Austri - 08.07.1893, Síða 2

NH: 19
A U S T R I
74
Sölböð.
Menri vita að vísu og viðurkenna.
að sölin hefir með hita sínum rnáttug
áhrií' til þróunar á lif jurta, og dýra.
En fæstir þokkja hin dularfullu áhrif,
sem liún hefir með mörgu móti á lif-
andi skepnur þessa heims. Jjessi á-
lirif koma meðal annars i'ram í sólar-
innar læknandi krapti og því að hún
gjörir manni lífið fegurra.
Nú eru menn hér og hvar teknir
að rannsaka liið óljósa samhar.d milli
sólarinnar og mannlegs líkama og
hal’a komizt að þeirri niðurstöðu. að
hér sé ekki emuugis að ræða um hita,
heldur bærist og í ljósi sólarinnar
rafurmögnuð öfl og efnabreytandi og
jafnvel annarskonar kraptar.
Bæði með vísindalegum rannsókn-
um og fyrir atburð liafa menn sann-
færzt um það, að mikill sólarhiti er
ákaflega gott læknislyf við margvísleg-
um sjúkleika. það á þannig opt að
takast vel að liafa sólböð við vatns-
sjúka menn. þ>að þykir og vera ágætt
fyrir taugaveiklaða menn að sóla sig
hæfilega. En einkum kemur mikið
til sólbaða þegar þvi er að skipta,
að vekja þuríi körundið og uniskapa
allan líkamann til nýrrar starfsemi
og leiða burtu allskonar sjúkleikaefni,
fastagigt og fluggigt og allar þær
margvíslegu þjáningar, er stafa af
spilltum vessum, svo og þá sjúkleika^
sem koma af óreglulega samsettu og
ónógu blóði, bleiksótt og blóðskorti,
enda þykir sólin eitthvert bezta lyfið
1 slíkum sjúkleikum.
JDrottnandi tízka aptrar mönnum
þvi miður frá því. að njóta nægilega
þeirra þæginda að láta sólargeislana
leika um allan líkamann. Menn kjósa
lieldur að klæða líkamann allan. menn
bera á höndunum skinnsmokka og
rcyna að varna því með blæju, að
lopt og birta komíst beint að arullit-
inu. En margur tekur og gjöld þess-
arar heimsku og annarar samskonar-
Leiðir af þessu fyrst, að hörundið.
verður veikt og viðkvæmt og óhæft
til nauðsynlegra starfa, og stafa af
þessu ýmislegar þjáningar.
Ymsir greindir menn hafa þegar
lengi barizt gegn þessum öfugháttum,
enda hafa menn svo árum skiptir t.
d. i Austurríki haft spítala þar sem
hiti og birta eru helztu lyfin og sól-
böð hafa gefizt ágætlega vel.
Vesturheimsmenn, er þykja taka
öllum frain i allri verkhyggui, eru og
hér komnir lengst á leið. A spítala
einum í Nýju Jórvík er svo kallað
solarium c: herbergi fyrir menn til
að sóla sig í, er það uppi á flötu
húsþakinu og lítur út sem vermireit- •
ur með gluggum yfir. Á daginn þeg-
ar sólu sér fara sjúklingarnir upp í
þetta herbergi til að baða sig í sól-
argeíslunum. Ymsir mannvinir þar
vestra staria að því að þesskonar
vermistofur séu búnar til í öllum nýj-
uni húsum, enda taka þeir það fram,
að sólarljósið sé eins nauðsynlegt og
loptið til að viðhalda mannlegu lífi.
Nú cr farið að þykja mikið koma
til lækninga með lopti og vatni, en
áður þóttu þær auðvirðilegar og ó-
-riýtar hjá blömium úr lyfjabúðunutn,
pillum og plástrum þaðan, enda eru
nieiin og farnir að sjá, að hæfileg
lireifing er gagnleg fyrir líkama vorn;
menn stunda allskonar útiskennntanir
til að styrkja og fjörga likainann, og i
nú eru menn byrjaðir á því að lof'a I
sóluxini að yera með, og að telja bana '
H—BBB — l
með bressandi meðulum fyrir þá er
sjúkir eru. J>að er engum cfa undir-
orpið, að skaparinn liefir ætlað henni
þetta i uppliafi. eu jarðarbyggjar hafa
til skamms tíma ekki séð það, til
stórskaða fyrir sig sjálfa.
