Austri - 11.08.1900, Page 1

Koma út 3l]2blað á mkn. eð^
42 arkir minnst til nœsia
nýárs; kostar hér á landi
aðeins 3 Jcr., erlendis 4 kr.
Gjalddagí 1. júlí.
Uppsögn shifieg bundín vi
áramót. Ógild n«ma 'hqm-
in «é til ritstj. fýrtr 1 •jiífað
lcr. Innl. augl. 10 uitra
ií)ian,eða 70 a. hverþuml.
dádks og hálfn dýrara á 1.
síðu.
X. AK.
Seyðisfírði, 11. ágúst 1900.
NR. 27
AMTSBÓKASAFNIÐ á Seyðisfírði
er opið á laugardögum frá kl. 4—5 e. m.
Yigilantia.
Munið eptir pví, að Yigilantia tekur
á móti bæði starfandi og ekki starf-
andi meðlimum hringinn í kring um
ísland. Eyðublöð fyrir uppljóstranir
um ólöglega veiði botnverpinga fást
á lyfjjabúðinni á Seyðisfirði.
Consul I. V. HAYSTEEE’
Oddeyri i Oíjord
anbefaler sin vel assorterede Handel
til Skibe og Reisende._______
Auglýsing.
far sem nú eru nýprentaðir rentu-
seðlar af hlutabréfum Gránufélags
fyrir 1901 o. s. frv. tii 12 ára, er lier
með skorað á alla eigendur téðra
hlutabréfa, að skýra stjórnarnefnd
Gránufélags á Oddeyri bréflega frá
hlutabréfaeign sinni með tölu peirri,
sem eru á hvers eins hlutabrefi, nafni
og bústað eiganda. Að pví búnu skulu
hinir nýju seðlar afhentir annaðhvort
eigendum sjálfum, eða deildarstjórum
hverrar deildar til pess að peir komi
seðlunum til eiganda.
í stjórnarnefnd Gránufélags.
Oddeyri, 11. júlí 1900.
Davið Guðmundsson.
Bjorn Jónsson.
Raugár-
pólitikin.
—o —
Herra ritstjóri!
Mig langar til að biðja yður að ljá
mér rúm í blaði yðar fyrir nokkrar
athugasemdir við tillögu pingmálafund-
arins á Rangá í stjórnarskrármálinu,
sem lesa má um í 26. tbl. „Bjarka p.
á. Eg get að vísu ímyndað mér, að
sumum kunni að pykja pær koma eins
og „rangur vefur í vaðmáli“ innanum
allar pær ánægjuyfirlýsingar, sem
„Bjarki“ fiytur yfir pessari nýjustu
uppfundning Yaltýinganna. pessari
dæmalausu „trygging fjárráðanna11,
sem víst á að gjöra oss á svipstundu
óháða dönsku stjórninni að öllu nema
nafninu til. En eg get ekki gjört að
pví: „sínum augum lítur hver á silfrið“?
og mitt ólit gengur mjög í öfuga átt
við álit formælenda pessarar tillögu
Hangárfundarins.
Eg hefi, eins og menn vita, frá fyrstu
verið andstæður hinni svo nefndu stjórn.
arbót, sem fengið hefir nafnið. „Yal-
týska“, af pví að roér liefir virzt hún
vera kák eitt og heldur líklegri til ílls,
en góðs. Og mér er með öllu ómögulegt
að fylgjast með Jóni alpro. í Múla,
par sem hann segir, að pó Valtýskan
ílytji valdið öllu heldur út úr landinu,
on inn í pað, pá sé ekli par rotðsagt,
að hún geti ekki verið spor til frjálsr-
ar stjórnarskipunar. Eg skil ekki í
öðru, en að hann við nánari íhugun
hljóti að sjá, að hann er hér í beinni
mótsögn við sjálfan sig, pví engin
stjórnarskipun getur verið frjáls, sem
flytur valdið út úr landinu, og sérhvert
spor til pess hlýtur að vera spor til
ófrelsis.
