Austri - 10.11.1894, Qupperneq 2

31
A U S T 11 I.
122
1 í í 11 atliu gascmd
við greinina: „Hvað ðorga Múia-
sjslur í huidssjóð, og hvað
fá ])ier aptur íír lionuni“.
— o—
Höfundni' greinar pessarar á
]>akklæti skilið fyrir að hafa sýnt
pað reikningslega. sem margir hafa
klifað á að undaförnu. á» þess að færa
rok að, og sett pær kröfur skýi't fram
á prenti, sein liklega liafa lengi vak-
að óljóst fyrir niiklum fjölda manna,
pótt sumnm væri ef til vill parfara
að minnka éyðsluna og auka framleiðsl-
una, en að heiinta s felit méira og
nu'ira. úr landsjóði. Að visu gengur
höfundurinn pegjandi framhjíí surn.u,
t. d. strandferðumun, seni eru rhikil-
vregnr gjaldliður, en eigi að síður
gefur grein hans tilefni til margra
hugleiðinga um laiulsins gagn og nauð-
synjar. sem ættu að koma frain í
dagsoirtuna, svo almenuingi gæfist
kostur á að vinza ur pað sem bezt
væri. Og með pví að eg er ekki
sa.mdóma höf. í öllu, vil eg drepa
her stuttlega á. nokkur athngaverð j
y i
atriði í grein hans. j
f>að getui’ varla náð nokkurri átt, |
að fylgja fram peim setningu út í
vztu æsar, að liver landshluti skuli
fá jafnmikið úr landssjóði og hann
leggur i hann, og ef hann fái meira.
sé liann orðinn „landsóm.igi“. Ef
petta ætti alstaðar að gilda, pá færi [ ]n„u Yallaness
pað að verða óparfnr krókur að senda
gjöldin í landssjóð, og mætti pá eins
vel skipta landinu í svo eða svo mörg
smáríki, sem hvert. hefði aðgreindan
fjárhag, og hvar ætti sú skipting
staðar að nema? Gjöld til landsjóðs
ganga til saraeigiulegra parfa pjóð-
likamans, og hver einstakur liefir
meira eða minna hag af pví, ef ann-
at' tekur í einhverju verulegum fram-
förum, en sumstaðar parf meiru til
að kosta en annarsstaðar, og liggja
til pess margar orsakir, sem hér vrði
oflangt upp að telja. Ef einn hluti
landsins cr ríkulegar útbuinn af nátt-
úrunnar hendi en annar, liefii’ t. d.
betri landkosti, betri hafiiir og fiski-
mið og meiri aðsókn af útlendum
mönnum, séim hjálpa landsmönnuin
drjúgum með tollgreiðsluna, pá leiðir
af pví, að hann leggur meira en hinn
til landsjóðs, ekki til ómagaframfæris
öðrmn landshlutum, pví að menn
vinna par sjálfir fyrir liíi sínu, heldur
til pess að efla framför landsins í
lieild sinni, og framfara-fyrirtækin
inega ekki vera einskorðuð við víst
svæði, helduv eiga pau að komast á
h;ar sem pau geta orðið að mestu
gagni. Yæri t. d. land og fólk í
Múla.sýslum lítt fallið til jarðahóta,
pá sýndíst ekki sanngjariit að leggja
eins mikið til slíkra fyrtækja par,
einsog i peim hlutum lands, par sem
mes.t er luinið að slíku. f>að er rétt
að hvetja „framfáravíni Múlasýsla“
