Austri - 21.12.1900, Blaðsíða 1

Austri - 21.12.1900, Blaðsíða 1
Komaút 3ll2blað á mán. eða 42 arkir minnst til næsia nýdrs; kostar hér á landi aðeins 3 kr., erlendis 4 kr. Qjalddagi !■ iúlí. X. AR. j SeyðisfLrði, 21. desember 1900. Biðjið ætíð um Otto Monsteds d a n s k a s ni j ö r 1 i k i, sem er alveg eins notadrjugt og bragðgott og smjör. Yerksmiðjan er bin elzta og stærsta 1 Danmörku, og býr til óefað bina beztu vöru og ódýrustu i samanburði við gæðin. Fæst bjá kaupmönnum. AMTSBÓKASAJB’NIÐ á Seyðisfirði er opið á laugardögum frá kl. 4—5 e. m Austri. f*eir, sem gjörast nýirkaup- endur að XI. árg, Austra, og borga bann skilvislega, fá ökeypis 2 sögusöfn blaðsins (1899 og 1900). í sögusöfnum pessum eru tvær binar beztu sögur, er nokkru sinni hafa komið i islenskum blöðum: „Herragarðurinn og prestsetr- ið“ og „Æflsaga unga mannsins fátæka“. Nýir kaupendur gefl sig fram sem fyrst. Ferð upp í Fljótsdalshérað, 1900. Eptir Matth. Jochumsson. —):o:(— III. 1 Hallormsstaðaskógi. Lag: Herro miu öud, livad den mánen lyser. Sitjeg og sé livernig sólin sindrar,— sit hér í skóginum við Hallormsstað. Ljómandi fegurð! í Ijósi tindrar limið á kvistunum, er skelfur blað! Op niðr að Leginum parna— parna! par fann eg lund, sem mér geðjast að. Sit pví og sé hvernig sólin sindrar, sit hér í skóginum viu Hallormsstað. Svíf pú nú, muni’, yfir mörkin tíða, manst’ ekki æsku pinnar Skóga* skóg? Fimm ár og fimmtíu fór eg víða frá pví er sat eg par sem harn í rö. Hlógu mör, grétu mér hlíð og ongi; hátt yfir fjallinu Drottinn hjó. Svíf pú nú, muni’, yfir mörkin tíða, manst’ ekki æsku pinnar Skóga skóg? * Skógar í porskafirði. par ólst skáldið upp fram á 12. ár. Yngdu pig, yngdu pig, hryggðum hafna! hér sérðu lundinn pinn, inn gamla skóg! Himininn elti pig alla jafna, alstaðar boðar hann oss líkn og fró. Elskaðu, starfaðu, leiktu, lifðu! Lífið er spilandi, pekkir ei ró. Sit eg pví glaður og sorgum hafna, syng um inn fagurlaufga Hallormsskóg! ----------------- Heimastjórn og Hafnarstjörn. Dálítil bending. —):o:(— í 36. nr. Fjallkonunnar í haust (17. septbr.) stendur mjög varúðar- verð grein, er heitir: Stjórnarskrár- hreytingin, sem í hoði er. Eg efast eigi um að grein pessi sé annaðhvort eptir dr. Valtý Guðmundsson eða ritin eptir hans innblæstri og tilhlut- un, pví hún sver sig svo í ætt við hina frægu Eimreiðargrein hans um stjórnarskrármál vort. Eg ætla nú eigi að fara að gjöra margar athugasemdir við grein pessa, pví eg hefi áður sagt greinilega frá ýmsu pví, sem er aðalatriðið í grein pessari, svo sem upptök Valtýskunnar* f y r r u m og nú, og hvað fólgið sé í frumvarpi, er dr. V. G. flytur. Um petta má lesa ítarlega í bækling mínum, Önnur uppgjöf íslendinga og í Tímariti Bókmenntafélagsins 1899 og 1900. Einnig hef eg bent á pað í Austra, hvernig vér getum fengið al- gjörða lieimastjórn r sérmálum vorum og tryggt réttindi vor sem bezt. Við petta get eg nú bætt pví, að mai' [ir af hinum merkustu