Austri - 18.02.1897, Síða 2

NR, 5
A U S T R I.
18
eiga að nota hann að liafa mest að
segja, og pessvegna hef eg leitað álits
peirra um það, og eru peir allir sam-
dóma um, að bezti staðurinn sé á
Seley fyrir utan Reyðarfjörð, og par
á meðal eru menn semhafa mjög gott
vit á pessháttar, eins og t. d. kom-
mandör Vandel. Iíann sagði mér, að
Seley væri sérstaklega vel til fallin
vegna pess, að hún væri mátulega há,
en hér á Austurlandi má vitinn ekki
iiggja hátt vegna pokunnar, og svo
sparaðist ef til vill turninn, sem er
mjög dýr; pessutan liggur Seley á
hentúgasta stað, vegna pess, hve land-
ið skagar langt fram á peim stað, og
með stuðningi af Dalatangavitanum
verður hezt að leita landsins par og
hættuminnst, og svo liggur hún líka
rétt fyrir utan Reyðarfjörð og Fá-
skrúðsfjörð, sem enginn getur neitað,
að eru lang-mest sigldir, hæði af gufu-
og seglsldpum af öllum fjörðum Aust-
urlandsins. J>ar hafa t. d. í ár er
leið, 1896, samkvæmt skipslista Suður-
Múlasýslu, komið á pessa tvo firði til
samans, hérumbil hundrað skjpa,
en í alla sýsluna 322 skip, og paraf
eru 84 gufuskip, er flest hafa siglt
inn Reyðarfjörð, og eru pö eJcki taJin
pau skip, sem komu optar en einu-
sinni pangað í sömu ferð. Að svo
stöddu get eg ekki gefið pér fleiri
upplýsingar um gjörðir mínar í pessu
efni, sem eru mjög litlar og einungis
eru ætlaðar til pess að leggja lítinn
skerf til pessa velferðarmáls Austur-
landsins, sem vonandi er, að aðrir mér
færari takist á hendur.
* *
*
Yér erum hinum háttvirta bréfrit-
ara mjög pakklátir fyrir hinar vitur-
legu tillögur hans og vel rökstudda
álit á pessu velferðarmáli vor Aust-
firðinga og alls landsins, og pað pví
fremur sem vér sjálfir höfum fyrir nær
4 árum komið fram með hinar sömu
tillögur hér í Austra, sem herra sýslu-
maðurinn rökstyður nú svo vel í bréfi
sínu. Er vonandi, að hið háttvirta
alpingi meti mikils orð hans hérum,
og pað pví heldur, sem reynslan sýnir
árlega á Reykjanesvitanum, að hann
miklu meira en ber sig, og virðist jafnvel
landssjóður grœða beinlínis á honurn
fieiri þúsimd krénur áilega, og pá ætti
eitthvað líkt að geta átt sér hér stað
með vita fyrir Austurlandi; auk pess
sem skipsleigur og ábyrgðargjald hlyti
að lækka við vitahyggingu pessa, og
par af leiðandi verðlag að batna, bæði
á aðfiuttum og útfluttum vörum.
Auk pess mundi pað styðja síldar-
veiðina stórum hér við land, og par
með auðga hæði landssjóð og lands-
menn, og efia pilskipaúthald hér fyrir
Austurlandi, er vitinn gjörði siglingar
hættuminni. Og að öllum líkindum
mundi pað koma pví á, að póstgufu-
skipin kæmu hér við á Austurlandi í
hverri ferð, sem er eigi lítill hagnaður
fyrir Austur- og Norðurland, par sem
pau nú mega bíða svo lengi eptir bréf-
um, blöðum og sendingum frá hinni
afskekktu Reykjavík.
