Austri - 28.10.1892, Síða 2

Kk 29
A U S T R I
111
srnmnapsxnHs
TQsnxxmtwnvrr,
eins og á mörgum reglulegum
uppbo&sþingum, að ekki er hugs-
að um annað en að bjóða, ekki
um hitt að borga eða að efna.
Til dæmis um kappboðin vil eg
taka það fram, að einn Austfirð-
ingur segir við Sunrdending, er
hann vill ráða til sín sem for-
mann: „þ>ú skalt hafa heilan
hlut og fæði og þjónustu og frítt
salt í hlutínn og 1 kr. af iiverju
skippundi afbátnum í fiskpremíu“.
Og svo mega hásetarnir ekki
hafa minna en heilan hlut og
fæðiog þjónustu. fessara og því
líkra heimskuboða gjalda nú irin-
ir gætnari útvegsmenn, er vilja
sjá fótum sínum forráð. þ>eir fá
stundum ekki menn. J>ví að
Sunnlendingar viija sitja við þann
eldinn, er bezt blossar upp, án
þess að vita, hvort liann logi svo
lengi sem þarf. J>eim fer ekki
eins og Færeyingunum, er mað-
urinn vildi ná í um árið. Hann
bauð þeim uppsátur fyrir bát
þeirra með öðru tilheyrandi, ef
hann fengi V,4 hluta (*8/—Vio er
hið v'analega) af aflanum. Fær-
eyingar hristu höfuðin og gengu
í burtu. „I>að hiýlur að vera
eitthvað bogið við þetta“ hafa
þeir víst hugsað.
Opt fara líka efndirnar eptir
þessum geysi- boðum. Svo að
margur sá sem ræðst upp á háa
kaupið, ber á endanum minna
ur býtum en hinn, semboðin voru
í fyrstu lakari kjör, af því að
sá hefir opt betri vilja og meiri
mátt til að efna, sem minna bauð.
Yfir höfuð ættu Sunnlendingar
að gjalda varhuga við þessurn
ginningarboðum, og heldur taka
lægra boðinu hjááreiðaslegum og
þekktum mönnum.
það liefir opt komið fyrir og pað
seinast núna i sumar, að Sunnlend-
ingar hafa orðið að biða lengrí tíma
eptir skipinu, er þeir ætluðu með að
fara. Undir öllum kringumstæðum
verður pessi bið kostnaðarsöm bæði
fyrir reglumenn og óreglumenn, ueina
pegar svo til hagar, að menn eru
kyrrir hjá sumarhúsbænduin sínuin
pangað til skipið kemur, en pað ætti
að vera hægt fyrir flesta ef ekki alla,
sem ráðizt hafa í Seyðisfirði. J>að
væri nægur tími fyrir pá, að fara að
heiman er sæist til skipsins, ef peir
væru að eins ferðbúnir undir. En
svo skynsamlega fara menn ekki að
r-iði sinu. Neí, 1 til 2 dögum áður
en skipið á að koma, pjóta menn inrt í
kaupstaðinn til að vera til undir eins
á réttum tíina. þar verða menn að
kaupa sér húsnæði og annað fleira.
Eins og nærri má geta verður allt er
kaujia parf par, dýrara en ef peir
liefðu verið hjá sinum fyrri húsbænd-
um, pótt peir hefðu orðið að kaupa
af peim mat og annað. En vanalega
niuudu peir ekki purfa að kosta miklu
til hjá peim. heldur jafnvel stunduui
geta unnið fyrír kaupi eða einhverri
póknun, pangað til skípið kæmí. Svo
yrði uin alla pá. er i Seyðisfirði eru
kaupamenn. Oðru máli er að gegna
um iiienii úr Mjóafirði. þeim er
nauðugur einu kostur að koma hing-
að, vilji peir nota póstskipin. þó
mættí ætla, að fá mætti skipstjórann
danska til að skreppa til Mjóaijarð-
ar og taka fólkið par, pegar um nokk-
uð marga væri að gjöra, ef undirbún-
ingur og samtök væru höfð til pess.