mönnum Dana vilja veita ossfulla heimastjórn yfir sérmálum vorunr, og mun ó- * Af þvi dr. Valtýr Guðmundsson finnur að þvi, að sumir b.afi kallað ■breytingartillögur hans, stjórnarfrumvarp, ætti hann að finna að því við ísafoldarprentsmiðju, sem gaf út bækling um þær og kallaði þær „Stjórnar- tilboðið frá 1897“ og eins við Berlingsku tíðíndi, sem stundum hafa kallað þær „ regeríngsforslag“, þó hefir það eigi staðið svo i hinum nafnlausu greinum dr. V. G. sjálfs í Berlingsku tiðindum, að eg muni- hætt að fullyrða, að allur megin porri hinnar dönsku pjóðar sé með pví. feim pykir pað langt of lítið, og langt of vont fyrir oss Islendinga, að fá pað, sem frumvarp dr. V. G. býður, ráðgjafa yfir sérmál íslands, sem húi i Kaupmannahefn. Jafnvel lögfræðingur einn, sem eigi er ókunnugur stjórnarskipun íslands og málum, hefir sagt, að „pað væri hið heímskasta, sem Islendmgar hafa gjört langa lengi, ef peir sampykktu frum- varpið“ (o: hans dr V. Guðmundsson- ar). fessi maður vissi hvað hann sagði; hann vill eigi veita íslendingum heimastjórn, en hann vill lofa peim að negla sig með Valtýskunni. Eg efast ekki um, að íslendingar kunna að meta góðvilja hinnar dönsku pjóðar, sem fer dagvaxandi síðan stú- dentarnir dönsku komu frá íslandi, og verður eigi séð fyrir endann á pvf enn, hve gott ísland kann að hafa af komu hinna dönsku stúdenta. J>eir sem gengust fyrir ferðinni heim, ætla að gjöra ísland og bókmenntir pess pjóðkunnugt meðal Dana, og eru menn pegar víðsvegar i Danmörku byrjaðir að halda fyrirlestra um ísland, og miklu meira er í undirbúningi, eins og menn munu frétta síðar. Er skáldið Mylius Erichsen par fremstur j flokki. En nú skal eg eigi tala meira um petta, heldur snúa mér aptur að val- týsku greininni í Fjallkonnnni. J>að er eitt atriði í kaflanum „hverjir eru á móti stjórpbreytingunni“ hans dr. Valtýs Guðmundssonar. er eg vil athuga sérstaklega. Beyndar væri gaman að vita, hvernig telja má 30 ár frá 1865 til 1874, eða vill hinn val- týski greinarhöfundur að íslendingar hefðu lögtekið stjórnarskrá Dana 1851 ? En eg sleppi pessu og ýmsu öðru engu betra, en vík mér að pví, sem höfundurinn segir um embættismennina í islenzku stjórnardeildinni í Kaup- mannahöfn. Hann segir, að pað séu íhaldsmennirnir, sem séu á móti 6tjórnarbreytingunni (o: hinni valtýskn) og segir svo: „Efst stendur stjórnin íslenzka í Kaupmannahöfn, að undan- skildum ráðgjafanum, sem lætur sig litlu skipta petta mál“ (gjörði Rúmp heitinn- pað?). „En hin eiginlega íslenzka stjórn í Kaupmannahöfn (íslenzka stjórnar- deildin) hatar stjórnarskrárbreytinguna (Valtýskuna) jafnt og pestina. pessir ábyrgðarlausu skrifstofumenn, sem hafa í höndum sér æðstu stjórn landsins^ sjá pað fullvel, að vald peirra verður að engu, ef ísland fær sérstakan ráðgjafa, sem mætir á alpíngi. J>eir gera pví allt sem peir geta til pess að sporna á móti pessu máli. og koma á undirróðri kringum allt landið.