* Yér vildum óska pess, að vér ætt-
um kost á pví, að fara með hina hátt-
virtu alpingismenn á Suðurfirðina,
Eskifjörð,Reyðarfjörð og Eáskrúðsfjörð
til pess að geta sýnt peim, hversu síld-
arveiðin liefir á fáum árurn umskapað
heil byggðarlög, reist timhurhús og
timburhlöður á nál. hverjum bæ í
grennd við veiðistöðvarnar, myndað heil
porp, par sem svo sem engin byggð
var áður, tvöfaldað byggðina á öðrum
stöðum, og gjört margan blafátækan
barnamann að velmegandi sjálfseignar-
bónda á fáum árum, — pá mundu peir
hljóta að kannast við, að hér er sá
atvinnuvegur, sem skylda og heilbrigð
skynsemi býður peim að styðja af al-
efli með viturlegum ráðum og fjárveit-
ingúm.
Oss býður og kristilegur kærleiki og
mannúð, sem menntaðri pjóð, að tryggja
sem hezt eptir megni líf sjómanna
peirra er sigla til landsins, annaðhvört
á verzlunarskipum eða til fiski- síldar-
og hvalaveiða. En pað væri ekki nema
sanngirniskrafa, að pær pjóðir, er
mestum auðæfum^nusa upp úr sjónum
kringum landið, og senda hingað ár-
lega skip svo hundruðum skiptir, —
tækju einhvern pátt i pessari vita-
byggingu með oss íslendingum, par
pær hefðu svo mikið gagn af henni.
Ritstjórinn.
Ritfregn,
Árhó'k Fornleifafélagsins 1896.
J>ar eru ýmsar eptirtektaverðar
rannsóknir eyðihyggða í Árnessýslu,
Mýrasýslu og Dalasýslu eptir Brynj-
ólf Jónsson, með tilheyrandi uppdrátt-
um, sömuleiðis myndir af ýrnsum hlut-
um í Forngripasafnmu með lýsingu
peirra eptir Pálma Pálsson, en merki-
legast fyrir sögu Austfirðinga er stutt
ritgjörð um „Goðatættur“ í Freys-
nesi í Mulapingi eptir Jón lækni
Jónsson, pví að par er vísað á fornan
pingstað hér eystra, er eigi hefir fyr
verið rannsakaður, og má telja pað
all- líklegt, sem höf. getur til, að hér
sé fundið Lambanesþing. sem nefnt er
í Dropl. 13. k.. jpótt ástæða sú, sem
hann færir gegn pví, að Lambanes-
ping hafi verið nærri Krakalæk (eða
að |>inghöfða), sé nokkuð óljós og
varla fullnægjandi, og hitt sýnist
pyngra á metunum, að Ketilormur frá
Hrollaugsstöðum kom að Eiðum og
gisti par á heimleið frá Lambanes-
pingi, pví að pað vísar fremur til
pingstaðar ofar með Fljótinu, par eð
hitt liefði verið mikill krókur fyrir
Ketilorm, að ríða frá Krakalæk eða
finghöfða til Eiða.
Enn er í pessari árbðk eptirtektar-
verð ritgjörð eptir Brynjólf Jönsson
um nokkur vafasöm atriði í íslendinga-
sögum, liðlega og skipulega samin,
og er par sýnt röksamlega fram á,
hvernig staðið geti á ýmsum missögn-
um, og að pær purfi alls eigi að vera
neinn vottur um óáreiðanlegleik eða
skröksemi sagnamannanna. Bendir höf.
á margt, sem vert væri að taka til
íhugunar, pótt búast megi við, að
„gagnrýnin“ telji sumar tilgátur hans
ólíklegar, t. d. par sem hann gizkar á,
að J>órður hreða hafi verið að vígi annars
höfðingja en Sigurðar konungs slefu,
með öðrum eldra Klypp, en peim sem
Hkr. segir frá. Tilefni pess, að pórð-
ur varð bendlaður við víg Sigurðar
konungs í munnmælum, parf alls ekki að
vera svona gagnlík atvik hínum sögu-
lega viðburði. |>að hefir varla purft
annað til að tengja saman útferð J>órð-
ar og víg petta, en skyldleika |>órðar
við Klypp ásamt veru hans hjá Gamla
konungi (sem skýring Brynjólfs fer
fram hjá).
