Austri - 12.12.1896, Blaðsíða 2

NR 35
A U S T R I,
138
Sagan af Sverdrup.
Hvernig „Fram“ komst leiðar sinnar.
Kansen segir nú frá hinum nákvæmu
fyrirskipunum, er hann gaf Sverdrup
áður en hann sjálfur skildi við „Fram“,
og lagði af stað með einum manni
norður undir Heimsskautið. fessar
fyrirsagnir Nansens eru ákaflega ná-
kvæmar, og gjöra ráð fyrir flestu, er
fyrir gat komið á leið „Frams“. Að-
aláformið með ferðir „Frams“ átti að
vera pað, að komast áfram í gegnum
hið óþekkta Heimsskautshaf og útí
Atlantshaf nálægt Spitzbergen eða
Grænlandi. Hvað lengi stæði á pví
ferðalagi væri örðugt um að segja,
en skipið hafði mikinn vistarforða.
Ef heilbrigði skipverja eða aðrar á-
stæður neyddu pá til að yfirgefa
„Fram“, pá væri bezt að lenda ann-
aðhvort á Spitzbergen eða Grænlandi,
pví par mun fyrst verða leitað að
ykkur, er við Johansen erum heim
komnir; og hlaðið svo vörður á leið-
inni til pess að sýna, hverja leið pið
liafið farið.
Ef „Fram“ rekur með straum langt
norður af Spitzbergen yfir 1 straum
pann, er liggur ofanmeð Grænlandi,
getur margt að borið. En skylduð
pið néyðast til að fara úr skipinu og
í land, pá hlaðið par líka vörður á
leið ykkar, pvi pað skal einnig verða
loitað að ykkur á pessari leið. En
hvort pið ráðið af að fara í land á
Grænlandi fyrir vestan Hvarf í ný-
lendum Dana, eða á Islandi, pví ræð-
ur pú (Sverdrup), ef pið neyðist til að
fara úr skipinu“.
Síðan gefur Nansen margar ráðlegg-
ingar um pað, hvernig hann skuli búa
sleðaför sína, ef til hennar komi, og
hvað rannsaka skuli. „Geymdu vel
hinna vísindalegu rannsókna okkar og
taktu pær allar með pér, og sömu-
leiðis dagbækur skipsins. Eg skil
eptir nokkrar dagbækur og fáein bréf,
sem eg bið pig að geyma vel og fá
konunni minni, ef eg ekki skyldi sjálf-
ur koma heim aptur, eða ef pið skyld-
uð, mót von minni, komast heim á
undan okkur Johansen. Að endingu
óska eg pér og förunautum pínurn
guðs blessunará leið ykkar. Og mundu
pað, að nú er slsipshöfnin á pinni á-
byrgð. Gefi hamingjan okkur að hitt-
ast aptur heima í Horvegi, annaðhvort
hér á pessu skipi, eða án pess!“
Ollum pessum fyrirmælum fylgdi
Sverdrup svo samvizkusamlega, að
aldrei hefir nokkur skipshöfn verið
betur búin undir að fara frá skipi,
pó að allar líkur væru til pess, að
aldrei pyrfti á pví að halda.
Síðast í maímánuði sprakk ísinn í
sundur í kringum skipið, nema að apt-
an, par sem allt var enn lengi gadd-
freðið, svo skipið komst hvergi. Einn
dag seint í júlím. stóð Sverdrup og
ræddi um pað við einu aí félögum
sínum, hvað peir skyldu taka til bragðs
til að losa skipið úr ísnum — peir
höfðu einu sinni áður reynt til pess—;
pá tók „Fram“ allt í einu að hreyf-
ast, og áður enn pá varði, rann skipið
ofan af jakanum og skall með braki
og brestum ofaná auðan sjóinn, er
skvettist hátt uppá pað, en öll skips-
höfnin hrópaði gleðióp. En sú gleði
varð nokkuð skammvinn, pví skipið
fraus aptur fast i ísnum í ágústm.