til að koma á fót hjásér pví sem par
er mest pörf á og miðar t:l sannra
framfara, svo setu sjiiJcrahús og kvenna-
sliöla (eí’ hauu tæki pá hinum fram
í pví að kenna stúlkum pað sem pær
purfa helzt að halda á siðarmeir eins
og vel hefir verið tekið fram í pessu
að vegabótum með fullri hagsýni og
verklægni. Að pessurn fyri-rtækjum
og öðrum slíkum hygg eg öllum sann-
gjörnum pingmönnum pyki sjálfsagt
að hlvnna, og pað pví fremur, sem
| lnndshlutur sá, er um er að ræða,
; leggur meira til landsparfa. En öðru
j máli er að gegna um pau mál, er
- snerta einstaka menn og sveitir, og
j pau sýnast ekki vera ncitt rétthærri,
j pött pau komi úr Múlasýslum, heldur
j en hvaðan af landi sem væri, ef líkt
j stæði par á. J>ingmenn purfa að
j hafa pað hugfast, að verja engu af
í landsfé til óparfa, hversu lítið sem
j vera kynni, og á pví jlla við að hnýta
J í pá fyrir pað, pótt peir hiki við að
! ausa út peníngum til pess, sem peir
hafa ekki getað sannfærzt um, að
mundi koma að verulegum nottim, hvar
| á landi sem pað er. Hafi t. d. bæjar-
I réttindin ekki orðið Akureyri- og Isa-
i fjarðarkanpstöðum til peirra hags-
bóta, sern yið var búi/.t, pá er ping-
iiiu vorkumi, pótt pað ekki hafi orðið
ofbrétt á séi’ með að veita Seyðisfirði
pau, og parf ekki að ætla að tregðan
Biiidindismalið.
Bókafregn.
því hefir lengi verið slett fram-
aní embættismenn vora liér á landi
að peir væru andstæðir bindindi.
J>etta hefir eigi verið ástæðulaust,
pví svo hefir sýnzt, að flestir svo kall-
aðir „lærðir“ menn vorir hafi bundizt
í bræðralag til að „he:ðra“ Bakkus
gamla og pá náttúrlega „gleðja“
sjálfa sig um leið.
Margar tilraunir hafa verið gjörð-
ar af hindindismönnum til að laða
embættismennina á bindindisbrautina,
en pær tilraunir hafa gengið tregt; pó
hafa nú á hinum síðustu árum all-
margir af hinum merkustu prestum
vornm, með bislcup sinn í fararbroddi,
gengið í æfilangt bindindi. Af sýslu-
mönnum vorum nnin og einn vora í i tíðari og
algjörðu bindindi, og prír sem sjald- j gtendur
an munu neyta áfengis að mun. Samt í
sem áður hefir lærðra manna flokk- j
urinn all-hraustlega barizt fyrir á- |
fengisnautninni allt til pessa og hefir j
matt heita svo sem væri sá flokkur I
liafi komið af neinni meinsemi við ,
Sevðfiröinea, pví síður við Austfirð- »sverð °S skjöldur" Bakkusar. En —
r yt i n llVÍlll/ O’l I.J O 1 1* I ' VM V. V V \ j! 1 #1 i , , • . • . I AT .C
inga yfirleitt. þuð munu hafa verið
skiptar skoðunir um pað meðal Aust-
firðinga sjálfra, hvort rétt væri eða í
nauðsynlegt, að skipta suður Yalla- j
j nesprestakalli, enda virðist pað liggja j
i í augum uppi, að óánægjan með veit- !
