Austri - 22.01.1893, Page 2

Nr 2
Á U S ’I’ R I
c

sessu o.e genpið siðan eiga Lana
á Indlandí. par sem hami lézt íyrir
nokkrum árnm. en ekkja hans fiutti
til Lundúnahorgar, par s*»m fyrir
nokkrum árum pótti mikift koma til
fegurðar hennar. og tar i mestu met-
um hjA hinum beztn ættiun landsíns.
Móðir stúlkummr. sem lieítir
Ma udo, gekkst rið pví fyrir hinum
lögfróða ráðanaut s;num. að hún hef*M
íengið dóttur sina td þes.i að svíkja
Terzlunarmenn. en hrúkað sjálf }>að
fé, er STÍkin gúí'u af sér. Og pegar
hann haföi sagt iienní sð dóttir lienn-
ar kærnist ekki hjá hegningu. pó hím
sjálf meðgengi, að hún >a>ri frurn-
ktöðull svikanna og sú sem hefði
notið peirra — pá fór hún heirn til
sin og fleygði sér útúr glugga, er
var liaest nppí i húsinu. ofan .4 stain-
strætið, og var pegr.r dauð.
I’elgfa. Einsog áður liefir verið
getið um hér i blaðiriu. eru Belgar
að ræða með sér 4 pingi breyting 4
stjórnarskránni. einkum .frjálslegri
kosningarlög; en pnð lítur ekki út
fyrir að þau nái fram að ganga. á
þjóðþinginu. og líkar vinnumannalýð
þar i landi það hið vorsta. og hafs
riðgjört óspoktir.
Belgiskur liersliöfðíngí, sá er
Brialmont. heitír, fór i haust snður
til Miklagarðs til þess að skoða.
hrersu haganlegast- vseri að víggirða
borgina. Er liann nú korninn aptnr
úr þeirri för, og hefir litizt nð þet.ta
væri framkrjemanlegt og lofað Tyrkj-
um að koma apturtil þess að standa
fyrir verkinu, s**m Tyrkir vilja fegnir
íiýta íyrir. þvi þá grunar nð Rússar
komi máske, er þá. minnst varir. og
taki Míklagarð, en reki þá sjálfa vfir
á Asín.
Ítalís. j>p.r eru nú nýafstaðnar
kosningar til þjóðþingsins og hafa
þser gengið riðaneytinn (x i o 1 i 11 i í
YÍl. þrátt fyrir það þó fvrverandi ráða-
neytisforseti Crispi rcyndi með öllu móti
að draga sigurinn i þessarí kosning-
arhríð úr höndnm ráðaneytisins. Á
hinu nýkosna þjóðþingi var þegar á
fyrstu fundum hreyft mótmælmn gegn
sambandi Italiu víð Austurrikj og
j>ýzkaland, er ýmsutn þingmönnum
þótti vera til óheilla fyrir Ítalíu og
anka mjög herkostnaðirm. sem þjóðín
fengi ekki lengur risið undir; en
stjórnin vsirði sambsnd þessara ríkja
sem uauðsynlegt, til þess að lialda
uppi iriðnum í Evrópu, og á þvi máli
var allur þorri þingmanna.
Halastjarua. Nýlega heíir stjörnu-
spekirigurinn Broks fundið hala-
stjörnu, sem var þann 26. nóyhr. f. á.
í nánd við stjörnuna „Yjndomiatrix**
í „Jómfrúnni“ og hefir siðan haldið
þaðan áfram i norðaustlæga stefnu
með vaxandi liraða og vnr um ára-
mótin „circumpolar“ og uppi alla nótt-
ína. Hún gengur áírarn mílli “ Vagns-
ins" og „Arkturusar14. Ljósmegin hala-
stjörnunnar fór vaxandi og var þann
24. desbr. s. 1. hálfu meír, en hinn
12. s. m. Halastjarna þessi nálgast
bæði jörðu og sólina og var in peri-
helio (næst sólu) þann 7. þ. m., og
verður vist sýnileg hér A landi.
Bergljót madir fram. Landi vor. frú
Anna OrGnrold (fauid Thorlarius)
mælti fram „rullu“ Rergljótar. sem
þykir snilldarlega sainin og mjög n-
hrifamikil. en vandasöm. og lúka f' 11
dagblöðiu i Björgvin samróma lofsorði
á, hvað rel henni hníi tekizt.