TJm pessar mundir rak skipið mildð
til vesturs og p. 6. október 1895 var
„Fram“ á 86° 57‘ norðl. br. og 66°
austl. lengdar. Enn pá komust peir
svolítið norðurávið, en svo breyttist
stefnan, og skipið rak aptur suður, par
til pað á 84° 20‘ norðl. br. í febr.
mætti suðlægum vindum, er stöðvuðu
suðurdrif pess pangað til í maí. J>.
19. jiilí var „Fram“ á 83° 14‘ norðl.
br., og pá byrjuðu peir að koma hon-
um útúr ísnum, og hefði pað ekki
heppnazt, pá hefði pá drifið ofan með
austurströnd Grænlands“.
Hansen segir nú frá pví mikla ís-
skrúfi, er „Fram“ varð að pola. Fað
sást vel, hvernig skipið hófst uppúr
ísnum, eins og pyí var ætlað (pað var
til pess jafnt dregið að sér alla leið
niður að kjöl), en pað var ekki svo mikið
sem brakaði í „Fram“ við petta voða-
lega ísskrúf. Svo lýsir Hansen hitan-
um í Heimsskautshafinu. Á sumrin
var hitinn nálægt frostpunktinum, og
steig hæst til 7—8° hita á Fahrenheit.
Loptið var purrt, og pví var að jafn-
aði bæði vetur og vor, bjart veður.
Á allri ferðinui sáu norðurfararnir hin
dýrðlegustu norðurljös, er lýstu opt
sem feiknabál yfir allan himininn.
Stundum var loptið mjög rafurmagnað,
og pá voru gjörðar margar loptmæl-
ingar.
í júní og júlím. var byrjað á pví,
að koma „Fram“ áfram í ísnum, og
veitti peim pað mjög örðugt. peir
urðu að sprengja ísinn frá sér með
púðri, en pað leit helzt út fyrir pað,
að enginn endi væri á hafísnum, og
poir voru farnir að örvænta um pað,
að komast áfram með skipið. En á-
fram urðu peir að komast, pað var
ekkert undanfæri. Og loks komust
peir útí rúmsjó, og p. 20. ágúst hleypti
„Fram“ akkerum norðaná Finnmörk.
Sverdrup fór strax í land og upp til
hraðfréttastöðvanna. Hann barði á
rúðuna.
„fað er pó hart að fá ekki að vera
í friði um nætur“, sagði sá sem inni-
fyrir var, reiðuglega. „Hvað viljið
pér og hvað heitið pér?“.
„JSTafn mitt er Sverdrup og eg stýri
Fram“, sagði Sverdrup ofboð hæg-
látlega.
J»á breyttist móttakan. Maðurinn
fleygði sér í fötin og paut útí dyr.
„Og eg get frætt yður á pví, að
Nansen og Johansen eru komnir apt-
ur“. sagði hann.
Við páfregnpaut Sverdrup ofan til
sjávar og hrópaði gleðifregn pessa útá
skipið til félaga sinna, og ,Fram‘ fagn-
aði henni með 2 fallbyssuskotum, sem
fjöllin bergmáluðu í hinni kyrru sum-
arnótt og tilkynntu pað, að nú væru
Norðmenn komnir heim aptur úr
Heimsskautsferðinni.
* *
*
J>essi ferð Friðpjófs Nansens norður
undir Heimsskautið, er, auk hinna vís-
indalegu rannsókna og uppgötvana,
einkum merkleg að pví, er nú skal
greina:
Fyrst sökum Nansens óbifandi sann-
færingar og trausts á pvi, að ferðin
hljóti að heppnast honum, og svo að
hinni 'aðdáanlegu framsýni hans við
allan undirbúning til fararinnar, svo
aldrei heíir nokknrt skip reynzt jafn
ágætt og „Fram“ til að pola hinar
trylltu hamfarir hafíssins, og aldrei
hefir nokkrum Heimsskautaförum liðið
eins vel og peir verið eins frískir um
svo langan tíma. |>að má pví álíta,
að Nansen hafi, með byggingarlaginu
á „Fram“, leyst úr pví vandaspurs-
málí. hvernig Heimsskautafarar skuli
haga byggingu á skipuuum, og er pað
stórmerkilegt. J>á er vissa Nansens
um pað, hvernig öll leiðin mundi ganga
fyrir „Fram“, og hvar hann mundi
komast útúr hafísnum, ákaflega merki-
leg, og líkist nær spádómsgáfu, en er
pó byggð á nákvæmum vísindalegum
rannsóknum áður en hann lagði upp
í för pessa.
