Austri - 31.12.1894, Blaðsíða 1

Komur út 3 A niáimiVi e<5a
3ö bliiil til næsta níárs, og
kostar^ bór á landi ai'leins 3
kr., erlendis 4 kr. Gjalddagi
3. júíí.
\.')j|;‘i"gn s-krifleg 1 ntulin
við árainót, Ogild nenm
komin sé til ritstjón ns fyrir
1, október, Augiýsingar 10
aura línan cða 60 aura hver
þuml, dáiks og hált'u d^rara
á íyrstu síóu.
IV. ÁJ;,
SEYÐISPIRÐI, 31. DESEMBER 189-t.
k i>, :tr>
Spaiisjóður L
Hjá Fr. Watlme á Iiúð-
areyri i lleyðaríirði fæst á-
gætur liarðfiskur fyrir 14
aura pundið mot borgun útí
liöiul.
Cioðar og vel slvotn-
ar rjúpur kaupir 0. Watlme
á Búðareyri, fyrir peninga
úti hönd. *
AUSTRI.
AUSTIII er hiö langstærsta
blað la ndsins.
AUSTEI er hið langíulýrasta
lllað landsins utan
Eeykjavíkur.
er hið íangbezta
fréttablað landsius
yfir hinn langa vetr-
arthna.
er þaö eilia Wað
landsins, sem rúmaö
getur stórar ritgjörðir.
AUSTEA ættu því allir íslend-
ingar aö kaupa.
AUSTRI
Allltsbökasaiilið fagSkuÆní ! ««‘»færast aö svo stoddu, e.n
iön á mið- « gad'nau verður að sjá, hvort hon-
um teksfc að rýra röksemdir dr.
13. M. O., nokkuð verulega, eða
koma með nokkrar órækar
sannanir fyrir því, að kvæðin
seu ekki íslenzk, beldur norsk,
að uppruna. það virðist mega
liggja í augnm uppi, að eigi
muni vera hægt að sjá, af ein-
s t ö lc u m o r Ö u m, hvort þessi
heimsfrægu kvæði séu ort á ís-
landi eða í Aoregi, þar sem
sama mál gekk um bæði löndin,
og mikill fjöldi íslenzkra skálda
og fróðleiksmanna hafði alltaf
annan fótinn í Noregi, og marg-
ir fór.i jafnvel víða um lönd, en
allt fyrir þetta liefir dr. F. J.
treyst sér til að ákveða, bæði
hvar og hvenær (jafnvel á hverj-
um áratug?) kvæðin séu til orð-
in, en slíkt er engnm unnt að
s'anna, svo lítil skilyrði sem
menn hafa mi til að þekkja
mismun á þjóðerni og máli
Norðmanna og íslendinga i
heiðni og breytingar þær, sem
kunna að liafa orðið á málinu
á hverjum mannsaldri í fornöld
— slikt er allt lmlið i þykkri
þoku og allar fullyrðingar uin
það mjög liæpnar. En þótt
sennilegra virðist, að eigna_ ís-
lendingum, en Xorðmönnum,
Eddukvæðin, þá mun æfinlega
vcrða bágt að segja, hvar þau
' seu upprunnin í raun réttri, eða,
að hve miklu leyti kalla megi
íslendinga liöfunda þeirra, því
að nærri má geta, að goðsögur
og hetjusögur i ljóðum muni
alltaf hafa verið til hjá ölluin
germönskum þjóðum (fram til
þess að þær tóku kristni), síðan
vér höfum fyrst sögur af að
slik kvæði gengn á meðal þeirra,
en það vottar Tacítus, að þau
hafi verið afargömul þá er hann
ritaðí bók sína „Germania“
snemma á 2. öld eptir Krist.
Mun víst engin öld hafa liðið
svo síðan, að eigi hafi einhver
þesskonar kvæði verið kveðin
og höfð í minni, og varla liægt
að liugsa sér þá kynslóð, er
AUSTRl
B Ó K A E R E G X.
I. Tíuiarit
hins íslenzka hókmenntafélags
15. árg. 1894.
í þessum árgangi tímarits-
ins er mikill fróðleiknr fclginn,
og munu 2 fyrstu ritgjörðirnar
einkum liafa mikið vísindalegt
gildi og vekja eptirtekt fræði-
manna i útlondum.
1. Ritgjörð dr. .Björns M.
Ólsens „Hvar eru Eddukvæöin til
orðin?“ er mæta vel rituð og'
með mikilli skarpskyggni og lær-
dómi; færir höf. svo mörg og
gild rök gegn þeirri kenníngu
dr. Finns Jónssonar, að Norð-
menn séu höfundar Eddukvæð-
anna, að manni finnst hún vera engin kvæði hefði haft um guði
búíiing, sem þau nú hafa, og
með því að Eddukvæðunum er
safnað á íslandi og þau hafa
geymst liér og hvergi annars-
staðar, þá verðum vér eigi svipt-
ir þeim nema betri rök finnist
til aö eigna öðrum þau, en dr.