“ l>eir menn, sem hér er átt við, geta eigi aðrir verið en peir tveir stjórndeildar- TJpps'ógn skrifieg hn din vii áramót. ógtld ntmtt bmm- in sé til ntstj. fiárk 1 lcr. Innl. augl. 1$ mbk línan, eða 70 a. hvtr þ’tmt. dálks og hálfn dtjrara ml. síðu. -- 1 — —l-'-1-----■ JLUIIUL ^LXJI"IAI..'I."L^ÆJ.. H [4JL i| H~R. 45 stjóri Dybdal og skrifstofustjóri Ólafur Halldórsson. Hvort nokkur heil brú sé í pessu hjá greinarhöfundi er mér eigi kunnugt, enmenn hljótat. a. m. að hafa orðið varir við undirróður peirra á íslandi, ef hann hefir verið eins og höfundurinn segir. Astæðan til alls pess segir höfundurinn að sé sú, „að vald peirra verður að engu, ef ísland fær sérstakan ráðgjafa, sem mætir á alpingi,“ eða ef Valtýskan kemst á. Skyldi vald skrifstofustjóra verða minna en pað er nú fyrir pví, pótt hann yrði skrifstöfustjóri eða eitt- hvað annað, ef Valtýskan kæmist á. Ekki hefir skrifstofustjór- inn neitt úrskurðarvald í neinu máli, sem pýðingu h e f i r. J>á á petta pví sérstaklega við deildarstjórann. Hann hefir m i k i 1 völd, en pó er hann undir ráðgjafanum. Nú hef eg heyrt p..ð haft eptir dr. V. G, sjálfum, að hinn núverandi stjórnardeildarforstjóri mundí eiga að fara úr íslenzka ráða- neytinu, efValtsýskan kæmist á. En ætli að völd hans purfi að minnka fyrir pað. Eg held eigi, og petta purfa íslendingar að athuga: Deildarforstjór- inn er sjálfsagður til pess að vera nokkurs konar leynilegur yfir- ráðgjafi eða yfirráðanaut- u r í íslenzkum málum, ef Valtýskan kumst á, og ef hann vill. Að minnsta kosti er Valtýskunni svo vísdómslega fyrirkomið, að ómögulegt er að hindra pað frá íslands hálfu né ráðgjafa íslands, ef t. a. m. deildarforstjórinn og ríkisráðið eða dómsmálaráðherrann í pví vill pað. Hinn núverandi íslenzki deildarfor- stjóri er einnig forstjóri í annari stjórnardeild dómsmála- ráðaneytisins. Bæði embætti pessi eru hæg, svo einn maður getur vel gegut peim báðum, pví stjórnar- deildir pessar eru litlar. Færi nú deildarforstjórinn Dybdal úr íslenzku stjórnardeildinni, yrði hann sjálfsagt forstjóri annarar stjörnardeildar dóms- málaráðaneytisins eptir sem áður. Nú er pað kunnugt, að peir, sem vilja hafa íslands ráðgjafa í ríkisráðínu, gjöra pað í peim tilgangi að hannverði pvíháður og hægt sé að hafa eptirlit með h o n u m. Hvað væri pá eðlilegra en að dómsmálaráðherrann léti deildarfor- stjóra sinn fyrir annari stjórnardeild sinni segja álit sitt um íslenzk mál, einkum pegar hann hefði átt við pau lengi áður og væri peim svo vel kunn- ugur. J>að er alltítt í ráðaneytunum, að pau hafi kunnuga menn fyrir ráða- nauta („konsulenta11 sem kallað er á útlendu máli) í peim málum, sem pykir við purfa. J>etta fellur allt svo vel og náttúr- lega samkvæmt Valtýskunui. Eins og dr. V. Guðmundsson hefir tekið rétti- lega fram (Eimr. V. 74) „e r u p a ð

x

Austri

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Austri
https://timarit.is/publication/141

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.