Austri - 09.10.1900, Blaðsíða 1

Kcma út 3* ll2,bLað á mán. eði
43 arkir minnst til nassta
nýárs; kosfar hér á landi
aðeíns 3 kr., erlendis 4 kr,
Qjalddagí /. júlí.
Upps'öqn skrijleg Ttuniín >n
áraniót. Ógild ntma pm
in sé til r'tstj. firfr 1 •Mtt
lcr. Innl. avgl 19 Bmrt
línan,eða 70 *. h*§c-þmmi.
dálks og há'fn dýrtr* i 1.
síða.
X. AE.
Seyðisflrði, 9. október 1900.
NR. 85
Biðjið ætíð um
Otto Monsteds
1.
danska sm j ö r 1 ik ,
sem er alveg eins notadrjugt og flragðgott og smjör.
Terksmiðjan er hin elzta og stærsta í Danmorku, og býr til
efað hina heztu vöru og ódýrustu i samauhurði við gæðm.
Fæst hjá kaupmönnum.
muni gota , ingu
íinsar jarðir
fást til kaups
' Vesturlandi, par á meðal höfuðbólið
Hagi
' Barðaströnd og stóreignin
Svefneyjar
1 Breiðaiirði, líka hið alpekkta sýslu
ttí*-nnasetur
Auðshaugur og Auðnir
Barðastrandarhreppi og enn fleiri
arðir.
Bysthafendur snúi sér til Björns
^npstjóra Kigurðssottar í Flatey.
Mikill
smjörauki fæst,
ef pór brúkið pyril- skilvindur
(Kronseparatorer), pær skilja bezt og
mest og eru hinar vönduðustu, en pó
ódýrastar allra skilvindna. Biðjið
kaupmann pann, sem pér skiptið við,
að panta pær frá Islandsk
Handels & Fiskerikomp-
a g n i í Kjöbenhavn C. (eða á Pat-
reksfirði), svo pér séuð vissir um að
fá beztu og ódýrustu skilvindurnar.
(Sjá líka augl. í ísafold í júlí og ág.
p. á. um ýmsar skilvindur).
Ný aðferð
í stjóraarskipunarmálinu.
Nokkrar athugasemdir
eptir
Boga Th, Melsted.
—09:>—
Framh,
Nú er svo lögskipað um póstferðirnar
^dli Danmerkur og íslands, að gjöld-
skuli greidd úr ríkissjóði til peirra,
6lUs og ríkissjóður ber allan kostnað
^ hinni æðstu stjórn hinna íslenzku
^álefna í Kaupmannahöfn. Enn-
remnr er bannað að leggja nokkuð
til landssjóðs á póstferðir pessar.
er lestagjaldið var lagt á póst-
8^ipin eins og öunur skip, var pað
4regið ,af árstillaginu úr ríkissjóði,
Sv° landssjóður fékk pað í raun réttri
<*kki. J
Pað virðist nú róttast, að bæði
vikissjóður og landssjóður kosti póst-
er^irnar milli Danroerkur og íslands,
^"'kurn ef slík stjórnarskipun kæmist
’ hér er bent á Að vísu má
*
ða, að ísland kosti pær einnig nú
°rðið óheinlínis, pví pað ver svo
f'iklu fé til strandferðanna, en af pví
leitt, að póstferðunum hefir
Jö%að á milli landa, auk pess sem
vOstskipirj hafa nú gengið milli Kaup-
^ ^Hahafnar og fleiri staða á íslandi f
y keykjavíkur einnar. En ef póst-
erðir
öar vairu jafnt kostaðar af lands-
sem ríkissjóði, pá lciddi af pví,
stjórn íslands fengi einnig jöfn
. rráð yftr peim og stjórn Dana.
msetti eigi nota póstskipin til pess
Slgla tit Eæreyja, nema með pví
^Jóði
að
méti að stjórn íslands leyfi pað.