Frú Anna gekk fyrir nokkrmn
árum að eiga liií norska skild og
ritliiifund IMdrfk Orönvol'l i Björg-
vin. en liafði áður Imrt söng oi; leik arn-
iþrótt í Kaupmannahöfn; lafði hún á-
gæta sötu’rödd og mikla hæfdeíka tíl j
leikaraíþróttar og var cinhver hin
fegursta kona.
Prófastur R. afDhr.. siraDaníe] i
Halidórsson á Hólmnm hefir sótt
nm og íVngiölnnsn i náð frá embætti,
Mun liann iiafa þjónnð i 50 ír og
ætíð staðið i stöðu sinni með sönnum
heiðri og verið prestaítéttinni til fyr-
irrnyndar og sóma i hvívetna.
Konungur heílr sæmt forstöðu-
fflp.nn prestaskðlans. sira Hídga
Hálfdáilarson, heiðursmerk: Danr.o-
brogs.mamia.
í Björgvin í Norvegi var í vetur
leikinn sá, þáttur úr hinuin fræga
sjónleik B j ö r n s o n s. „E inar
‘j> a m b a s k e 1 í i r“. þar sem B e r e-
ljót er aö egna ruenn síria til hefnda
eptir þá íeðga, Einar og Indriða; og
hefir hið ágiota tónaskáld Eavard
Grieg samið lag við þann hluta cr I
8 R> á p i s t i a i’
um laudsmái
eptir
Jón Jónsson alþni. á Pleðbrjót. J
.
' i
’psð eru sto erviðar samgöngurn-
ar lijá oss hér cystra. eins og annar-
staðar á landinu, annríkið svo mikið.
og íllviðrin opt sro þrálát k véturna.
og tíRiinn svo dýrmætur. um mildsri
hluta ársins. að mnun bæði þykjavt
eiga örðugt með. og cif a það liks. «ð
konm sfflmaiitil sð ræð* nm „landsins
gag2o u iiartðsyniarL En eigi Rð j
síður er ]>að öllura ljóst. hvað það
yseri heppilegt, og go.tt tii að vekja
áhuga á þjóðmálum. að þau væru
rædd sem opthst og ýtarlegast. eink-
iitn værf það heppilegt ef þingmeun
g»:tu optar en gjöríst, átt tsl um
þirigmsiin við kjósendar sfna. Eg vil
þvi biðja yður, heiva ritstjóri. að Ijá
rúm í Austra smápistlam þeim um
landsmál. sem eg sendi yður nú byrjun-
iua »ð. Tilganeur mínn með því er
að vekja athygli kjósenda niinna á
ýmsum þjóðtsaálurn. einkum þeim er
,,lognuð‘ust útaf“ á siðasta alþingi.
Eg voaa «ð þér vírðið á hægra veg,
þó «í! taki ekki málín í neirni vissri
röð. heldur skrifi um þ>an eptir þvi
sem mér dettur t hag í hvert skiptíð
og þó það ef til vill verði tneð uokkru
míllibili; þvi annriki og ýrasar aðrr.r
ástæður kunna ao hamla mér frá að
senda yður smápistla þessa oins fljótt
og eg vildi, Af þvi Austri hefir nú
byrjað að ravðs um eitt af rnálum
þeim er sofrtaðí útal’ á siðasta alþ.
málíuu urn lansamatinalög, þá hyrja
cg 4 því að senda yður eptirfylgjandi
grein:
Em aíviminfreJsið.
1 33.—34. tbl. Austra stendur
all-löng greín um kvenrifrelsi og af-
nám vístarskyldunnar, fer höí’. henn-
ar nokkuð liörðum orðum um þá setn
vilja — sem kallað er — íifnema
vistarskylduna, kallar hann þá „þekk-
íngarlausa orðháka“ og öðrum slík-
um kurteisisnöfcuHi, sem þeír eru
vanir að sá út frá sér sem kitla til-
finntngar þröngsýnasta hluta, þjóðar-
innar. som óttast allt frelsi eins og
uglan bírtuna. Eg ætla mér ekkí að
fara að skattyrðast við þennn. heiðr-
aða 'liöf. um mál þetta. eða sýna ým-
islegt sem er veilt í röksemdafærslu
hans. Með línum þessum vildi eg
vekja athygli kjósenda aö þvi, 1 hverju
breyting sú er falin srm haldið var
fratn í Irv. því sem borið var fram
á siðasia alþingi. og 'sein var það
frumvarpið <*r lengra fór i því að
rýmka nm rétt til latisamennsku, svo
þeir gjörðu sér það ljóst
hvort 'jjorandi er eins mikid
veður útaf þeirri breytingu og
þessi höf. í Austra gjitrir. fylgi eg
þvi heilræði hans að sýtia hinarýmsu
hliðar * mt.linu sem hingað til hafa
litið v»rið athugftðstr.