En glæsilegast er pó petta fágæta,
aðdáanlega, óbilandi hugrekki Nansens,
er eigi fer á hæl fyrir nokkurri hættu;
pað heldur huga hans óskelfdum í
hinum mestu prautum og mannraun-
um, en hann gætir pó hófs með að
freista pess eigi, sem með öllu er ó-
framkvæmanlegt, einsog pá hann snýr
aptur á 86° norðl. br., svo skammt
frá Heimsskautinu, sjálfu tákmarkí
ferðarinnar. Og petta hugrekki Nan-
sens er prýtt liinni mestu hðgværð,
er segir frá hinum frægustu afreks-
verkum hans, einsog pau hefðu verið
sjálfsögð, er hann aðeins getur um til
pess að segja söguna einsog hún gekk
til, án pess hann ætlist til að nokkur
dáist að peim, eða álíti pau annað en
beint skylduverk hans, einsog pegar
hann umsvifalaust fleygir sér í hið
helkalda Heimsskautshaf til að ná í
bátana.
J>á má eigi gleyma hinu ágæta sam-
komulagi og samheldi allra pessara
norðurfara, er Nansen segist á öllum
hátíðunum fyrir peim í Norvegi, eigi
geta nógsamlega lofað, og sýnir pað,
hvílíkt eiuvalalið að heflr valizt til
hans, einsog forðum til hinna fræg-
ustu víkinga og sækonunga, pó par
muui jafnan getið fremst í flokki laute-
nants Johansen, er flylgdi ótrauður
sem forðum Björn pessum öðrum
Friðþjófi jrækna í öllum hættum og
mannraunum.
J>essi merkilega Heímsskautaferð
Friðpjófs Nansens, er einhver fegursti
pátturinn í hetjusögum Norðmanna að
fornu og nýju, og hefir slegið frægðar-
ljóma yfir föðurland hans, og hlýtur
með sínu glæsilega eptirdæmi að upp-
örfa hina upprennandi kynslóð Norð-
manna til nýrra afreksverka; en að
öðru leyti er hún nú sameign alls hins
menntaða heims til uppörfunar til
dáðar, hreysti og drengskapar.
En vér íslendingar skulum óska
pessari nánustu frændpjóð vorri, Norð-
mönnum, af bróðurhuga til hamingju
með að eiga pvílíka hetju og afreks-
mann sem Friðpjóf Nansen, er hefir
borið frægð Norvegs til hinna yztu
endimarka jarðarinnar með pessari
frægu Heimsskautsför sinni, sem er
sem ný för J>orsteins bæjarmagns til
Geirrauðargarða og Jötunheima.
Ilitstjórinn.
J>egar hið fyrsta af pessum bréfum
Nayisens kom út í „Daily Cronicle“,
stefndi forleggjarinn að bók Nansens
í Lundúnum, ritstjóra blaðsins og bann-
aði honum að birta bréf Nansens í
blaðinu, af pví pau mundu spilla fyrir
sölu bókarinnar; enda var forleggjar-
anum vorlrunn, pó hann vildi eigi láta
birta innihald ferðasögu Nansens í
blaðinu á undan útkomu bókarinnar,
par hann hafði borgað Nansen 10,000
pund, eða 180,000 kr. fyrir útgáfu-
réttinn; en dómendurnir voru pó á
pví, að útgáfa pessara bréfa Nansens
væri leyfileg, par pau væri aðeins að
álíta sem blaðagreinir, en hitt væri
eingöngu vísindalegt rit, sem forleggj-
arinn hefði keypt af Nansen.