Eins og þegar er fram tekið, eru
þessi áhrif sólarinnar á lifandi verur
ekki að þakka hitanum einungis. All-
ir geta reynt það á sjálf'um sér, að
sólarljósið er taugastyrkjandi. Hitinn
einn er það ekki ætíð. Maðurinn
þarf ekki nema að láta sólina skína
á beran likama sinn litla stund í einu
nokkra daga samfieytt, og aptur á
móti í annað sldpti vera jafnlengi i
senn í ál'ka miklum ofnhita; áhrifin
og afieiðingarnar verða mjög ólik.
þess er að framan getið, að sólin
hófir bætandi álirif, þegar er að ræða
um gigt, blóðskort og þvílika sjúk-
leika, en liitinn einn bætir ekki úr
þeim. það væri ekki rétt að ráða
ungri stúlku með bleiksótt til að
hrúka gufuböð, það kynni að gefast
henni illa. J>ar á móti niundii söl-
böð reynast benni ágætlega vel.
J>essvegna hlýtur allt annar kraptur
að vera verkandi i sólarhitanum en í
oí'nhitanum. Læknir Gustav Yoigt
segir, að sólin veiti ekki eínungis fjör
og afl með hita sínum, heldur hafi
hver einstakur sólargeisli margbreyti-
lega ákvörðun, hann flytji ljós og hita
og liafi efnabreytandi, rafunnögnuð
og segulöfluð áhrif, Menn, dýr og
jurtir eru mjög næm fyrir áhrifum
sólarinnar, og það er einkennilegt að
flestar skepnur þrá sólarljósíð. Jurt-
irnar, þessi ,,ljóssins börn“, vaxa mest
og bezt móti sólu. |>egar kartöplur
í kjallara taka að skjóta frjöföngum,
leggjast spírurnar upp í sömu átt
sem birtuna bar niður á þær. |>að
befir mikla þýðingu fyrir vöxt trjánna,
hvoru megin sólarljósið fellur á þau,
liversu lengi það er og með hve mikl-
um krapti. Fiðlusmiðir kjósa belzt
þann hluta trésins, er veit mót suðri,
af þvi að hann er harðari og ending-
arbetri.
Sólin hefir fegrandi og frikkandi
liæfilegleika. f>að sjáum við bezt af
liinum veglegu jurtuin og dýrum í
suðrænu löndunum. Hver er hefir
séð sjálfur liina skrautlegu liti blóm-
aiina í heitu löndunum, á bægt með
að skilja hvílík fegrandi áhrif sólin
hefir. Hins sama verðum vér og var-
ir bjá oss, þótt í smærri stýl sé. Dýr,
sem eru á ferð um nætur, eru Ijót í
samanburði við þau dýr, sem njóta
dagsbirtunnar fyllilega. Dænii þess
eru uglan og hin ófrýnilega leður-
blaka.
Og skyldi þá sólin ekki hafa
slík áhrif á mennina? |>að þarf ekki
nema að líta á þá menn, sem eru
iðulega á ferli á nóttum eða verða að
fara á mis við dagsbirtuna og sól-
skin sökum fangelsisvistar, vinnu í
námum og annara likra atvika. J>eir
eru fölir í andliti og kinntiskasognir
í samanburði við þá menn, sem eru
jafnaðarlega úti og undir beru lopti
á daginn.
Hið vermandi ljós sólarinnar
eykur starfsemi taugarma. J>að sjá-
um vér og af íbúum Suðurlanda.
Hversu miklu örari og fjörugri eru
Ungverjar, Italir og Spánverjar, en
Svíar eða Rússar eða aðrir Norður-
landabúar.