Að því er eg þekki — kjósendur
vita nú »ð eg er ekki lögfróður mað-
nr — eru þ*ð að eins tvenn !<'>g sem
nú gild?. um atvinnnfrelsi vínnulýðs-
tns hér á landi: Lausamamvalögin
frá 26. maí 1863- og vinnuhjúalögm
fri 2fi. jnn. 1866. Hin fyrnefndu
leyía hverjum að vera lrtus sem vill
ef karlmaðurinn gjaldí hetlt :htindrað
á laudsvisti, og kvenrimaðurinri hálfu
minna ? sveitarsjóð, svo e.r og nokkr-
utn heintilað sð vera lausir með viss-
um skjvrðum (sbr. 3. og 4, gr. nefndra
laya). Hiti siðarnefndn lög (vimiu-
hjúalögin) ákveða svo í 1. gr. „Hver
tnaðnr sent er 16 ára að aldri mi
ráða sig sem hjú“, þó skulu engtr:
V'starráð gilda lengur en 12 mánuði
(2. Er.). — Löggjöfin segir þvi að
mftðnr mrgi ráða sig sem hjú. og
mítður megi vera lansamsður, þó með
þeim misntun, til þess að ráða sig
sein hjú þarf að eins kostnaðarlaus-
an samning við húsbóndann. en til
ppss rerön lnusama^ur |>»rf að
borga ærið fé í sveitarsjóð. |>etta
hefir hinuni frjálslyndnri mönnum ekki
þóit »sntgv»ra frelsiskrijfum þessa
tima, að leggja gjald á sumt vinnu-
fólk. þótt það leiti atvinnu sinnar 4
annaa liátl. en ýmsir aðrir í söm.u
stétt. því þeirn hefir ekki dnlizt það
að frelsislireyfiugar þær er gagntekið
hafa nú msij' allar hoimsins þjóðir
mundu ekki alveg liða fram hjá vinnu-
lýðiium íslenzka. sem er nú orðið
það ljósara en áður. að óbundið at-
vinnufrelsi í þessa átt er í öllum
lvgum löndum nema á íslandi og
ekki sizt i því landi sem þeir haia
nú glöggastar fréttir af: Ameríkn,
þar sem bræður þeirra og systur
vinir og kunningjar lýsa 1 einu bréf-
iuu af öðrn glæsilega atvinnufrelsi. —
þeir sem fylgt hafa frani meiru at-
vinnufrelsí haía álitið að með þvi að
gjöra vinnufrelsi jafnlétt fyrir að vera
i kaupameimsku og vpra ivist. mundi
skapast frjálsleg og eðlileg viðskipti
milli vinnufólksins og vinnuveit-
enda. því margur er sá maðurinn sem
unnið gétur meíra gagn bæði sér og
öðrum með því að vern laus. heldur
en vistfastur' hafa þeir álitið að af
þessu aukna atvinnufrelsi mundi það
leiða að vinuufólk sætti sig hetnf við
land sitt. og húshændur og niundi
þvi siður stökkva af latidi liurt.
í frv. þvi «>r þeir PAll Briem og
f’orl. (JuðmundssoH, báru upp á sið-
asta alþ. (Alþt. 1891 C. bls. 114)
er það aðal breytingin i frelsisáttinn,
að afnenta lausamannagíaidið; aot'.ir
er þar nteira aðhahl að húshændufn
sem levfa kaupafólki að skrifa hj \
sér heimili, þar sem húsráðandi er
eptir þvi skyldur að itina af hnnrli
opinber gjcld lausnmannsins ef hann
svikst uui að greiða þau. sro ern par
og ákveðnar hauri sektír lýrir íhikk,
en i giidandi lögutn. þ>svð er þetta
frv. sem margír ekki sist hériNorður-
Múlasýslu. álita óahuidi og óferjaudi
alla þjóðheill drepandí. þvi eg l>ið
lesendurna «3 sæta þess vel að peir
munu vera örfáir sem vilja fara lengra
i atvimiufrelsinu að svo stöddu. þ>að
er mjöt? heppilegt að frani skuh koma
r*tgjörð úr þessum laiiílsfjt.v-ðun^fi, þar
; sem látnar eru svo skýrt i Ijósi á-
! stæður þær er mótmælendur atvinnu-
! frelsisnis þykjast hafa fyrir máli sínu.