Yæri pá sanngjarnt, að Danmörk og
Færeyjar kostuðu meira til peirra en i
ísland eitt. Ef póstferðunum væri
pannig farið, ættu og íslenzkir skipa-
útgjörðarmenn eða félög að hafa sama
rétt til pess að taúa pær að sér gegn
styrkveitingu úr ríkissjóði og landsjóði
sem Danir eða dönsk félög, ef peir
hefðu nægan skipakost til pess. Ef
hvorirtveggju hefðu nægilega góðan
skipakost, mætti láta pá fá póstferð-
irnar til skipta um ákveðiun árafjölda
í einu.
Ef íslendingar réðu að hálfu jfir
póstferðunum, gætu peir jafnt og
Danir lagt gjöld á póstskipin, eins og
Önnur kaupför.
Sjöunda grein ætti pannig að
vera um póstferðirnar.
f>á pyrfti að bæta nýrri grein inn
i stöðulögin og ákveða hvernig peim
mætti breyta; yrði pað 8. g r e i n i n .
Breytingu ætti einungis að gjöra með
nýjum lögum, er sampykkt væri bæði
af ríkispingi og alpingi.
Að lokum yrði seinasta g r e i n-
i n eins og nú um pað, hvenær lögin
skyldu öðlast gildi
Ef íslendingar hafa komið á hjá
sér svo stórkostlegum stjórnarskipun-
arbreytingum, eins og hér hefir stutt-
lega verið hent á, pá er fimmtíu ára
afmæli stjórnarskrárinnar verður hald-
ið (1924), mega peir vel við una, pví
mál petta parf fyrst mikinn undir-
búning.
Af íslendinga hendi parf sérstaklega
að athuga rið petta mál, hvort peir
geti boðið að gefa upp árstillagið úr
ríkissjóði, ,og hvort landið
borið sig sjálft á eptir.
þess er pegar getið, að fjárhagur
landssjóðshefir bjævtzt pannig til hins
betra, síðan íslMlingar fengu fjár-
ráðin, að landið muni að öllum líkind-
geta pað, ef fó pess er stjórnað
i hyggilega. En nú verður sérstaklega
að gæta að pví, að íslandi er svo
farið, að par geta borið ýms óhöpp
að höndum, pá er minnst varir. Eld-
gos pg jarðskjálftar valda stundum
mikilli eyðileggingu; hafís girðir stund-
um kringum mikinn hluta landsins og
veldur grasbresti og harðæri t>. s. frv.
Eyrir pví parf landssjóður að vera
svo vel efnum búinn, að hann geti
hlaupið undir bagga og afstýrt hallæri
og manndanða, er slík vandræði kunna
að bera að höndnm. Ætti helzt að
stjórna svo fjárhag la.ndsins, að í
slíkurn árum mætti jafnvel léttaskött-
um eða opinberum gjöldum á mönnum
í stað pess að pau pyngjast pá mest.
Landssjóður parf pví ávalt að eiga
viðlagasjóð eigi minni en hann í nú
eða undir tvær miljönir króna, en auk
pess parf hann að fá bættan pann
tekjumissi, sem hann biði af pví að
gefa upp árstillagið úr rikissjóði, og
pað pyrfti hann að fá, á ð ti r e n
hann gæfi árstillagið eptir.
j þetta geta íslendingar fengið á
ýmsan hátt. þeir geta t. a. m. 1 a g t
á sig u m stundarsakir gjald
n o k k u ð t i 1 p e s s . Eyrir rúmum
600 árum sviku íslendingar sjálfa sig,
gengu undir Korvegskonung og
og
undir skattgjald við hann. þeir
lögðu skattgjald á sig og gáfu upp
sjálfsforræði sitt. þungt má vera að
leggjaásig æfinlegt skattgjald og missa
frelsi sitt; en pó var pað eigi pyngra
en svo, áð íslendingar hafa lifað pað
af, auðvitað pó við lítinn orðstír.
En aðleggja á sig skattgjald til pess
að vinna frelsi sitt aptur, er bæði fag-
urt og drengilegt, og vissulega margfalt
léttbærra, pví pað er pví líkast, er for-
eldrar leggja á sig pung gjöld til pess
að manna börn sín og vinna peim pað
gagn, er peir mega. Ef íslendingar
legðu á sig f r e 1 s s i s k a 11, er næmi
einni krónu fyrir nef hvert á ári og
legðu hann fyrir með renturentu, pá
pyrfti eigi neroa u m 15 á r til
pess að fá svo mikla fjárupphæð, að
hún gæfi af sér 60,000 kr. í rentu
á ári, og væri pá landsjóði hættur sá
! tekjumissir, ef árstillagið úr ríkissjoði
‘ væri gefið eptir.
