Austri - 16.12.1892, Blaðsíða 3

Tyeir vardaðir Krcimsððlai* cru til fcaups á Fjarðarðldu iscð injðg vægu rerði. RStstj. vísar á.
Xk. 3-
sjálfræciskenningn. og a pa vninna um
taUmarkalaust frelsi linncla þekkingar-
niinnsta Iilata pjóðarinnar; og því
freinur ættu pcssir menn að gjöra
þytta. seni þeir, beint í mótsögn við
sjálta sig. lieimta að liugsanir orð og
gjörðir pekkingarmeiri hluta pjóðnr-
inimr sé allt njörfað niður með encla-
lausum lagaböndum, pessu eríðamarki
eða kynlylgju, (svo lánleg sem húu er)
'þvkkingar-snauora orðliáka og oi-
stækisfullra lýðprédikara. Eg get
eigi á mér setið að minna.-t pess liér,
að eg adla að starfpingsins ættimeir
að liggja i pví nð nenm úr gildi ýms
ólög. en að setja ný b"ig. Endalaus
lagasetning um allan ijandann er að
uiinni ætlan einkemii hálfvilltra pjóða
og menntunarsnauðra raanim.
Yér skorum pví A pingið. að
hreyfa ekki við vistarbaridinu að sinni.
en leggja meira fé til alpýðumenningar
svo þokking vinnubjúanna peti sem
fyrst aukizt og pau pannig. þótt síð-
ar verði, fengið meira atvinnnfrelsi;
sömuleiðis skorum vér á þingið að
lausamennskugjaldið sé af'ntunið, en
í pess stað nieci le.ysa ókeypis lausa-
meunskubréf árlega.
*
* *
Eigi dylst oss pað, að iiínn lmiðr-
aði greinarböínndur muni hér frernur
liafa liaft í hygpju að gjöra fólkínu
til ganmns á jóiunum. heldur en að
koma niönnum til að aðhyllast þessar
sinar skoðanir á kvennfrelsis-málinu.
som virðast vera að minnsta kosti ’neilli
öld á eptir timanum, og i mörgu
mjög svo ósanrigjarnar, einkum allt
pað. or liariu taiar um a n d 1 e g a n
proska kvenna. Mætti þetta virðast
mjög uudarlogt. of nú kynni svo að
vera. að Linn heiðraði greinarhöfundur
va r, kvongaður einni af hinuin mörgu
A U S T R I
135
konum lands vors, or hafa bæoi and-
ans og likamans atgervi á engu lægra
stigi en sjálfur haun, pótt vitur sé og
herðaprekinn. — Eu um leysing vistar-
bandsins skrifar liaun vol og viturlega. j
Ritstj.
seMiir og; tileinkaðar
herra 1*áli Melsteð.
það var lagloga gjört af premur
la'risveinuni Páls gamla Melstoð. að
semja Iionum til virðingar ritgjörðir
pessar, sem eru na.‘sta í’róðlegar og
vel samdar nð flostu leyti, þótt eitt-
bvað megi að þeim finna, eins og
öðrum manuaverkum.
Fyrsta ritgjörðin „um galdra, seið,
seíðmenn og völur* optir dr. Finn
Júnsson, er mjög greinileg og ýtarleg
rannsókn og útlistun á pví vanda-
sama efni; virðast alyktauir höf. við-
ast mjög sonnilegar, og or pað meðal
annars sérloga athugavert, er höf.
kemst að peirri niðurstöðu, að skyn-
somin hafi ráðið S\0 miklu i pjóð-
veldinu á Íslandí, að völur og seið-
iiionn haíi eigi getað priíizt par fyrir
pá sök. J'->að mun mála sannast, of-
trú. hjátrú og trúarofsi liafi aldrei
drottnað hér til lengdar, og skynsemís-
truarstetnan her á landi virðist ekki
vora sérstaklega einkennileg fyrir
pessa tima. holdur mun nokkuð hæit
í pvi. sem segiri p. á. „Jyjóð. tbl. 47,
,,að liún eigi bezt við hugsnnurhátt og
lífsskcðun lslendingau.
NýstArleg er „hin nýjasta og
vngsta skoðun á uppruna fornrar goða-
fræði-‘, er liöí'. minníst á, a.ð hún eigi
rót siria (oingöngu?) í lífi sálarinnar
eptir dauðann“. BApt mun þó vora
nð neita pví, að fornpjóðírnar bafi
í í’yrstu dýrkað náttúru-öflin: sólina !
prnnnirnar, hafið, jörðina og i'rjóvg- j
unarkrapt hennar o. s. irv , og snertir, j
allt þetta jarðlitið, en hinsvegnr voru \
huginyndir margra fornpjóða um ann- j
að líf mjög daufar og efnislitlar og j
reikandi. j
Ritgjörð dr. Valtýs, um í’óst- j
bræðralag er ba*ði fróðleg og skemti- |
leg, og er pað mjög fallegt og pjóð- j
neknislegt, sein hann segir i upphaf-
iriu um fornsögur vorar, en skaði er
það uin pessa ungu málfræðinga vora
og visindamenn, að peim hættir stund-
um við að rita dönskulegt mál. og er
eit.t dœmi pess mAlsgrei.nin á 45. bls.
