Austri - 27.02.1897, Side 3

NR, 6
AUSTRI,
28
ilsháttar tilsögn hjá mörgum þeim
mönnum, sem enga aðferð kunna til
að kenna, póttpeirhafi haft einhíerja
óljósa hugmynd um ýmsar lægri lær-
dómsgreinir sjalfir. Annað, að kennslu-
tíminn á gagnfræðaskólunum hefir ver-
ið allt of stuttur fyrir óundirhúna pilta,
sem pá hafa misjaíha hæfileika til
lærdóms.
Afleiðingarnar eru puer, að margir
af gagnfræðaskólastúdentum eru óhæfir,
fyrir vankunnáttu sakir, að hafa yfir-
stjórn á barnaskólum; og pað kveður
svo rammt að pví, að sumir, sem engrar
skólamenntunar hafa notið, eru jafn-
vel betur hæfir til pess starfa.
jjér eru auðvitað heiðarlegar und-
antekningar. Einstöku gáfu-piltar hafa
náð pví að mentast dável ágagnfræða-
skólunum á jafn stuttura tíma. (Hvað
pá ef tíminn hefði verið 3—4 vetur
eða piltarnir vel undirbúnir af góðum
barnaskóla). Og ennaðrir piltar hafa
fundið til pess, eptir að hafa verið á
gagnfræðaskólanum 2 vetur, að meira
purfti að læra, og hafa pví leitað til
útknda til að auka og efla mentun
sína.
Margt af pessum hálf- eða kvart-
menntuðu gagnfræðastúdentum hafa pó
náð fullkomnun í einu, og pað er í
sjálfsáliti. J>eir finna, að peir eru ekki
eins og aðrir menn; peir finna að peir
eru ekki einu sinni sjálfum sér líkir,
p. e. eklti líkir pví sem peir voru á
drengjaárum peirra frá 8 til 16 ára
aldursins, pá voru peir ekki á nein-
um skóla, og höfðu ekki neina rétta
hugmynd um neinn skóla. En nú eru
peir allt í einu skólagengnir.
þetta finnst peim heilmikið atriði
í sögu sinni; og petta atriði er ekld
í sögu fjöldans.
Hér af leiðir aptur, að peir skoða
sig hafna yfir fjöldann. peir fyrir-
verða sig að vinna almenna slitvinnu,
svo sem moldarverk, taðvinnu á tún-
um, torfsknrð, mýrarframræslu og
mótöku, og ennfremur öll sjávar-slor-
verk, og pá tala eg nú ekki um nauta-
hirðingu, pví ef peir pyrftu að viuna
petta, pá-yrðn peir líklega að fara úr
betri fötunum, og klæðast í verkmanna-
búning, en pað yrði til pess, §ð peir
pekktust ekki frá sauðsvörtum almúg-
anum, og yrðu líklega látnir matast
og sofa með honum.
þetta lærdómsdramb er ópolandi;
og pað pvi frekar sem lærdómurinn
er lítill. En af hverju kemur allt
petta?
fetta eru sum aiikasporin i alpýðu-
mentuninni, og pau koma af pví að
skakkt er byrjað.
Hefðu barnaskóiarnir verið genguir
á undan, pá hefðu pessi aukaspor al-
drei átt sér stað. Hefðu pessir náms-
menn verið búnir að vera á barnaslcóla
frá 8. aldursári til 15. eða 16. aldurs-
árs, pá hefði skólanámið og vinnunámið
orðið sarahliða hvort öðru, og einsog
óafvitandi lifað sig hvort inní annað
hjá barninu.
Strax pegar barnið fer að getalítið
eitt unnið, er pví kennd* vinnuaðferð,
og pegar pað er nægilega vitkað, pá
á sama tíma látið ganga á barnaskól-
ann, hvar pví, með öðrum greinum eru
kenndir fallegir siðír, sem verða ó-
gleymanlegir síðarmeir. Barnið skoð-
ar skólalærdóminn sem sjálfsagða
skyldu, og svo er pví jafuframt hók-
legu fræðunum einnig kennt að vinna.
Auðvitað verður súvinnaað faraeptir
kröptum barnanna. Að loknu námi á
barnaskólunum finnur barnið, ekki til
neins lærdómsdrambs. J>annig gengur
barnið undir inntökupróf á gagnfræða-
skólann, og hejdur par fram námi
sínu í 3—4 vetur og vinuur alla al-
menna vinnu á sumrum án pess að
fyrirverða sig fyrir vinnuna fremur
en pegar pað var á barnaskólanum.