En biðin eptir skipinu verður Sunn-
lendingum í kaupstaðnum sumum
hverjum ærið kostnaðarsöin og til lít-
illar sæmdar. þeir eru ekki allir í
bindindi, og sumir pótt bindindismenn
pykist vera, verða valtir á fótunum,
þegar lengi skal ganga um á freist-
ingastaðnum. það hefir opt komið
fyrir, að Sunnlendingar hafa orðið að
bíða lengri tíma eptir skipinu, stund-
um allt að viku, nú i 4 daga. það
er sorglegt til pess að vita, hvernig
suinir hafa stundum notað penna
tíma. þá hefir mörg krónan eyðst í
pjónustu Bakkusar, sem öllum hefði
verið sæmilegra að verja öðruvísi,
giptuin mönnum hefði verið nær að
færa hann heiin konu sinni og börn-
ura, og einhleypum mönnum í hjúa-
stétt skyldara að skila henui til liús-
bæuda sinna syðra.
Annars dettur mér nokkuð í hug
út af pessu og pví, að stundum hafa
Sunnlendingar yfir pvi kvartað, sumir,
að á leiðinni suður hafi peir tapað af
kaupi sínu, pví hefir stundum átt að
vera stolið af samferðamönnum peirra.
þetta kann nú stundum að yera virki-
lega, pvi að margir geyma peninga
sína óvarlega, og misjafn er sauður i
mörgu fé, svo að einstöku mönnum
væri tiltrúandi að leggja sig eptir
sumarkaúpi náungans. Til pess að
kovna i veg fyrir petta, í veg fyrir
pesskonar týnzku sumarkaupsins og
tii pess að sporna við pví, að pvi
væri eytt í drykkjuskaparóreglu, hugs-
ast mér einfalt ráð: pað er petta, að
hver inaður gjöri sér pað að reglu, að
kaupa farbréf, undir eins og hann er
kominn í kaupstaðinn, og annað óum-
flýjanlega nauðsynlegt til ferðarinnar;
afganginn af peningunum búi hanu
pegar um og leggi inn á pósthúsið og
sendi til Reykjavikur, aunaðhvort til
einhvers viss manns, eða pá til lians
sjálfs „poste restanteú Með pessu
móti er kaupinu borgið. Allir peir
er seuda vinnumenn hingað austur i
kaupavinnu, ættu stranglega að uppá-
leggja peim að fara paivnig að ráði
sinu, Lika muiidu Austfirðingarfúsir
til að senda kaup sumarmanua sinna
á pennan hátt, ef húsbændurnir syðra
eða Sunulendingar hér óskuðu pess.
þá er eitt sem mér dettur i hug
út af pvi að eg fór að rita um sunn-
lenzka sjómenn, pað er petta: Fær-
eyingar koma árlega til Austfjarða
hundruðum saman til að stunda fiski-
veiðar, ætið miklu fleiri en Sunnlend-
ingar í seinni tíð, opt tvöfalt, stund-
um prefalt fleiri. Yfir höfuð róa peir
hér á peirra eigin bátum og leggja
sér allt til, hafa ekki annað frá ís-
lendingum en uppsátur, húsnæði og
eldstó. Fyrir petta horga peir J/„
eða V9 eða Vio hluta afaflanum. þeir
slá sér saman svo og svo margir, eru
í félagi 3. 4, 5 og allt að 10 og hafa
1—2 báta. Svona kjósa Færeyingar
helzt að vera, peir pykjast hafa inest
upp úr veru sinni hér á penna liátt.
Stundum róa peir á bátum Islendinga.
en leggja sér til línu og borga pá
bátseiganda lj5 eða ’/o al> aflamim.