“ef hinn bitni eigi átti lögoríingja hér
á landi-*, sbr. ekki lét sór nægja á
42. bls, Forninálið mátti pó mínna
á að hafa eigi atviksorðið á undan
sögninni, jregar svona stendur á. það
er eigi lieldur viðkunnanlegt, að kalla
Hadding Danakonung („Hadingösu
lijá Saxa) Haddíngja, (pótt sliks megi
dæini fiuna) par sem Hundingur or
rétt við hlíöina á lionum. og eigi
nefnclur Huudingi. Merkilegt má pað
beita, et’ blóðskyldan hetir í fornöld
Ti.'i'ið sterkari millí tveggja bræðra,
heldur en , inilli foreldra og barna
einsog höf, ,-,egir að sögurnar beri
með scr.
Siðasta ritgjörðin „um alpingi“
eptir Boga Th. Melsteð. er lengst
peirra allru, og má margt af henni
iæra um pessa merkilegu stofnun
torfeðra vorra, enda hefir höf. liaft
fyrir sér Agæt rit, þar sem eru rann-
sóknir þeirra Konráös Maurer og
Villijálms Finsens. Um upphaf al-
pingis og Ctfljótslaga má auðvitað
margt segja, pví að slíkt er hulið í
poku og reyk, og getur eitt sýr.z.t
averjum uni svo fjarlæga liiuti. Að
viðurneí'ni t-irims, í’óstbróður Ulfijóts
sé réttora ritað „geitskör-1 en „geit-

skór“ er vist ösannað, og sýnist eigí
full ástæða til að vikja par i’rá vana-
legum rithætt.i. Sömuleiðis er pað ó-
vist, að orðið „austra nn11 seni Ari liefir
uni IJlfljót, séu hjá lioiuim sömu merk-
ingar og „norramn11, og sýnist pað
jafnvel íremur óliklegt, að svo sé;
heldur mun „austra’nn11 að likíndum
hafa eiuhverja sérst.aka merkingu. Og
par sem Korðmemi kölluðu Svía og
Gauta Austmenn, Svíariki Austur*
vega og Sviakmiunga Austurkonunga,
pá sýnist sú tilgáta ekki ljarstæð,
að Ultijótur haii verið sænskur eða
giuizkur að íöðurætt, enda virðast á-
pekk nöfn hafa verið tiðkanlegust fyr-
ir aust.au Kjölu (sbr. Aruljótur gell-
ini. Ljótólfur smiðnr, Ljótólí’ur goði?,
Ljótur hiim bleiki) en auðvitað er
allt petta injög óljóst, og liæpið, að
fullyrða neitt um pað. J>ótt vafasamt
sé, að nokkur „J>orleifur spaki“ hafi.
íerið uppi á dögum Hálfdáuar svarta,
pá er pað alls e.kki ómögulegt, að
tíeiri en tveir liafi til verið með pví
nalbi, pví að mÍTg dæmi eru til pess,
að nöin og viðurifefni koina iram aptur
og aptur í sömu ætt, encla eru tíeiri
þorleifar taldir nieðal ættmaníia
Hörðakára en þeir sem hafa auknefnið
„spaki“ (Jporleifur miðlungur. |>orleií'ur
hvalaskúfur) og óvist er, til livaða
þorleifs J>jóðólfur úr Hvini hefir kveð-
ið Haustlöng. pótt skáldatal nefni t l
pess jporieif spaka. En pótt sumir
virðist vera tregir til að trúa pví, að
þorleiíur spaki bafi verið uppi á 9.
öld, og íúsari til að gjöra alla með
því nafni að einum inanni, pá neitar
samt engínn pví, að þrir menn hati
verið uppi á lfl. og 13. öld með nafn-
inn Hallbjörn bali (sbr. ísl. íorns.
III. b. XLV—XLVI). þettaorekki
tekið fram í aðfinningarskyni, beldur
til að benda á, að eins og pað er
torvelt ad greina ineun livern í’rá öðr

92
Hjónaleysin stóðu úti, livort i sinum dyruin, Havis var að sjúga pípu
og ungírúhi að kveða.
„Holleiiclíngur, Hollendingur, Hol-lendingur11.
„Vil.jið pið fnra til dómarans?-
„Við eruiu búin að vera par“.