Sumir kunna að bafa gegn þessu
það, að niargir nienn á Suðurlöndum
séu daufir og íjörlitlir, |>að er og
vel skiljanlegt, þareð of mikill hiti
hlýtur beinlínis að valda slekju. Hér
er og einungis um meðalveg að ræða.
Hann er beztur eins og i öllu öðru.
Hóflegt vatnsbað er nijög hressandi,
en gangi það úr höfi, veldur það slak-
leik á eptir. Að ganga upp brekkur
og fjöll stvrkir likamann, ef ekki er
ofmikið að þvi zjört, annars er það
skaðlcgt.
[>;ið er vist. að súlin hefir holl \
álirif á blöðrenusli vort og taugalíf.
Hér er vert að geta þess, að frægur
náttúrufræðingur frakkneskur, að nafni
Lotourneaux, hefir sagt, að menn og
flest dýr vaxi meira á sumrum en
minna á vetrum, af þessu má draga
þá ályktun. að sólarljósið liefir fjör-
ug áhrif á efnaskipting likamans.
J>að er með öllu áreíðanlegt, að þeg-
ar hinn sólauðgi árstími varir lengi
þá fá allir limir og lilutar líkamans,
ef liann annars nýtur mildra lifskjara,
eptirtakanlega hnöttótt snið, auk þess
að starfsemi tauganna vex. það er
miklu tíðara á Suðurlöndum en á
Norðurlöndum að sjá menn fríða og
glæsilega vaxna, þótt þeir húi við
þröngan kost. J>etta er óefað að
þakka áhrifum sólarinnar. og mörg
fríð stúlka, sem er þó óánægð með
sjálfa sig og útlit sitt. ætti þvi uð
reyna sólbað, eiida niundi liún við
það fá enn heilsulegra og hraustara
útlit og blómlegra hörund. Sólin
liefir annars ekki einungis á.hrif á
líkamann heldur og á sáluna. j>að
höfum vér allir reynt á sölskinsríkuin
vordegi. Hversu allt öðruvísi liggur
ekki á oss, þegar sólin skín inn um
gluggann. um leið og vér •vökrnmi,
en þegar vér lítum úti fyrir þoku og
rigningu. Og hvernig stendur á því,
að miklu fleiri menn svipta sig lífi á
hinum dimmu vetrum og í þeim lönd-
urn, þar sem lítið er um sólskin og
sólblessun, en á sumrum og í þeini
löndum, er öðrum fremur njóta bless-
unar af geislum sólarinnar?
Sannarlega erum vér enn ókunn-
ugir sólargeislan.na dularfullu ábrif-
um, en tilfinning vor segir oss betur
en skilningurinn að þau hafi mjiig
mikla þýðingu fyrir lifið.
J>að inundi mörgum þykja nýstár-
legt, að sólin hefði holl álirif' á stein-
sóttir og sjiikleika í lungum. Hún
verkar leysandi, mýkjandi og sundr-
andi á margskonar efni, er safnast
siiman i nýrunurn, blöðrunni og gall- I
inu o. s. frv. og veldur hlutaðeiganda
niikilla sárinda.
Að buða sig i sólskini undirberu
lopti, sem er luð hezta sólbað, hofir
góð áhrif a lungnasjúka menn, og
verður það skiljanlegt, þegar þess er
gætt, að sólin veldur því, að cþörf'og
um leið skaðleg kolsýra, er einkum
safnast fyrir í likama lungnaveikra
manna, streymir skjótara burtu; apt-
ur á móti er það og sólunni að þakka,
að likaminn sogar í sig meira súrefni
enda er þaS skilyrði fyrir efnaskipt-
ingunni, en efnaskiptingin verður því
fjörugri og tíðari, sem melra af súr-
eí'ni er í líkamanum. Líkaminn eign-
ast súr.efni á 2 vegu, gegnum hör-
undið og gegnum lungua og í hvoru-
GeSgju þessu tilliti gjöra sölböð lik-
amann liæfari til að sjúga i sig súr-
efui.