F. J. hefir enn komið fram með.
2. Ritgjörð Sæmundar Eyj-
ólfssonar: ,.Um Oðin í alþýðu-
trú siðari tíma“, er að mörgu
leyti merkileg og hin fróðleg-
asta. Höf. getur þess fyrst, að
hinar fornu trúarhugmyndir
yrði eigi aldauða, þótt kristni
kæmi, heldur breyttust og
„urðu endurbornar“ í nýrri mynd.
Hugmyndirnar um goðin voru
ýmist heimfærðar til helgra
manna (þannig verður J>ör að
Jóni skírara — því er Jons-
nafn svo algengt? — Freyja að
Maríu mey o. s. frv.), eða goðin
urðu að öhreinum öndum. Höf.
fckýrir siðan greinilega frá því,
hvaða breytingum trúin á Óðin
hefir tekið með kristninni, livern-
ig liann hefir ýmist tekið á sig
gervi engla og helgra manna,
(Mikaels, Nikulásar o. s. frv.),
eða orðið að illum' anda, og í
því liki birtist hann miklu opt-
ar, því að kirkjan leitaðist eink-
um við að svipta hinn æðsta
guð heiðingja allri tign. Svo
eru tekin mörg
algjörlega kveðin niður, og kvæð-
in orðin vafalaus eign íslend-
sína. En um það er oss alveg
ökunnugt, hvaða breytingar
inga, þótt búast megi reyndar þessi kvæði hafa tekið þangað
við því, að dr. F. J. láti eigi ‘ til þan komu i þann islenzka
ö dæmi þess, hve
miklar leifar hafi þannig haldizt
við af Óðins-trunni, og því vel
lýst, hversu rótgrónar ýmsar hug-
myndir um Óðin hafa lengi ver-
ið í alþýðntrimni, og.virðist allt
þetta bera vott um það, að Óð-
inn hafi „verið ríkastur allra
goða í trú manna í heiðni“ eins
og höf. kemst að orði, og eigi
aðeins verið dýrkaður af höfð-
ingjum og hermönnum, eins og
sumir fræðimenn útlendir hafa
ætlað, heldur og af alþýðu
manna.
3. Eitdómur Ólafs dbrm.
Sigurðssonar um ritgjörð síra
þorkels Bjarnasonar „Fyrir 40
árum“ er vel ritaður og skemti-
lega og fróðlegur í marga staði,
og bætir víóa upji ritgjörð sr.
þ. B., en óvíst er, að höf. gefi
i heild sinni sannari mynd af
lífi almennings í Skagafirði
fyrir 40 árum, því að faðir hans
(Ólafs) var almennt talin fyrir-
mynd bænda á sinni tið, og bú-
skaparlag hans eðlilega rikast
í minni liöf., enda vivðist liann
gjöra heldur rnikið úr hýbýla-
prýðiwni hjá bændum í liéraöi
sinu, „fyrir 40 .árum“, eptir því
sem húsakynni hafa verið sum-
staðar i Skagafirði fram á vora
daga. „þjóðólfur“ segir, að um
þetta cfni hafi „svo sem ekk-
ert verið ritað á undan sr. þor-
keli“, en vel hefði þó mátt
minnast á ritgjörðir þær, sem
sr. Arnljötur Ólafsson lét einu
sinni prenta i Norðlingi eptir
2 aldraóa Evfirðinga, því þótt
þær væru styttri, þá voru þær
mjög merkilegar og fræðandi.
4. Ritsjáin i-ptir þorstein
Erlingsson er bæði skemmtilega
skrifuð og full af fróðleik, og
munu þeir margir verða, bæði
lærðir og leikir, sem eigi fallast
á þá skoðun „þjóðolfs11 að rit-
sjárnar megi missa sig, heldur
hafa af þeim bæði gagn og
gaman, ekki sízt þega-r þær eru
eins alþýðlega ritaðar og þessi,
og þött margt só vafasamt í
kenningum lærðra manna um
goðafræði og málfræði o. fi.,
þá eru þar líka mörg órafk
sannindi og margt sem orðiö
getur þarflegt íliugunarefni.
II. Árbók hins islenzka
Fonileifafélags 1894.
Rit þetta sýnist aö öllu
leyti vel úr garði gjört., og
hefir það inni að halda rann-
sóknir á ýmsum sögustöðum
sunnanFtnds o. fl. og lýsing á
nokkrum merkum forngripm á-
samt tilheyrandi uppdráttum.
Rannsóknir Brynjólfs Jénssonar
frá Minna-Núpi virðast vera
gjörðar með mikilli nákvæmni
og vandvirkni, og Ijóst og
greinilega um þær ritað. það er
hætt við, að sú liugmynd só-
komin inn hjá ýmsum frá fyrir-
lestrum Gests heitins Pálssonar
að fornfræðisrannsóknir séulít-
ils eða enkis virði, og jafnvel
hlægilegt kák, en slíkt er
mikill misskilningur, því aö þær
snerta nijög hinar merkilegu og
dýrm^tu bókmenntir vorar frá
fornöld, og skýra á margan veg
menningarsögu þjöðarinnar frá
upphafi. enda hafa merkir út-