En eg verð samt að lýsa pví ein-
dregið yfir, að Valtýskan i sinni upp-
haflegu mynd virðist mér vera smáræði
eitt í samanburði við pann voðagrip,
sem eg álit að hún geti orðið, ef hún
skyldi verða tekin í lög með peirri
iviðbót, sem sampykkt var á Rangár-
ifundinum. Eg veit að petta muni
pykja djúpt tekið í árinni, pvi eg sé,
að allir prír pingmennirnir sem á
fundinum voru, og sem áður hafa verið
andstæðir Yaltýskunni, hafa pó talið
hana aðgengilega og góða stjórnarbót,
ef hún fengist með pessari viðbót, og
jafnvel pér sjálfur, herra ritstjóri,
hafið eptir pví, sem Bjarki segir, talið
viðbótina til mikilla bóta. Eg verð
pví að reyna, að færa rök fyrir pessu
áliti mínu og skyldi pað engan gleðja
meira, en mig, ef hægt væri að færa
mér heim sanninn um, að pau sóu
sprottin af misskilningi mínum á mál-
efninu, pví enginn mundi vera fúsari
en eg til pess, að fylgia fram eptir
mætti peirri stjórnarbót, sem' eg gæti
sannfærzt um, að góð og gagnleg
mundi reynast, jafnvel pó eg sé sann-
færður um, að stjórnarskrá vor er
hvergi nærri eins óhafandi, eins og
margir álíta, ef rér aðeins hefðum lag
og kunnáttu til að nota hana á skyn-
samlegan hátt.
Samkvæmt 36. og 28. gr. stjórnar-
arskrar vorrar parf til pess að full-
naðar ályktun verði görð um nokkurt
mál, að í pingdeildunum mæti og greiði
atkvæði að minnsta kosti tveir priðj-
ungar pingmanna úr peirri deild, en í
sameinuðu pingi að minnsta kosti tveir
priðjungar pingmanna úr hvorri deild
fyrir sig. í sameinuðu pingi purfa
tveir priðjungar greiddra atkvæða að
vera með málinu til pess að pað verði
sampykkt, en frá possari reglu er
undantekning görð að pví er suertir
fjárlög og fjáraukalög, og ræður par
einfaldur atkvæðafjöldi úrslitum.
J>etta eru hin viturlegustu ákvæði, og
hið sameinaða ping er hinn mestí dýr-
gripur í stjórnarskipun vorri, pví hér
er á annan bóginn girt fyrir, að lítill
meiri hluti pingmanna geti notað at-
kvæðaafl sitt til pess, að koma frarn
áhugamálum sínum pvert ofan í vjlja
mikils minni hluta, sem ætið hefir í
hendi pað örprifaráð að ganga af pingi
og gjöra með pví ófögmætan fundinn,
ef hann hefir nægilegt afl til pess og
pykir málið svo mikilsvert að hannvilji
grípa til slíks úrræðis; en á hinn bóg-
inn er einnig girt fyrir, að lítill rainni-
hluti geti roeð atkvæðagreiðslu komið
í veg fyrir, að sampykkt verði fjárlög
sem nauðsynlegust eru allra laga.
pessum viturlegu ákvæðum vill nú
Rangárfundurinn fá breytt pannig hvað
fjárlög snertir, að ekki purfi að mæta
nema helmingur pingmanna á deildar-
fundum og helmingur pingmanna úr
hverri deild á fundi í sameinnðu pingi,
og ræður einfaldur atkvæðafjöldi eins
og nú er. pað er með öðrum orðum:
að ef pesfd tillaga yrði að lögum, pá er
opinn vegur fyrir örlítinn meiri
hluta pingmanna (6 úr efri deild og!3
úr neðri deild) til pess, að ná undir
sig öllum ráðum yfir fjármálum lands-
ins, og minni hlutinn (hinir 17 ping-
mennirnir) geta par ekkert við ráðið,
pví ef peir mæta og greiða atkvæði,
pá verða peir bornir ofurliði, en inæti
peir eigi, pá er fundurinn jafnlögmæt-
ur fyrir pví. pcssir 17 pingmenn, sem
ef til vili verða beztu menn pingsins,
verða pví, ef svo ber undir, að vera
úrræðalausir sjónarvottar að pví, að
pessi örlitli meirihluti sói út fé lands-
ins í glæfrafyrirtæki og geta aðeins
veitt sér pá ánægju að bera fram
mótmæli, sem enginn tekur tillit til.
fingmennirmr og aðrir peir, sem
mæltu fram með pessari tillögn, hafa
eptir pví er mér skilst einblínt svo á
eina hlið málsins, að peim hefir alveg
sézt yfir aðrar hliðar pess. p>að sein
peir hafa einblínt á er, að nauðsynlegt
sé að reisa skorður við pví, að gjör-
ræðisfull minn-ihlutastjórn geti notað
minni hluta sinn til peðs, með pvi að
ganga af pingi, að koma í veg fyrir
að fjárlög verði sampykkt og gefa
út bráðabyrgöafjárlög. En ef peir
hefðu athugað málið nákvæmlega, pá
hefðu peir hlotið að sjá, að petta
vopn sem peir ætla að beita gegn
stjórninni, er tvíeggjað vopn, sem er
eugu síður líklegt til, að vinna oss
sjálfum geig en henni. Yér skulum
gjöra ráð fyrir, að Yaltýskan, með
pessari viðbót, verði tekin í lög, og
að hinn sérstaki ráðgjafi mæti á pingi.