Upp úr pessu hafa peir misjafnlega
mikið. (langi illa eins og i sumar,
verður litið eptir í aðra hönd, er
kostnaður allur er írádreginn. En
opt heíir eiun maður i hreiuan ágóöa
svo hundruðum króna skiptir, dæmi
til 5—600 króna. Eg segi svo greini-
lega frá pessu vegna Sunnlendinga
sjálfra, ef peir kynnu að vilja ráða
sig hér eystra á penna hátt. Eg held
Suðurland gæti misst miklu tíeiri
menn austur á hverju sumri en að
undanförnu hafa komið. Eg er viss
um að Sunnlendingar kæmust hér
fyrir fjölda margir áfjsama hátt sem
Eæreyingar og mundu hafa með pví
móti opt miklu meira en ella upp úr
sumrinu. Eg er svo mikill ættjarðar-
vinur, að eg vildi heldur unna lönd-
mn minum en útlendingum pess að
nota auðsuppspretturnar hér úti fyrir
fjörðunum, ef peir væru jafnir fiski-
menn. Og margir Sunnlendingar
standa ekki á baki Færeyinga. Sum-
ir peirra eru rusl, sem hingað ættu
ekki að koma. Eg veit líka að fjölda
margir Anstfirðingar mundu vilja láta
landa sína sitja fyrir svona lagaöri
atvínnu. því að oss pykir pað næsta
sorglegt, að nær ,pví allur arðurinn
af fiskiúthaldinu fari út úr landinu.
Ur pví vér höfum ekki sjálfir krapt
til að taka menu fyrir hlut eða kaup
á nægilega marga báta, j pá mundum
vér heidur kjósa, að laudar vorir nytu
mesta arðsins af úthaldiuu heldur en
útlendingar.
Hvernig stendur á pví, að Sunn-
lendingar hafa ekki reynt að komast
hér að svona lagaðri atvinnu? Eg
fyrir mitt leyti held að pað staíi af
samtakaleysi. Margir íslendingar
líta sináum augum á Eæreyinga; en
pað er til samtaka kemur, eru peir
langt á undan. og til pess mætti
nefna mörg dæini. Yfir höfuð að pví
leyti er til fiskiveiða kemur, að frá-
tekinni fiskiverkun, getum vér lært
ýmislegt af peim, en sérstaklega sam-
tök i pví tilliti.
Eg hef ritað grein pessa í peim
tilgangi, að menn hefðu gagn af peim
bendingum, er koma fyrir í henrii. Eg
vildi óska, að Sunulendingar einkan-
lega athuguðu hana vel og hugsuðu
um, hvort peim væri ekki Iiollt og
gagnlegt, sumum hverjum. að nota
sumt af pví, sem við er komið í
greiuiimi.
U.
KJÖKFUNDUR
fyrir Austur-Skaptafellssýslu var liald-
inn að Flatey í Mýrahreppi 30. sept.
Yar fyrst settur undirbúningsfundur
af þorgrími lækni þórðarsyni , er
var oddviti kjörstjórnarinnar i umboði
sýslumanns, og voru par rædd ýms
helztu landsmál, svo sem stjórnarskrár-
málið samgöngumálið, eptirlaunamál-
ið o. fl. Yoru fundarmenn peir er
til máls tóku, samdóma um pað, að
tímarnir inundu vera óhentugir til að
halda stjórnarskrármálinu áfram
að svo stöddu. hvort sem heldur væri
litið til aístöðu dönsku stjórnarinnar
eða sundurleitra skoðana landsmanna
sjálfra; en samgöngumálið ætti að
ganga fyrir öllum málum á næsta
pingi. og strandferðirnar að komast í
pað Iiorf, að sem flestir landshúar
gæti notið af peim; eptirlaun ætti
að talunarka sem mest eða jafnvel af-
nenia, og gjöra önnur laun sanngjarn-
legri en pau nú væri; reisa skorður
gegn yfirgangi útleudra fiskimanna,
og styðja atvinnuvegi og alpýðuiuent-
un eptir fonguiu, en veita sem minnst
af smábitlingum til einstakra maima.
Eunfremur var nokkuð minnst á laun
presta sérstaklega, og á binclindismálið.
Leysingu vistarbandsins voru menn
mótfallnir, en pótti sanngjarnt að
lausamennskugjaldið væri sett tals-
vert niður.
