öðrum stöðum, sem var skyldu-
vinna skólanS í búnaðarfélagi Eiða-
pinghár, en sem piltar höfðu sama
gagn af og unnið hefði verið heima á
skólajörðinni. Eg held næstum að
pessir piltar hafi orðið töluvert „leikn-
ir“ í að slétta, pegar viðbætist pað,
sem peir unnu að túnasléttu næsta
vor á eptir, síðara sumarið ér peir
voru á skólanum, sem ekki var svo
lítið. Hvað skurðgreptinum viðvíkur
pá nnnu piltar ekki að honum fyrr en
seinna siunarið, sem peir voru á skól-
anum. Piltar umm einnig mörg önn-
ur verk bæði árin, sem engu ónauð-
synlegra er að kunna. þessir piltar
luku námi á skólanum næstliðið vor
cg vona eg, ef peir hagnýta sér kunn-
áttu sína á réttan hátt, og ef bsend-
ur vilja nota tilsögn peirra, að peir
getikennt peim margt pað sem betur má
fara í búnaði. Auðvitað geta ekki
pessir piltar kennt séra S. St. jafn
fjölhæfum manni, pví hann kallar nú
ekki allt „ömmu sína“ maðurinn gá
hvað búnaðarkennslu viðvíkur, sem eg
reyndar lái honum ekki.
Hinir heiðruðu lesendur „Austra“
mega ekki taka pað svo að eg sé
alajörlega andstæður séra S. St. í
búnaðarskólamálinu. — það er eg
ekki. Hann vill að hin verklega bún-
aðarkennsla sé mikið aukin á skól-
unum, að skólarnir séu öflugir og til
verulegs gagns og fyrirmyndar m. fl.
þetta vil eg svo gjarnan allt saman.—
Séra S. St. vill fækka skólunum,
gjöra úr pessum ljórum búnaðarskól-
urn, sem nú eru, tvo eða jafnvel ekki
nema einn allsherjar búnaðarskóla,
sem sé vísindalegur og verklegur skóli
og pað meira en að nafninu til. þetta
vil eg ekki. vegna pess, að pað er
hugboð mitt að þessháttar búnaðar-
skólastofnun verði fjarska kostnaðar-
söm, mftske kostnaðarsamari en allir
hinir núverandi búnaðarskólar eru til
samans. þesshattar stofnun pyrfti
sj;Tfsagt að hafa líkt fyrirkomulag
og búnaðarskólinn á Ási í Noregi.
Eg rita petta reyr.dar ekki með neinni
óskeikulli vissu, en veit fyrir víst að
næsta alpingi athngar búnaðarskóla-
málið rækilega, áður en pað ákveður-
að sameina hina núverandi húnaðar-
skóla eða að bæta fyrirkomulagpeirra
og halda peim- við, eins og nú er
augljóst orðið, pví hver landsfjór-ð
ungur vill haía sinn skóla. (hr:mh.