Ef hann er nokkur atkvæðamaður,
mun hann að sjálfsögðu eigi gj.öra sig
ánægðan með að vera á pingi aðaius
upp á stáss og til pess að lofa ping-
mönnum að spyrja sig úr spjörunum
eða úthella vandlætingasemi peirra
yfir sig; hann mun öllu heldur vilja
reyna til, að hafa einhver áhrif á
landsmál og koma einhverju til leiðar.
En eina ráðið, sem hann hefir til pess,
er að útvega sér ping-fylgi, og mun
liann pví taka pað ráð. Nú skulum
vér ennfremur gjöraiáð fyrii', að liann
sé einn af pessum áköfu framfara-
mönnum (sem svo kalla sig), sero allt
vilja steypa í útlendu móti, og sem
virðast ætla, að fjárhagur vor poli, að
véi á svipstundu komum á föt hjá oss
öllum framfarafyrirtækjum, sem stór-
pjóðunum hafa gefizt vel, ogpaðstund-
um án tillits til pess, hvort pessi fyrir-
tæki eigi við hjá oss og séu líkleg til
að geta prifizt. ítáðgjafanum er nú
innanhandar að hafa pegar með sér
helming efri deildar, og eptir reynslu
peirri, er vér höfum, virðist mér pað
engar öfgar vera, pó eg gjöriráð fyrir
að honum yrði eigi örðugt að finna
13 pingmenn í neðri deild, sem hefðu
sömu eða líkar skoðanir og hann og
vildu pvi veita honum að málum. Eg
bið pess vel gætt, að eg segi eigi petta
til að lasta pingmenn vora, pví eg er
sannfærður um, að allur porri peirra
eru sannir föðurlaudsvinir, sem vilja
gagn pjóðarinnar; pá brestur aðeins
réttan skilning á pví, hve langt vér
megum hætta oss út á framfara braut-
ina án pess að reisa oss hurðarás um
öxl. Ef ráðgjafiun nú or ákafamaðnr
og sannfærður um gagnsemi fyrirtækja
peirra, er hannn beitist. fyrir, mun
hann pá víla fyrir sér, að hagnýta sér
og sínum flokki pau meðöl, sem stjórn-
ar..kráin leggur honum upp í hendur,
til pess að ná öllum ráðum yfir fjár-
málunum og koma fyrirtækjura sínum
fram? Eg held eg verði hiklaust að
svara neitandi. Á hinn bóginn getum
vér og gjört ráð fyrir, að ráðgjafinn sé
gætinn maður og hygginn, sem vilji
fara varfærnislega með fé landsius og
láta framfarir vorar koma smátt og
smátt á eðlilegan hátt og án pess að
stofna oss í fjárprot, en pá verður pó
hið sama upp á teningnum. 0rlítill
meiri hluti hinna svæsnari framfara-
manna pingsins getur tekið af honum
öll ráð og neytt hann til að taka við
peim fjárlögum, sem hann sér í hendi
sér, að muni verða ofvaxin fjárhag
landsins, eða pá til að gjöra einmitt
pað, sem Rangárfundurinn vill fyrir-
byggja: ónýta íjárlög pingsins og stjórna
með bráöabyrgðafjárlögum; sé eg pá
eigi betur, en að petta vopn geti farið
að verða oss skeinuhætt engu síður en
stjórninni.
Eg býst við, að pingmennirnir og
aðrir foimælendur pessarar tillögu
segi, að petta se hið marglofaða ping-
ræði, en eg segi eindregið nei. f>etta
er alls ekki pingræði eða að minnsta
kosti ekki pað pingræði, sem nokkurri
pjóð má að gagni verða. p>að er hrein
og bein meiri hluta harðstjórn í sinni
verstu myud, harðstjórn, sem er miklu
verri og skaðlegri, en nokkur harðstjórn
einstaks manns getur verið, hversu
vond sem hún er.
Nú er eptir að athuga, hvort pessi
hætta fyrir bráðabyrgðarfjárlögum,
sem Rangárfundurinn vill girða fyrir,
sé svo mikil, að hún geti róttlætt slikt
fyrirkomulag, sem pað, er eg hefi lýst,
eptir peirri görnlu, gildu reglu, að ai
tvennu illu eigi að velja hið skárra, og
í annan stað, hvort pá sé eigi til
önnur hættu minni ráð, sem geti gjört
hið sama að verkum. Eg verð nú fyrir
mitt leyti að álíta, að hættan sé mjög
lítil, og eru til pess margar orsakir.
l>að er fyrst, að eg get ekki vel skilið»