ekki horfið við
skiptinguna, pvi að hún er einmitt í
Yallanesssókn, sem núverandi prestur
mundi sit.ja kyrr í, ef sldpt væri, en
annar prestur koma í jpingmúla.sókn^
er honum var veitt 1891 samkvæmt
vilja sóknavmaiina. Að öðru leyti
skal eg ekkert hafa á móti pvi, að
bæði pessi mál hafi átt fram að
gauga, pött varla verði pau skoðuð
sem alsherjar velferðarmál Austfirð-
inga. En pegar kemur til priðja
málsins, sem höf. sýnist vera sér-
staklega sárt um, nl. afnámi uuka-
lambselda, pá er pvi ólikt háttað, pví
að hér er um pað að ræða, að gefa ein-
stökum mönnum smábitlinga, með pví
að létta skyldubönd af nokkrum jörð-
uni, og hækka pær par með í verði,
til hagsmuna fyrir eigendur peirra
eða umráðamenn, sem mundu líklega
sumir liverjir ekki sitja sig úr færi
að hækka leigumála peirra að pvi
skapi við ábúendaskipti. j*að er
reyndar við pví að búast, að einliverjir
hvílik gleði fyrir
befir liið
Reykjávik
bindindismenn! Aú
háttvirta „Stúdentafélag" í
glört rögg á
sig til
að
blaði, annars væri hann pýðingarlítill),
og full pörf er á pví, að luiknar sé
vegabœtur í pessum landshluta, enda
niun varla standa á fj irveitingum úr
lundssjóði til peirra, pegar mönnum
t r iilmeiiní farið að lærnst uð vinna
kunni enn að hafa annan skilning á
pessu máli, sem búið er að eyða of-
i iniklurn tiraa fyrir pinginu, með pví
i að sumir pingmenn og ýmsir fleiri
i hafa gjört sitt til að villa réttan
j skilning á pví með ræðum ogritgjörð-
1 um (sjá Alptíð. 1885 og 1886 og
I ’,,Austra“ „hinn eldra.“), en eg ætla
að pessu siuni að láta mér nægja að
vitna til pess, er dr. Jón þorkelsson
tók frum á síðasta pingi til skýringar
máliuu, og mun örðugt að hrekja
pað með rökum.
Eg vil annars vonu, að pað hafi
eigi verið ætlun hins heiðraða höf.,
að pinginu væri skylt að sinna hverri
j fjárbeiðni úr Múlasýslutn, hversu fjar-
j stæð sem húu kynni að vera, fyrir pá
sök að Múlasýslur leggja mikið i
landssjóð.
Gainall pingmaðui'.
styðja að útbreiðslu bindindis um land
allt, og pað á nokkuð einkenni/ogan
hátt. Hið heiðraða iélag hefir gefið
ú; Söllgbók, sem inniheldur 1.72
kvæðum og 69 sö.iglögum á nötum.
Kvæðunum er smekklega raðað. Fyrst
eru „Ættjiirðarkvæði“, pá „Alpýðu-
vísur, pá „Untlir berum himni“, pá
„Manvísur“, pá „Tækifæriskvæði, o.
fl.“, pá „Veizlukvæði", pá Drykkju-
kvæði“, pá „Gamankvæði og stökur“,
og síðast litill, en sérloga vel valinn
„Eptirmáli".
Mörg af kvæðum pessum eru
eptir pjóðskáld vor og eru áðurkunn;
en „sjaldan cr góð visa of opt kveð-
in“, segir míltækið, og svo er um
pessi ágætiskvæði, sem standa fremst
í bókinni, og enda dreifð innaimm
hana hér og par svo sem til smekk-
bætis og tilbreytingar.
Á 11. bls. fer fyrst að brydda á,
hver hinn eiginlegi tilgangur sé með
útgáfu bókar péssarar. Hann virðist ‘
vera sá, að vekja andstyggð og við- j
bjóð hjá lesendunum gegn drykkju- j
skapnum og drykkjusiðunum og að
gjöra drykkjumennina hlægilega og
aumkvunarverða. Annan tilgang en
pennan er eigi hægt að hugsa sér að
slíkt félag haii haft, pá er pað tókst
á hendur að „publisera" drykkjukvæði
pau sem í bókinni íinnast, sem eru
ærið mörg, og sum peirra krydduð
með galsa og glósum, sem strangir
„móralistar“, — er ætla ma að Stú-
dentafélagið eigi ekki allfáa i sinum
lióp -— mundu kalla að væru ekki
beinlínis siðbætáudi fyrir hinn upp-
vaxandi ungmennaflokk landsins. Að
Stiidentafél. í Reykjavík, sein er stór 1
hluti af ménntaðasta flokki pjöðar-
innar, vilji útbreiða drykkjuskap og
siðspilling, pað álitum vér að muni
vera fjarri öllum sanni. Yér álitum,
að peir sem leyfa sér að nefna Söng-
hökina brennivinsbók, gjöri himim
háttvirtu útg. uð eins greraju. Yér
álitum að drykkjukvæðin hljóti að vera
útgeíin til pess, að unglingarnir lioríi
á pau sem grýlu, svo að öli pau vítí
og sú vitfirring, sem clrykkjuKvæðuin
er jafnaðarlega samfara verði hinni
uppvaxandi kynslóð viðbjóður.
