Austri - 20.05.1899, Síða 2

NR. 14
A t) S T R I.
54
A síðasta alpingi hafði doktorinn
ennþá ekki fundið pennan nýja réttar-
grundvöll! sem vér nu verðum að
byggja á! eða hann kom sér þá ekki
að því að koma fram með hann, og
var því pingmönnum miklu meiri vor-
kunn en nu, pó þeir fylgdu honum
og stjórnarskrárbreytingum hans í
góðri trú og trausti.
En nú, er doktorinn hefir svo gjör-
samlega kaStað öllum sjálfstæðiskröfum
vor Islendinga fyrir borð og leitast nú
bæði með kænsku ogharðfylgi við, að
fá okkur Islendinga til pess að játast
undir grundvallarlög Dana, jafnvel í
sérmálum landsins og að gefa alveg
upp sjálfstjórnarkröfur vorar fyrir
alda og óborna — þá verður nú á
komanda alþingi allt öðru máli og
meira, að gegna en síðast. og enginn
þingmaður getur verið bundinn leng-
ur við þann þingflokk, er breytt hefir
svo gjörsamlega um „réttargrundvöll“
málsins, og „byggir nú á“ þeirri
réttarskoðun!! er engínn dugandi
alþingismaður, hve íhaldssamur sem
hann hefir annars verið, hefir ennþá
verið svo djarfur að bera á borð fyr-
ir alþingi íslendinga, og ekki einu
sinní nokkur danskur maður hefir leyft
sér að bjóða okkur íslendingum.
En getum vér nú að öðru leyti en
áður er sagt rennt nokkurn grun i
væntanlegar atfarir og stjórnaraðferð
þessarar nýju réttleysis stjórnar?
Jú( við höfum nokkrar bendingar í
þá átt, að hún mundi reyna til að
laða suma að sér með upphefð og
virðingu og liklega fleíri íyilnunum,
en beita þá afarkostum, er væru svo
djarfir að halda sannfæringu sinni, þó
hún gengi í öfuga átt við það sem
stjórnin óskaði.
Gefur afsetning tveggja hinnabeztu
manna konungkjörna fiokksins embætt-
ismönnum landsins dágóðan forsmekk
þess, hversu vel þeim mundi haldast
á sannfæringarfrelsi sínu á þingi; og
er eigi gott að spá í eyðurnar um það
í hvaða „hestákaup“ mögnuð metorða-
fýsn færi þá við óseðjandi drottn-
unargirnd einhvers, uppskafnings af svo
kölluðum, íslenzkum ráðgjafa. En það
eru engar sérlegar líkur fyrir því, að
eptirspilið taki hér um forspilinu fram,
eða þetta stjórnarfar mundi bæta sið-
ferði þings og þjóðar.
En einu sólskinsgeisla ber þó að
geta í þessu máli, og það er, hvað
bændurnir á alþingi hafa yfirleitt hald-
ið rétta leið og eigi látið villa sjónir
fyrir sér, en haldið tryggð við hina
innlendu stjórnarstefnu; og eígi látið
leiðast af hinum megna breiskleika
geistlegu stéttarinnar á síðasto alþingi,
sem fór þvert á móti heiðarlegri gamalli
„Tradition“ þeirrar stéttar; en gloymt,
hafa nú þessir prestlingar þingsins
hinum frægu fyrirmyndum stéttar sinn-
ar á alþingi, þeim próföstunum síra
Hannesi á Ytrahólmi og síra Halldöri
á Hofi. En vonandi er, að á næsta
þingi verði meira og þjóðlegra ljós
meðal þeirrar stéttar.
En einnar sýslu alþingismenn úr
bændahópnum hafa þó sorglega villzt
hér af réttum vegi í þessu máli, er
oss tekur því sárar, sem það eru vin-
ir vorir og uppeldisbræður, Húnvetn-
íngar, er hér eiga hlut að máli, sem
eptir því, semblöðValtýskunnar herma,
hafa aðhyllzt hana á þingmálafundi
nokkrum, sem haldinn var fyrir nokkru
á Blönduósi.
Hvað haldið þið, Húnvetningar! að
ykkar fyrri þingmönnum, Jósepi
Skaptasyni, Ólafi á Sveinsstöðum, Jóni
Pálmasyni, Ásgeiri á pingeyrum og
Páli Vídalín, mundi virðast um því-
líkt stefnuleysi og algjörða uppgjöf á
landsréttindum vorum? Vér getum
ekki skilið í því, að þið hafið þá ver-
ið húnir að lesa síðustu „Eimreið“,
eða réttara sagt gandreið þá er þar
er farin í stjórnarskrármáli voru.