Hið eina pingmannsefni, er gaf
sig par frara, var Jón prófastur Jóns-
son að Stafafelli, og lýsti hann skoð-
uuuin sínurn 4 niálum gt kjós-
endur höfðu hreyft á pá leið, að
s tjórnarbótamálið væri sér að
vísu raikið áhugamál, og vildi hann
vinua að pví, hvenær sem hentugt færi
| gæfist, að landið iengi verulega og
hagkvæma stjórnarbót, en pað Yæri
aðalskilyrðið fyrir heppileguni fram-
gangi pess máls, að pingmenn yrða
allir eða allflestir á eitt sáttir, og
væru litlar líkur til pess nú sem
stæði. Stjórnarfyrirkomulag pað, er
gjört væri ráð fyrir í frumvörpum und-
anfarinna pmga, virtist sér mundi
verða heldur dýrt, og eigi sem pjóð-
legast, enda hefði hann styrkzt í
peirrí skoðun af viðræðum við ýmsa
greinda alpýðumenn. og prátt fyrir
stóryrði „ísafoldar-1 um „frestandi
neitunarvald1* gæti hann ekki neitað
pví, að líkt stjórnarfyrirkomulag og
væri hjá Norðmönnum. virtist sér
æskilegast og tryggilegt fyrir frelsi
landsins, enda óvíst. hvort torsóttara
yrði að fá pað, heL ur en hitt, sem
pingið hafði siðast farið fram á. S a m-
göngumálið taldí hann sitt aðal-
áhugamál og ætti samgöngubætur á
i sjó að ganga fyrir öllu öðru, eink-
I anlega hefði petta kjördæmi sérstaka
pörf á að njóta góðs af strandferð-
unum, er pað hefði farið alveg á inís
við til pessa. Hann kvaðst ekki bú-
ast við, að pað vo-ri tíl neins að'fara
fram á, að eptirlaun væri algjör-
lega afnumin, en sjáfsagt ræri, að
reyna að takmarka pau að miklum
mun, Um laun presta gat hann
pess, að sér virtist heppilegast, að
alpingi pyrfti sem minnst að skipta
sér af peim, en söfnuðirnir fengi að
ráða mestu um pað, hvirnig prestum
yrðí launað, að svo miklu leyti sem
kirknagózin hrykki eigi til. Viðvíkj-
andi b indi ndi s m álinu kvaðst hann
vera hlyutur allri viðleitni til að af-
stýra drykkjuskap, að svo miklu leyti
sem húnfœri j réttaá'tog stefndi að
pvi að glæða velsœmís- og sjálfstæðis-
tilfmningu í brjóstum manna, en held-
ur mótfallinn afskiptum löggjafar-
vaidsins í pvi efni, sem hann hugði
að inundi að litlu gagní konia, nema
h1 Izt með pví mót:, ef alveg vœri
baimaður iimílutningur áfengradrykkja.
Alpýðumermtun og atvinnuvegi lands-
ins kvaðst liann vilja styrkja, og tahli
pað eitt ráð til að hepta yfirgang út-
lendra fiskimanna, að landsinenn kænin
sér upp sjálfir pilskipafiota, sem þing-
ið ætti að styrkja rneð pví að hlynna
að stofiiun vátryggingarsjóða.
Eptir petta var kjörfundur settur,
og fór pingmannsefníð pá nokkrumorð-
um um alpingi fyrrum og nú, verk-
svið pess og vald. og frelsi pað, er
hann æskti pjóðinni til handa. Harm
kvaðst hafa vilja til að vinna iostur-
jörðirmi sem mest gagn í pingmanns-
stöðunni. en væri nú að líkindum mið-
ur fær til pess, en hann hefði getað
verið, efhaim heíði vanizt hetur ping-
stcirfum meðau hann var yugri. Hann '
itrekaði pað, að pað yrði fyrst og
fremst að vera lilutverk næsta pings,
að hrinda strandferðuih í víðunanlegt j
horf, og pætti sér ekki áhorlsmál að
landið leigði slc.p íil strandferða. ef
eigi værí aunars kostur. Yegagjorð
á landi taldi haju eklu áriðauú
■ >/ '