Auðvitað geta íslendingar petta
vel, ef viljann vantar eigi. þeir geta
meira að segja, ef viljinn er almennt
góður og sterkur, eignazt sjóð upp á
hálfa aðra rniljón á miklu skemmri
tíma eða svo sem fimm árum. Islend-
ingar hafa átt marga nýta menn, sem
hafa bæði sýnt drengskap og nnnið
vel fyrir land og lýð, en pví heíir
verið svo farið með pá alla saman, að
peir hafa samt sjaldan allir í samein-
unnið nein slík verk, er lýstu
stórkostlegum og allmennum drengskap
á meðal peirra, og væru sannkölluð
S fyrirmyndar- og sómaverk, verk, er
í brigði drengskaparljóma og fegurð á
! pá alla saman. — Samtökin hafa
( r
l vantað. — I 800 ár hafa peir að
] minnsta kosti ekkert slíkt verk unnið,
| og væri nú tími til kominn, að gjöra
eittvað pví líkt, ef viljann vantar eigi,
væri vel fallið að verja einmitt sam-
eiginlegum kröptura sínum til pess, að
vinna pannig aptur sjálfsforræðið yfir
sórmálunum.
En ef íslendingar vilja eigi leggja
neitt verulegt i sölurnar til pess, að
eignast aptur frelsi sitt og heimastjórn,
og fá réttindi pau tryggð sem bezt,
geta peir pó eignast hálfa aðra
miljón króna á annan hátt, og boðið
síðan Dönum að gefa upp árstillagið
gegn pví að fá sjálfstjórn. Eigi parf
annað en í 18 á r, t. a. m. í næstu
18 ár, að fara sparlega. með
landssjóðsfé og loggja upp
árstillagið úr ríkissjóði,
yrði pað með renturentum eptir 18 ár
rúmlega hálf önnur milljón króna og
gæfi pá með 4°/0 p. a. 60,000 kr. ár-
lega af sér,
Ef íslendingar vildu eignast slíkan
sjóð, ætti helzt að ákveða með logum,
að höfuðstólinn, hálfa aðra miljón
króna, mætti aldrei skerða og jafn-
framt ætti að auka sjóðinn árlega
með einhverjnm ofurlitlum hluta af
rentunum. það er alveg nauðsynlegt
fyrir Island annaðhvort að efla við-
lagssjóðinn mikið eða eiga allmikinn
fastan sjóð* við hliðina á honura, ef
pað á að geta staðizt hjálparlaust, og
varizt hallærum, manndauða og fjár-
felli, er liafís, eldgos eða jarðskjálftar
bera að höndum. Bæði sökum pessa
og sökum sjálfstjórnar-
iröfn sinnar ogfrelsis verður
ísland að fara svo varlega að í fjár-
stjórn sinni. Margir Danir telja pá
ástæðu mikilvægasta á möti pví, að
láta oss fá fulla sjálfstjórn í sérmál-
um vorum, að vér myndum pá byrja
einhverri fjárgíæfra-„pólitík“ eða
fyrirtækjum, sem alls eigi gætu borið
sig enn sem komið er, t. a. m. mikilli
járnbrautarlagningu, sem rnundi gjöra
ísland gjaldprota. þá yrðu peir að
bera alla ábyrgðina og taka á sig
skuldasúpuna, segja peir. Ef fjárhag
landsins er stjórnað með hagsýni og
gætni, og hann tryggður sem bezt,
eins og nauðsjmlegt er, á ð u r e n
ráðizt væri í petta, pá hjríi
pessi punga mótbára.
það muu heldur aldrei bless-
* Ef íslaud ætti »likan sjóð oða viðlaga-
sjóðurinn væri hálfu stærri, og þeir væru
ávaxtaðir i laudinu, bætti það mikið úr
peningaeklunni. Hættu menn þá líklega
algjörlega að hugsa um »ð selja peninga-
verzlun landsins og lántraust
útlendinguin.
hendur