Eptir að unginennið pannig heíir
lokið námi sínu á gagnfræðaskólanum,
eru miJdiir JÍJmr iil að pað hafi fengið
góöa menntun, og pjóðin pví fengið
efnileaan gagnfræðing, er sé íiklegur
til að verða góður kennari e.ður pá
búfræðingur, ef hann tæld pað fyrir.
Að gagnfræðisnámi loknu liggur
næst fyrir gagnfræðinginn að fara á
landbúnaðarskólann og læra að yrkja
jörðina, og pekkja hennar breytilegu
samsetningar og ýmislegu frjóefni og
í einu sagt: „f't hana til að hlýða
sér“. Já, fá hana til að bera marg-
fáldan ávöxt.
A búnaðarskólunum kennist einnig
gripahiiðing og húsagjörð fyrir bii-
pening yfir höfuð. Ennfremur gripa-
kynbótatilraunir. Meðferð á áburði
og yfir höfuð allt sein að garða- og
jarðyrkjubótum lýtur.
Erá búnaðarskólunum ætti pekking
og búnaðarframkvæmdir að berast út
uin allt landið, og með tímanum ætti
hver einasti bóndi að vera ibúfræðing-
ur, eða pá í pað minnsta að búfræð-
ingur ætti að vera á hverju heimili,
er stjórnaði öllum verklegum fram-
kvæmdum og léti engin meðul til jarð-
ræktar ónotuð.
|>að er óútreiknaulega mikið verk-
efni fyrir höndum í umbótum á land-
búnaði, og pað vcrkefni sem vert .er
að veita eptirtekt, pví að mikið auk-
inn og bættur landbúnaður er pað
sem helzt gæti hafi.ð landsbúa upp
úr fátæktarvolæðinu. Og hvernið skeð-
ur pað?
J>að verður pannig: að pegar afurðir
búpenings, garða- og jarðræktar verða
^/g—1/2 meiri en á meðan landið var
lítt ræktað, mundu viðskipti við verzl-
anir geta orðið minni, eða pótt pau
yrðu ekki minni, pá yrði afgangurinn
pó áva.llt til að verja landsbúa skuld-
um, og til að leggja hjá sér peninga,
svo að einhver meðul yrðu ávallt fyrir
hönclmn til að halda fram og auka
við landbúnaðinn og aðrar framfarir,
pjóðinni til auðs og upphefðar.
Hvað parf til pess að pjóðin geti
orðið velmegandi og sjálfstæð?
Eyrst góða menntun, pá vinnukrapt.
(Niðurl. í næsta blaði).
Embættispröf. Yið liáskólann heíir
Haraldur Níelsson tekið próf í guð-
fræði með 1. einkunn og Helgi Jóns-
son meistarapróf í grasafræði með beztu
einkunn.
Dr. Edv. Ehlers gekkst fyrir að
haldinn var samsöngur í Kaupmanna-
höfn um jólaleytið til ágóða fyrir
holdsveikisspítala hér á landi, og varði
ágóðinn af samsöngpessum 12—1300 kr.
Heiðursmerki. Sigurður Sverrisson,
sýslumaður í Strandasýslu, og Christ-
iansen, skipstjóri á „Laura“, eru orðnir
riddarar^dannebrogsoiðunnar; en Jón-
as Helgason organisti dannebrogs-
maður.
Yeitt prestaköll. Hjaltastaður er
23. f. m. veittur cand. theol. Geir
Sæmundssyni, og Brjámslækur cand.
theol. Bjarna Símonarsyni samkv. kosn-
ingu safnaðanna.
Prestskosnmg til Pjallaþinga er
framfarin, og hlaut kosningu cand. theol.
Páll H. Jónsson.
Eausnarleg gjöf. Óðalsbóndi Bene-
dikt Björnsson á Búðum í Eáskrúðs-
firði liefir gefið lóð undir hinn fyrir-
hugaða frakkneska spítala, sem par á
að reisa, An nokkurra skilmála.
„ísland“, nýtt vikublað í litlu stærra
broti en Austri, verð 78 au. ársfjórð-
ungurinn, byrjaði að koma út í Reykj a-
vík nú við nýár. Ritstjóri blaðsins er
hiuo ungi og efnilegi gáfumaður, skáldið
f>orsteinn Gíslason.
20
menningsálitið ráða giptingu minni, en eiga eigi sjálfur með að leggja
par orð í belg.
Yeslings Kazía er pegar pyrnir í augum peirra!
J>etta nafnlausa nið er einhver versti glæpurinn!
Ennpá er brúðkaupsdagurinn óákveðinn, en eg vil ekki leugi bíða
eptir honum.