Tveir efnaðir Kaupmannahafnarbúar
hafa boðið að reisa Nansen minnis-
varða í Kristíaníu fyrir 200,000 kr.,
fái peir „Fram“ lánaðan til pess að
sýna hann í Höfn og víðar, og ætla
sér pó að græða stórfé á pví fyrir-
tæki.
Kaíli úr bréfl
farstjóra D. Thomsens,
dags. 9. f. m..
—o—
„Eg hefi opt í ár látið landsskipið
koma við á aukahöfnum, pegar pess
hefir verið pörf, og eins vildi eg nú
reyna að hjálpa uppá sjómenn og aug-
lýsti pví, að skipið, ef ástœður leyföu,
kæmi við á Austfjörðum á leiðinni frá
útlöndum í september. |>etta niundi
hafa seinkað ferðinni um 5—6 daga,
og af pví líka að búast máttivið öðr-
um töfum í septemberferðinni, gerði
eg ráð fyrir, að „Vesta“ mundi verða
talsvert eptir tímanum og pví ekki
geta fylgt ferðaátluninni síðustu ferð-
ina. Til pess að síðasta ferðin yrði
farin samkvæmt ferðaáætluninni, vildi
eg pví leigja annað skip fyrir síðustu
ferðina, en skila „Vestu“ í lok okto-
bermánaðar, og gat eg ekki búizt við
öðru en að petta mundi vera fram-
kvæmanlegt, með pví líka að eigendur
„Vestu“ höfðu látið í ljósi munnlega,
að peir vildu helzt ekki láta „Vestu“
fara síðustu ferðina. Eg skrifaði pví
gufuskipafélaginu pessu viðvíkjandi, en
pá var komin ný stjórn fyrir félagið,
og hún neitaði að taka við „Vestu“
fyrr en í nóvemberlok. Eg gat ekki
sjálfur farið með „Vestu“ til Kaup-
mannahafnar, af pví eg hafði verið
með skipinu nálega allan tímann
paDgað til, og purfti að setjast að í
lleykjavík til pess að sjá um skrif-
stofu- og reikningsstörf útgerðarinnar,
en skrifaði afgreiðslumanninum í
Kaupmannahöfn og gerði hann allt,
sem í hans valdi stóð, til pess að
framkvæma ráðstafanir mínar. Hann
skrifaði gufuskipafólaginu aptur, en
fékk pvert nei. J>á bættist einnig við,
að annað eimskip, sem vildi keppa
við landsskipið, fór til íslands sama
dag og „Vesta-1, og má færa fullar
sannanir fyrir pví, að „Vesta“ hefði
misst farm, svo fleiri púsundum króna
skipti, ef hún hefði ekki farið beina
leið til Keykjavíkur samkvæmt ferða-
áætlaninni. |>etta voru hinar helztu
ástæður til pess, að „Vesta“ varð að
sleppa hinni fyrirhuguðu ferð til Aust-
fjarða, pó leitt væri“.
* *
*
Ennpá sterkari „ástæða“ mundi pað
pó hafa verið fyrir farstjóra til að
hætta við hina fyrirhuguðu ferð hing-
að til Austurlandsins eptir Sunnlend-
ingum — hefði hið íslenzka ráðaneyti
í Kaupmannahöfn lagt á móti pví að
pessi breyting væri gjörð á áætlun
skipsins, pó að áætlunin annars eigi
hafi staðið í vegi fyrir pví, að útaf
henni hafi verið breytt, eins og t. d.
nú síðast, er „Vesta“ var látin fara
á Eskifjörð með kol og vera par í
2—3 daga, sem verður pví óviðkunn-
anlegra, er hinum auglýstu viðkomu-
stöðum skipsins er sleppt. En oss
finnst eigi farstjöri vera sérlega víta-