Líkt má segja um atvist Bolla Bolla-
sonar að vigi Helga Harðbeinssonar;
hún gat spunnizt út úr orðum Helga.
einsog höf. segir, pótt Bolli hefði
aldrei komið par nærri, enda er pað
ekki líklegt, að hann hafi verið í að-
förinni að Helga, og ekki mun pað
heldur rétt vera, að |>orkell háfi hafi
haft Knút konung prevetran með sér
til Englands, og pótt pjóstólfur Ála-
son (ekki Gregorius Dagsson) hæri
Inga Noregskonung í kiltingu sér í
bardaga (Hkr. 725, Fms XI. 346) pá
var pað miklu seinna, og siðir breytt-
ir að mörgu.
Athugasemdirnar um Kjálu virðast
margar heppilegar, og sú tilgáta eigi
ólíkleg. að höfundur Njálu hafi verið
Skaptfellingur (af ætt Flosa, einsog
dr. Jón J>orkelsson yngri hefir áður
getið til af.öðrum ástæðum).
Litil feending.
Eg er ekki kaupstaðarbúi einsogpú
veizt, en læt mér samt umhugað um
framför ykkar unga bæjar, og vil pví
minnast lauslega á sumt af pvi, sem
eg álít að bæjarstjórnin eigi að vinna
að, bæjarfélaginu til hagsmuna.
Til pess að bærinn prífist vel, og
bæjarhúar geti lifað góðu lífi, purfa
peir að hafa mjólkurkýr, en til pess
parf að rækta gras. Sem stendur,
mun vanta land, sem bærinn eigi ráð
á til ræktunar, ætti pví sem fyrst að
kaupa landstykki til ræktunar, t. d.
mýrarnar fram af Oldunni inn með
ánni að norðan, rista pær fram og
girða í kring, er par mikil atvinna
handa hinum fátæku verkamönnum
bæjarins. Áburðinn ætti að taka í
veiðistöðunum út með firðinnm, parf
bærinn nauðsynlega að eiga lítinn gufu-
bát (dráttarbát) til pess að draga á-
burðinn og fleira sem bærinn parfn-
ast, Sami báturinn gæti annast flutn-
inga á salti og kolum til útvegsbænd-
anna, og flutt frá peim fiskinn til
kaupmannanna, og fleira sem til myndi
vrrða að flytja, bæði um fjörðinn og
jafnvel á næstu firði, pegar gott væri.
J>á gæti báturinn einnig dregið róðr-
arháta út og inn fjörðinn, og væri
máske á pann hátt hægt að hafa út-
nald úr bænum, sem annars er vart
gjörandi vegna laugræðis.
Enn vil eg nefna eitt af mörgu, sem
bæinn vantar, pað er beitiland fyrir
kýr og hesta; til pess að fullnægja
peirri pörf, er nauðsynlegt fyrir hæinn
að eiga ráð á Yestdal, kaupa hann
eða leigja. Eg álít bæjarbúum, sem
öðrum landsbúum, hollara „að lifa
fremur á landsins arði, en lánsvörun-
um úr kaupmanns garði“, pað er, að
reyna eptir pví sem kringumstæður
framast leyfa að rækta matjurtir og
gras, og eiga skepnur; en vegna land-
prengsla í Seyðisfirði verður gripaeign
bæjarbúa alltaf mjög takmörkuð, pó
ætti hún að geta aukizt talsvert frá
pví sem nú er.
Margt er pað fleira sem bæriun
ykkar pyrfti með til prifa og framfara,
sem eg sleppi að minnast á, pað mun
koma svona smátt og smátt með tím-
anum, sérstaklega ef pið látið ykkur
annt um að velja ykkar hagsýnustu og
beztú menn í bæjarstjórnina, peir
munu bezt af öllum sjá og finna, hvað
við á og hvers með parf til pess að
efla atvinnuvegina, lypta bænum og
hefja hann á hærra menningarstig, sem
höfuðstað Austurlandsins.