A meðan á peim undirbúníngi stendur, ætla eg með Kazíu mína,
vel búna, til sýningarinnar, svo fólk sjái okkur saman.
Nú eru líka „hin 2 lík“ Swiateckis komin aptur frá Parísarborg.
Á listaverkaskránni hefir Swiatecki kallað málverkið, „síðustu
samfundir“, og eru par máluð ung stúlka og piltur á líkskurðar-
borðinu.
Hugsun meistarans er mjög ljós. J>að er auðséð, að pau hafa
elskað hvort annað í lífinu, og að dauðinn hefir sameinað pað, er
Ubi grimmu forlög lífsins skildu að.
Nemendurnir, sem beygja sig yfir líkin, eru máske ekki vel nátt-
úrlegir, en lílvin sjálf eru afbragðsvel ináluð, — pað leggur af peim
ískuldi. J>ó að málverkið hlyti ekki verðlaun á sýningunni, pá hrós-
uðu dómendurnir pví.
J>að eru sjálfsagt margir ágætir pólskir málarar. Við hliðina á
líkunum hangir hið ágæta málverk Cepkowskis „dauði Kordeckis11,
sem er mjög svo áhrifamikið málverk.
Swiateoki kallar Copkowski heimskingja, fyrst fyrir pað, að hann
er ætíð vel pveginn og greiddur, og í öðru lagi sé hann ætið vel
búinn, í priðja lagi sé hann kurteis og nolckuð gefinn fyrir að tala
úm liina göfugu frsendur sína.
X.
Eg var saman með peim Suslowski og Kazíu á sýningunni. J>að
var alltaf fullt af áhorfendiLm frammi fyrir málverki mínu.
Strax og við komum inn, J>á byrjuðu áhorfendurnir að piskra,
og horfa meira á mig ogKazíu en málverkið. Einkum veitti kvenn-
fölkið Kazíu nákvæma eptirtekt, og eg sá, að hún hafði fjarska mikið
gaman af pvi; og pað pótti mér ekki nema eðlilegt. En mér pötti
Sú þriðja. 23
Hún hafði, hrekkjatóan sú arna, getið rétt til um pað, að Swia-
tecki átti sér móður, sem honum pótti ógn vænt um.
Hlátur hennar og orð gjörðu kraptaverk. J>að dró og úr eptir-
tekt manua og áhyggju, að í pessari svipan kom pjónninn inn til
okkar með vín og kökur. J>að var einmitt sami hrekkjalómurinn, er hafði
náð í síðustu rúblana mína, en nú var hatin á kjól og frammistöðu-
maður. Hann hafði ekki augun af glösunum á bakkanum, og bar
pau svo hægt og stfilt, einsog pau væru öll fleytifull.
Eg var hræddur um að hann jnundi missa allt niður á gólf, en
pað varð pó til allrar hamingju ekki af pví.
X ú var helt á giösin, og trúiofunarathöfnin byrjaði.
Hálfstálpuð frændkona unnustu minnar kom með postulínsdisk
með 2 trúlofunarhringum á. Augun ætluðu útúr höfðinu á henni
af forvitni og öll athöfnin skemmti henni svo vel, að hún hoppaði
um gólfið af ánægju með diskinn með hringunum.
Súslowski stóð nú upp, og tóku allir pað eptir honutn.
Svo varð pögn, og eg heyrði eina af kerlingunum hvískra um
pað, að hún vonaði pó, að eg hefði keypt fallegan trúlofunarhring.
En allir voru svo hátíðlegir, að flugurnar duttu niður af veggjunum.
Suslowski tök nú paunig til máls:
„Börn mín! móttakið blessun foreldra ykkar!“
Kazía kraup nú niður og eg líka.
Eg vildi mikið hafa gefið til pess, að geta séð svipinn á Swia-
tecki við petta tækifæri.
En eg porði ekki að horfa á hann, en leit í pess stað á hvíta
kjólinn hennar Kazíu, er íor svo vel á hinni slitnu gólfábreiðu.
Suslowski og frú Suslowska lögðu bæði hendurnar á höfuð okkar og
Suslowski mælti:
„Dóttir mín, pú hefir hér á heimilinu haft hið bezta eptirdæmi
fyrir augum pér, svo eg parf ekki að talca pað fram fyrir pér, hvernig
góð kona á að hegða sér, og' svo mun og maðurinn pinn segja pér
pað. (Jú jú, pað var nú svo sem óhætt um pað!) . . . En eg ætla
að snúa mér til yðar Wladislaw . . ,
Og svo kom pessi iitla rolla upp úr karlinum, en á meðan á
lienni stöð reyndi eg fyrst að telja ti! hundraðs, og svo upp aptur