En allra sízt skiljum vér hamskipt-
ing vinar vors síra porvaldar á Mel,
er á sinni tíð var einhver handgengn-
asti maður Jóni Sigurðssyni og óbil-
ugur fylgismaður hans pölitisku
stefnu.
En séu nú margir málsmetandi
menn, sem .vér höfum héyrt, mótfalln-
ir fundarúrslitunum á Biönduós, þá er
að kalla til nýs fundar, og mæta þar
sem fjölmennast, svo að enginn vafi
geti verið á þvi fyrir þingmennina,
hverri stefnu Húnavatnssýsla vill
framhalda í stjórnarskrármálinu.
pað væri svo skemmtilegt, að allt
Norður- og Austurland gæti fylgzt
sem einn maður á alþingi í sumar
til þess að koma þessari snöru dokt-
orsins af hálsi vor Islendinga, sem
nærri því háifur þingheimxxr ánetjaði
sig í á síðasta þingi.
En mestu bragarbótina þurfa Vest-
firðingar að gjöra, þessir nærkomnustu
landsmenn Jóns heitins Sigurðssonar,
enda hefir prestastéttinni þar sorglega
tekizt að bola bændur frá kosningu
til alþingis. En því meiri ástæða er
nú fyrir bcendur að láta þingmenn
sína heyra það skýrt og skorinort á
þingmálafuudunum í vor, að þeir krefjist
þess af þeim, að peiy haldi slindru-
laust fram fornum og nýjum sjálfstjórn-
arkröfum vorum en sverji eigi til rétt-
leysis- og uppgjafa kenningar doktors-
ins á sjálfstjórnarrétti vorum. En
einkum munu menn líta vona -augum
í þessu efni til ísfirðinga, þessa gamla
kjördæmis Jóns Sigurðssonar, er hon-
um var jafnan kærast. Er vonandi,
að ísfirðingar nú á væntanlegum þing-
málafundum sýslunnar lilaði eigi minn-
ingu Jóns þann smánarvarða, að upp-
gefa nú allar sjálfstjórnarkenningar
hans og taka í staðinn innlimunar og
ósjálfstæðiskenningar doktor Valtýs,
þó það verði óefað reynt að troða
þeimuppáþáaf hinu n mælska Vigur-
klerki og hinum vinsæla pöntunarstjóra
þeirra, sem enginn fríar vits.
En enginn mun ætla ísfirðingum
svo ills, að þeir fari með þessari
„þrenningu“ að halda 25 ára minningar-
hátíð þess að ráðgjafi íslands sé lög-
festur í ríkisráði Dana og grundvallar-
lög þeirra hér lögleidd í sérmálum
landsins!! Mætti þá enn kveða við
Vestfirðinga:
Ult er Egilsdóttur
eiga niðí þá,
sem enginn er í þróttur,
aldrei brýna má.“
Að endingu skorum vér á hina gömlu
fóstbræður vora, „Geirunga,“ að
halda nú vel eiða sína og drýgja nú
dáð og veitast allir sem einn maður
að því, að færa nú á alþingi í sumar
niður þennan þefilla draug, er doktor
Valtýr Guðmundsson hefir vakið upp
í stjórnarmáli voru og ættfært nú í
ixppgjafa kenningum sínum á sjálfstjórn
íslands í „Eimreiðinni.“
En hvað gjöra eigi að því verki af-
loknu, verður mest ú áliti og valdi
alþingismanna vorra. En ætið er það
gamall og góður íslenzkur siður, að
harðna heldur við raunirnar. Og úr
því ekki lítur út fyrir, að miðlunin
frá 1889 eigi nægum byr að fagna með-
al Islendinga, þá virðist ekkert eðli-
legra og alþingi samboðnara en að-
hyllast nú og samþykkja í 3. sinn
sem lög frá alþingi hin endurskoðuðu
stjórnarskrárlög, er kennd hafa verið
við Benedikt Sveinsson. Enda hefir
Benedikt hraustlega hrakið mótbárur
doktorsins gegn endurskoðunarlögum
alþingis í áður áminnztum snilldarlega
samda pésa sínum, er hann ritaði gegn
þessum óþjóðlegu hneyxlis kenningum
„Eimreiðarinar.“
pað er og verður óafmáanleg minnk-
un fyrir alþingi íslendinga, að nokkur
þingmaður þeirra hafi gjörzt svo óþjóð-
legur að láta þvílíkt sjást eptir sig á
prenti sem þessa Eimreiðargrein dokt-
or Valtýs — jafnvel þó ráðgjafatignin
sjálf væri í boði.
Loksins viljum vér tala til allra
íslendinga með þeim orðum skáldsins,
um ísland, er rist ættu að vera á
hjarta hvers góðs íslendings:
„En megnirðu’ ei börn þín frá
vondu að vara.