Innlendar fréttir.
TJr Gullbringusýslu.
Herra ritstjóri!
Mér dettur í hug að senda yður
línur pessar héðan frá Faxaflóa, pó
ekki verði neitt glæsilegt að skrifa.
Nei, öðru nær, pví í haust hefir hér
verið að kalla má alveg fiskilaust af
öllum fiski, og er enn til pessa tíma.
sem ekki er glæsilegt til frambúðar.
Af pessu flýtur voðalegt útlit ma.nna
í milli hér innan flóans; og er fjöldi
sem ætlnr að fiýja plássið á næsta vori
af innbúunum; og pað er útlit fyrir,
að peir sem eiga hér jarðarpláss, og
svö frv., verði að ganga frá öllu sínu,
pó pað verði reyndar í seinustu lög,
sein pað verður gjört.
En ekki geta fáir ríkir merm, sem
kallaðir eru hér, staðið undir hinum
voluðu í hreppunum, sem hvergi geta
komizt, svo sem fjölskyldumenn og
uppgefin gamaimenni, sem eptir verða
að vera.
Mest stafar petta fiskileysi í haust
og vetur af veru „Trollaranna11 hér í
allt haust, og framá vetur. J>eir raka
svo botninn, að ekkert kvikt er eptir,
svo allar sjóskepnur flýja óhreinindin,
•pcor sem ekki fjötrast í veiðigildru
peirra.
Yið vitum að fiskurinn hefir andar-
dráttarfæri sín í gegnum tálknin, og
vill vanda hann fyrir sig hreinan, bet-
ur en við sumir hverjir mennirnir, og
er pó slælegt, að standa að pví leyti
hóti lægra en sjálfur fiskurinn í sjón-
um.
Ekki veit eg hvað aumingja Dana-
stjórnin nú tekur fyrir til að afstýra
pessum óaldar ófagnaði héðan, par sem
að 7—8000 manns hafa beint atvinnu-
tjón af.
En svo framarlega sem ekkert verð-
ur gjört, pá tekur fólk sig saman, og
flýr af landi burt. Canadastjórnin
tekur á móti nokkrum pusundum enn-
pá af landinu, eða Bandaríkin. En
neyðarlegt er pað, að láta utanríkis-
pjóð flæma fleirí púsundir af landinu,
fyrir veikleika eða getuleysi, eða kæru-
leysi hinnar dönsku stjórnar. Eg hefi
íslenzku stjórnina með henni, sem er
jafn máttvana, sem von er til, og yfir-
stjórnin, hvað petta snertir.
Blessaður sýslumaðurinn okkar átti
að taka próf í haust, hér innan Skaga
í einum hreppi, hvert „Trollararnir“
hefðu verið í landhelgi, sem altalað
var að verið hefði, en pá var einhver
formgalli á prófunum hjá honuro, svo
hinn ötuli amtmaður okkar ekki gat
byggt neinn úrskurð á peim, og skip-
aði svo sýslumanni að fara aptur, og
táka J3au (prófin) á ný, en sýslumaður
er ókominn til pess enn pá. |>að hafa
að líkindum gert að verkum pessi of-
veður sem verið hafa hér í allt haust
og vetur, og gott er pað að gefa sitt
líf ekki út fyrir marga í pá för, pó
ekki sé reyndar um fjallvegi að fara,
eða langa leið. Sýslumaðurinn, eins
og aðrir, veit vel, að pað hefir ekki
alltaf verið vel pakkað, að hætta lífi
sínu fyrir marga, pó stundum hafi
menn verið lofaðir fyrir pað.
J>að er ekkert að fjasa um pað: svo
framarlega sem Botnverpingum ekki
verður héðan útrýmt úr Flóanum hið
bráðasta, svo sannarlega er hver mað-
ur héðan flúinn og farinn, sem farið
getur, en aumingjarnir sem ekkert geta,
verða eptir, og á hverju eiga peir að