„Övo?“
„Góði. bezti lögreglustjóri, farið þér pangað og vitið. hvernig
rnalmu liður. Eg ætla að ia mér nýja skó. Gleymið ekki að mæla
með mér“-
Lögreglustjori bélt af stað og korii aptur ept.ir fjórðung stund-
ar. En pað gegndi l’urðu, að stór munnþyrpiug fylgdist nieð
lionum.
„.Tæja. Hvernig gekk það?-> spurðu báðir málsaðilarnir.
„Ðável11, sagði lögreglustjórinu.
„Hvað gjörði dómarinn?
„Hann gaí’ ykknr saman. lJið eruð orðin lijónu.
„Gaf okkur samar.?11
bótt eldingu hefði lostíð niður, hefðu pau Hans og urigfrú
Neuu ann ckki orðið meir forviða en pau urðu mi.
„Að eg sé konan hans? Nei, eg vil íá skilnað.
„Að eg sé maðurinn hennar? Nei, pað er eg. seiu vij fá skilnað“,
„Vinir mínir!“, sagði lögreglustjóriiin. „til livers er nú að
æjm? Dómariim getur gefið lijóii sainan, en ekki veitt skiluað.
Vitið pið annars, livað skilnaður kostar? Skilnaður er einuugjs íýrir
'uillíóna eigendur. Hvað eru pið annars að fárast út af pessu?
Lg liet til odýra barnaskó11.
Meun skéllihlóu, og dreifdust, liver heim til sín. Nýju hjóuin
urðu ein eptir.
„Við skiilum sækja um skdnað11, sögðu pau hvort við annað,
fóru hvort i sina búð og lokuðu dyrunum.
Um miðnætti heyrði ungfrúiu hamarshögg. Hún stökk upp úr
lúminu og liljóp út að glugganum. í tunglsljósimi sá hún Hans
standa uppi í st-iga og var hailn að ná niður — apabriknmi.
Ttrírú Neumann fékk hjartslátt; og pegarbrikin datt uiður —
Pá var skilnaðartilhugsaninni lokið, og fnður hélt áfram að drottna i
Olíubrunnsbæ.

89
„Hvað, hef eg ekki is?“
,.Nei“!
,,.iú. segi eg“.
„Jæja, en hvað pýðir þá, petta?“ sagði veitingamaðarinn, og
benti á auglýsingu, er hékk úti á búðarveggiium.
Hans leit upp, og skipti litum. það hafði einhver i auglýsing-
unni tekið statiim t úr orðinu „Notice“, svo að eptír stóð: „Noice“,
en pað þýðir á ensku: „enginn ís“.
„Hver and . . , . . .!“ orgaði Hans, og paut skjáifandi og' hams-
íaus af bræði inn í búð ungirúarinnar.
„þ>arna er yóar svínska komiu“, æpti hann lroðufellandi.
„Hversvegna hafið pér rifið burtu „t“ ið mitt?“
Hann gieymdi sinni vanalegu stilllngu og fór að grenja eins og
djöfulóður maður, og fór pá ungfrú Neuiiiann lika að hijóða, og við
pað pyrftust menn pangað.
„Hjálp“! æpti ungfrúin, Hollendingurinn er orðinn bandóður!
„Hann segir. að eg hafi rifið eittlivað burtu úr sér, og eg Iief ekki
rifið neitt. Hvað get eg rifið úr honum? Eg skyldi með glöðu-
geði rifa úr honum glyrnurnar, en annað ekki. Eg er einstæðings-
skepna. hann ætlar að drepa mig“.
Hún íbr að gráta. Bæjarbúar skildu að vísu ekki, hvað húu
var að tala um. en Vesturheimsmenn fá ekki staðizt kvennatár, þeir
tóku pví þjóðverjann og skutu honnm út um dyrnar, hann stritaði
á móti, eu pað kom fyrir ekki. Hann þaut eiris og'steinn úr slöngu
pvert yfir götuua, inn um liúsdyrnar og skáuzt endilangur á góltið.
Næstti viku liékk yfir búðardyrum hans stór titilbrík, viðhafnar-
mikil. A liaiía var dreginn api í röndóttum kjól, með hvíta svuntu
o. s. frv., í stuttu máli: það var ungfrú Neuinanu. Undir apamynd-
inni stóð petta með stórum guluin stöfi'm:
„Búðar apinn.“
Mc-nn gengu að húsimi, og fóru að skoða alla dýrðina. Hlátur
þoirra clró unaird Nounmnu út. Húu kom, leit á, föluaði upp, en
áttaði sig skjutt og sagði:
„Búðarapinn? Já. náttúrlega, fyrst herra Krasclie liefir hann“.
bó iann húu sér nærri höggvið. Um hádegi heyrði húu, að