Og vesöld með ódyggðum þróast
þeim hjá,
Aptur í legið þitt forna að fara,
Eöðurland! áttu, og hníga í sjá.“
ÚTLEEDAR FRÉTTIR.
—o—
Banmörk. Telegrafinn. IJm síðustu
mánaðamót hélt „Hið mikla norræna
fréttaþráðarfélag“ aðalfund sinn í
Kaupmannahöfn og skýrði formaður
í'élagsins, Oommandör Suenson, þar
frá afstöðu telegrafmálsins, hvað lagn-
ingu fréttaþráðarins til Éæreyja og
íslands snerti.
Lét Suenson þar vel yfir rannsókn-
um Hansons í fyrra og kvað eptir
þeim mundi vel kleyft að komafrétta-
þræði eða málþræði héðan frá Aust-
fjörðum yfir Ýorðurland til Reykja-
víkur.
Aptur lét Suenson miklu lakar af
undirtektum Englendinga og Frakka
undir það að styðja málið með tölu-
verðu fjárframlagi, sem félagið hafði
talið líklegt að þessar þjóðir mundu
vilja gjöra, sökum hinna miklu og
arðsömu fiskiveiða, er þær báðar reka
hér við laixd. pað var reyndar ekki
komið beint afsvar frá þeim, Erökkum
og Englendingura, í þessu efni, en all-
ar líkur virtust því miður benda á,
að þeir mundu ekkert fé vilja leggja
til þessarar fréttaþráðarlagningar til
Eæreyja og íslands að svo komnu
máli.
Til þess nú að gjöra enn eina til-
raun til þess að bjarga málinu og
útvega hið bráðnauðsynlegasta fjár-
framíag til lagningar telegrafsins, hefir
veðurfræðisfélagið í Kaupmannahöfn
lagt það til við veðurfræðísfélög ann-
ara landa, að þau öll skuldbindu sig
til að kaupa dagleg telegrxxfskeyti í 20
ár um veðurathuganir hér á íslandi
og Eæreyjum, og mundi það geta
bjargað málinu, ef þessi uppástunga
fengi almennar góðar undirtektir; en
um þær voru ennþá ókomin skeyti
til Kaupmannahafnar.
pað slys vildi til þ, 12. f. m., að
tvær járnbrautarlestir rákust á um
nótt við Slagelse á Sjálandi, með lik-
um atvikum og fylgdu hinu voða-
lega slysi við Gjentofte, nema hvað
hér varð til allrar hamingju ekkert
manntjón, sem nokkuð stafaði af því,
að í annari vagnlestinni var aðeins
flutningur, en í hinni fáir menn, því
þetta var næturferð, en þó skall svo
nærri hurð hælum, að hefði eigi járn-
brautarþjónarnir kastað sér út úr
lestinni í því næsta augnabliki áður
en samanreksturinn varð, þá hefðu
þeir tætzt í sundur, því um 16 vagn-
ar mölbrotrxuðu, er til allrar lukku
enginn var maður í. En þeir
farþegar, er voru í aptari vagnklef-
ixuum, vöknuðu við það að þeir hent-
ust ofanaf bekkjunum, en meiddust
þó lítið.
Elutningslestin beið kyr á járnbraut-
arstöðinni við Slagelse þess að hrað-
lestin, sem hafði tafizt fram yfir tírn-
ann í Hróarskeldu, færi framhjá á
öðru járnbrautarspori og höfðu járn-
brautarþjónar gjört hraðlestinni að-
aðvart með merkjum, hvernig ástæði.
En Albrehtsen, hraðlestarstjórinn, _tók
eigi í tíma eptir stöðvunarmerkjun-
nm og gat því eigi stöðvað hraðlest-
ina í tíma.
Kýdáinn er í Kaupmannahöfnheim-
spekingurinn og skáldið Rudolf
Jrchmidt, er vel var kunnugur hinum
eldri íslenzku Hafnarstúdentum. Hann
fylgdi steínx’ háskólakennara Rasnius-
ar Nielsens i heimspeki og vildi sam-
eina trú og vísindi: en var mikill and-
stæðingur Georgs Brandesar. R. S.
ritaði og leikrit og skíildsögur, en
kom sér ekki við samtíðarmenn sina
og átti alla æfi við fátæk kjör að
búa.
f pannn 30. april andaðist Eirik-
ur Jónsson, varaumsjónarmaður á
“Gax-ði„ í Kaixpmannahöfn 77 ára
gamall. Hann mun almenningi hér á
landi mest kunnur sem margra ára
höfundur Skirnis og semjandi hinnar
íslensku orðabókar
En oss eldri Hafnarmönnum var
hanu kær seni einhver gáfaðasti og
elskulegasti íslendingur í vorri tíð.