£>eir sem liafa þrönga skó, kvarta
vanalega yfir því að þeim sé kalt á
fótum, enda stafar það af því, að
blóðrennslið er ekki nógu ótt. Láti
menn nú sólargeislana falla á beran '
fótinn sem áður vnr kaldur verður
hann innan skamms lieitur og fær
blóðlit. Blóðagnirnar streyma út
undir hörundið til að taka við súrefni
og losast við kolsýru. Blóðrásin verð-
ur fjörugri. Ef nú allur líkam inn er
sólaður. keniur liið sama fram en í
stærri stil, blóðagnirnar st.reyma ört
frain og aptur og blóðið hreinsast
skjótt, hefir þetta þau áhrif, að manni
líður öllum niiklu betur, taugarnar
styrkjast og andardrátturinn verður
léttari og fjörugri; maðurinn verður
rjóður í andliti og ber sig betur og
augnatillitið verður hvassara. ]>ess
vegna er ekki unnt uð gef'a brjóst-
veikum mönnum betra ráð en það að
nota sólböð. (Niðurlag).
Ágrip
af þingmálaf. Austurskaptfcllinga.
I Austur-Skaptafellssýslu vroru
nú lialdnir 2 þingmálafundir, annar
að Papús 2. d. júnímán., en hinn að
Holtum 6. d. s. m. — Komu þar
ýms þingmál til umræðu, og varð sú
niðurstaða á báðum fundunum, að
heppilegast mundi vera, að hreifa
ekki stjórnarskrármálinu á næsta
þingi. cr, leggja mesta áherzlu á sam-
göngumálið, einkum umbætur á strand-
f'erðununi. Eptirlaun vildu menn helzt
afiiema. eða að minnsta kosti minka
ttð stórum mun, t. d. að helmingi.
Kjörstöðum cil alþingiskosninga vildu
menn helzt ekki fjölga, en óskuðu,
að kiörfnndir yrðu eptirleiðis haldnir
í júnímánuði. Háskólamálinu voru
menn meðniæltir, og alpýðumenntun
óskuðu þeir að þingið styrkti. Papós-
fundurinn vildi ekKi fæklca búnaðar-
skólunum, en á Holtafundinum féllust
menn a þu tillögu, að þeim einum
búnaðarskólum yrði veittur styrkur
úr landsjóði, er fullnægðu ákveðnum
skilyrðum er þingið setti. Báðir fund-
irnir vildu hafa hrúartoll, þar sem
landssjóður kostaði hrýr á stórár, og
báðir voru lilynntir föstu pingfarar-
kaupi, afná’ii sykurtolls og hækkun
vínf'angatolls.
Yrr.s flciri mál voru rædd á fund-
um þessurn og að síðustu var ítrekuð
sú óslt sýslubúa, að Austur-Skapta-
fellss. skildist frá Suðuramtinu og
sameinaðist Austuranitinu, þó svo. að
húi’ héldi áfrani að vera sérstakt
sýslufélag.
Cliicagoför síra
Mattliiasar Joclminssoiiar
mun nú allur þorri landsmanna gleðj-
ast af og viss má okkar kæra þjóð-
skáld vera pess, að beztu heillaóskir
þjóðarinnar í heild sinni fylgja honum
vestur uin hafið og þrá hann heiian
heim koma úr þeirri löcgu ferð,
hressan og uppyngdan til nýrra skáld-
legra stórvirkja; pví það er. sem bet-
ur fer, að eins nokkrir öf'undar- og
hatursmenn, sern lasta skáldíð og
vilja hvorki unna honum Chicagofarar-
innar eða annars sónia og haía kom-
ið með binar hlægilegustu og heimsku-
legustu mótbárur gegn þessari vestur-
för síra Matthiasar, daufheyrðir og
starblindir iyrir því, að það eru ein-
mitt þvilíkar upplyptandi og hress-
andi ferðir, sem allar menntaðar þjóð-
ir álíta þjóðskáldum sínuni alveg