j En einkennilegt er það. að þegar nð
i þessi heiðrað: höf.. sem etlanst er
j einn helzti forsprakki gegn auknu at-
J vinnufrelsi — þn.ð má *f niáhnu
j þekkja m.anuinn — er kann að ærsl-
j ast eins og hann gjönr gegn þessurtt
„lýðfrelsisprédiknrum“, þá skorar hann
sjálfur á þingíð nð afnema lausa-
manuagjnldið, og þetta er a ð a 1 a t-
r i ð i 8 i atvinnufrelsisstefmitmi sem
hahlið hefir verið fr.-itn á aíþ. Höf.
hefir þvi með þessari áskorun sinní
til þingsins gengið i floklc peirrs. serit
hann velur bié TÍrðuslega nafn ,.þ«kk-
ingársnauðir or''hákar“, pó þaft nafn
e;gi mjög illa við hinn mnrghíiðftða
lserdóm. sem hinn heiðr. höf. hefir gjört
s< r íar ura að láta skiua í gegnum alhi
ritgjörð sina.
Athugið nú vel. heiðruðu mót-
mselendur atvinnnfrelsisins. hrer brevt-
ing verður á lausamar.nalögutium. ef
sú stefna yrði ofaná s«wi hakl ð var
fram á síðasta »lþ. í pessn máli;
liún er sú að Tinnufólk. sein heldur
vill vera laust en vera i TÍst. getur
fengið levfisbréf til þess, án þess að
gjalda nokkuð fyrir það i sveitarsjóð
(levtisbréfið fyrir karlmann átti að
kosta 1 kr., hálfu miuna fyrir kvenn-
mann), þér getið eptir sem áður kært
þá er vanrækja »3 leysa lausamennsku-
bréf, eptir som áður kært þá seni
gjöra sig seka. i flakki, eptir sem áð-
ur ráðið vínnuhjú með öllum söirm
skilyrðum og réttindnm sem nú, pvi
að þessi nýju lausamannalög breritu
vinnuhjúalögunum alls ekkert. og það
eru likindi til að þannig löguðum
lausamannalögutn
yrði
miklu betur
1) Hinn heiðr. böf. i Anntra telur það
binn mesta sknða fyrir fjármennskuna eflausa-
mennska tíðkaðisí: þessi tilgátft bans er
gagnstæð því sem eðlilegt er og sjálfsagt,
það hlýtnr að vera mark og mið allra kaupa-
mnnna. að tryggja sér sem bezt, atvmnu.
Hljóta jieír því eðlilega að legg.ja stund
á að fá sem bszt orð á sig í fieirri ntvirmu-
grein er þeir stunda, til þess að geta liaft,
upp úr henni petiinga árið um kring: Fjár-
menn mundu |iví eflaust ráða s.g vfir allan
veturinn, og vanda Qármennsku sína og
mundi þvi lausamennekan alls ekki hnekkja
fjármennsku hjá oss. — Engum tnundi detta
í hug að leita þeirrar atvmnu á þann hátt
að bjóða sig frain fyrír jármar.n fáa daga,
II ö f ,
framfylgt, og miklu betri g.át yrði þá
höfð á lansamörnium, þYi mannúðnr-
tilfinning »ðri sem lægri hýður
þeim nð fara lijú þvi i lengstu lög að
kæra menn eða sekta fyrir pað, þó
þeir reyni eptir mætti að koma sér
undan jain óeðlilegu gjaldi og lnusa-
mannagjaldinu; en afþes.su leiðir það
eðlilega að ekkert er hirt um hverjir
eru lausir eða hvað þeir hafa lyrir
stafni. og liggur þvi nserri að álita
að hin núgildandi lausamannalög séu
ágætlega löguð gróðrarstýja til þess
að ala upp flökkulýð þanu, sem hinn
heiðraði höf. í Austra ber svo mikinn
kviðboga fyrir.
Eg vil að endingu taka undír þá
, ósk höf. í Austra að þingið vildi
verja miklu meira fé til alþýðumennt-