Hinir háttvirtu höfundar hlífa
ekki sínum eigin flokki (p. e.
stúdenta- eða lærðra manna flokkin-
um); pvert á móti; lirifnir helgri á-
kefð bvrja peir á uð gjöra drykkju-
prestana hlægilega. J>annig stendur
í kvæðinu nr. 35, 3. vísuerindi pessi
sneipufulla ádrepa:
„Klerkurinn er par kominn á ferð
í kaplabrall, eins og pú sérð.
Dugir lítt pó að öl sé par optastnær
falt
pví að alít er í heiminum hverfult
og valt;
spái' eg helzt að við fáuin ei lcveitt
eða kalt,
pví klerkurinn drefekurupp allt“.
Eptir pví sem aptar dregur í
bókinni, eptir pvi verða drykkjukvæðin
ákafari, og pegar á 19. bls.
pessi gullfagra og áhrifa-
mikla upphröpun:
„Nú drekkum, drekkum, drekkum burt
vort dauðablóð“.
Og á bls. 20 mí lesa pessa lijart-
namiu bæn fornfræðinganna:
„Nú heitum, bræður, að heiðnum sið
á J>ór!
Hnnn félagi vovu leggi lið
og bjór
og auðgi safnið af eigum fornum
en eiima mest pö af drykkjarhornum.
Nú súpum og syngjum
og syngjum og súpum
í lo!;n“.
Og litlu ueðar L sömu bls. stend-
ur:
„Nú drekkum freiðandi fulla skál
af bjór.
Og heitum pambandi pyrstri sál
á J>ör!
Á bls. 24 er pessi vísa:
„Ut supra vér drekkum um sum-
arbjart kvöld
og svo mun eins gjört verða öld
eptir olcl
U t supra. liell í! Og súp út á ný,
pað sýúist ei vera neitt guðlast í
pvi.
Jeg held puð sé dýrmætt,
Jeg held pað sé dýrmtt,
J>að er dýrmætt, pað er dýrmætt!
ut supra! Hell í“
2. visan er pannig:
„Og pó eru svo nefndir Templarar til
sem telja pað háskalegt- djöfulsins spil.
Good-Templar! Gutár! pú gugnar úr
hor,
og guð veit, hvar samvizkan rekur
pín spor.
Jeg held pað sé dýrmætt,
Jeg held pað sé dýrmætt,
J>að er dýrmætt, pað er dýrmætt!
ut supra! Hell í!“
4. vísan er pessi:
„Og sjáið panu roða, sem reimur
sem koss
um rósfagrar, priflegar kinnar á oss.
Hann byrjar sem kvöldroði’, en liver
neitar pví,
að kannske liann framlengist dagroða í.
Jeg held pað sfe dýrmætt,
Jeg held pað sfe dýrnjætt,
pað er dýrmætt, pað er dýrmætt,
nt supra! Hell í“.
Á 27. bls. byrja „Drykkjukvæð-
in“. Yfir pau ætlum vfer að stíga,
pví rúmið leyfir ekki að hafa petta
sýnishorn stærra, Einungis viljum vér
bæta lifer við einu vonar- og löngun-
arfullu bænarandvarpi ungs og etni-
íegs manns, sem stendur í Drykkju-