Hann var mjög vel þokkaður meðal
Dana, þar sem hann hafði lifað og
unnið samfleytt meira en hálfa öld.
1 sumar er von á forstöðukonu „St.
Jösefssystrannau í Kaupmannahöfn til
Reykjavíkur og Eáskrúðsfjarðar. pær
systur eru í Höfn alkunnar fyrir hjálp-
semi sina og hjartagæzku við sjúklínga,
og fá líka sama vitnisburðinn hér heima
bæði í Reykjavik og á Eáskrúðsfirði
Eorstöðukona þessi kallast mere
Genevieve.
Friðarþingið. ping Hollendinga
hefir nu veitt stjórninni sæmilega
fjárupphæð til þess að taka sem bezt
á móti sendimöntium ríkjanna á frið-
arþingið, sem alltaf birtir betur og
betur yfir.
I Damnörku hefir verið safnað í
vetur nær 300,000 undirskripta undir
friðarávarp hinnar dönsku þjóðar, og
er það hin álitlegasta tala hjá ekki
fjölmennari þjóð.
Hin enska stjórn ’nefir veitt mót-
töku ávarpi friJarpílagrímanna, er áð-
ur er getið hér í Austra, og óskað
þeim góðrar ferðar og friðarfundinum
hins bezta árangurs.
Eriðarfundurinn átti að byrja 18. þ. m.
Erukkar og Englendingar eru nú
alsúttir á deilumál sín í Afríku, er
má heita að þeir hafi skipt þannig í
mesta bróðerni á milli sín, að Eng-
lendingar fái austurhlutann, Erakkar
vestari helmingmn, með nokkr-
um sraáítökum annara þjóða á
biðuxn hlutum, sem hvor um sig er
stærri en Evropa öll,
En um Kína hefir Salisbury lá-
varður, forsætisráðgjafi Englendinga,
nýlega lýst því yfir, að þar væri á
kornið ákjósanlegasta samkomulag með
Englendingum og Rússum.
peir Vilhjálmur pýskalandskeisari
og Mac Kinley, forseti Bandaríkjanna,
keppast nú hvor við annan að senda
sem hlýjust vinarorð útaf því að nú
á líka að leggja telegraf frá pýzka-
landi beina leið yfir til Bandaríkj-
anna. En á milli pjóðverja og Banda-
ríkjamanna fóru engin vinaskeyti í
byi'jun spánska ófriðarins.
Rússakeisari hefir sýnt Erökkum
það í deilum þeirra í Afríku við Eng-
lendinga, að hann vill ekki veita þeim
að nokkrum ðjöfnuði, og heldur_ ekki
að hefndxxm á pjóðverjum, svo alstað-
ar í heiminum lítur friðvænlegar út en
áður, er allt styður áð góðxxm árangri
friðarþingsins í Haag.
Páfi Leó 13. virðist ekki svo bráð-
feigur ennþá, sem margir héldu i vet-
xxr, því eigi alls fyrir löngu var hann
við guðsþjónustu í St. Péturskirkjunui
í Róm og blessaði þar yfir söfnuðinn,
sem þar var samankominn, um 80,000!
er tók páfa með nxesta fögnuði og
hrópaði óspart: Lifi „páfa-konungur-
inn.“ Páfinn er nú 89 ára gamall
og hafði við þessa hátíðlega nxessu-
gjörð verið glaður og kátur, og vel
hress, þó fólk ætlaði að stikna þar úr
hita við guðsþjónustugjörðina.
Aldar-sýningin mikla i Parísar-
borg. Meðal annara stórmerkja er
þar verða sýnd 1900. er nú ráð fyr-
ir gjört, að sýna allar byggingar,
húsaskipun, hof, torg, böð. heimílis-
hætti og þjóðlíf hinna foi’nu Rómverja
allt samkvæmt því, er fundizt hefir í
rústum Pompeji borgar, við hinn
mikla útgröft þeirrar borgar, er fórst
þar ásamt öðrum borgum í eldgosinu
mikla 79 e. Kr.
Dreyfusmálið. pað hefir einna mark-
verðast komið fyrir í því aúna, að fyr-
verandi utanríkismálaráðgjali Erakka,
Hanotaux, er var það, er Dreyfus
var dævndur sekur, kveðst ekkert vita.
til þess, að í skjölum málsins
hafi nokkurn tíma verið nokkurt
leynibréf til frá Yilhjáimi pýzka-
landskeisai’a, er mótstöðumenn endur-
skoðunnar Dreyfusraálsins ógnuðu