Austri - 21.12.1900, Blaðsíða 2

NE, 45
A U S T R I.
162
einuiitt löggjafarmálin, sem
mestáríður, pví löggjöfm
eða löggj afarvaldið er sá
grundvöllur, sem allt . a n n a ð
vald byggist á.“ En svo laglega
verður biiið um iöggjafatmál lslands,
eðatóttpó heldur, ef Yaltýskan kemst
á, að hafa má leynilega dansk-
an yfirráðanaut y f i r J s -
landi í öllum íslenzkum
löggjafarmálum, ef vill.
f>etta má gjöra svo leynilega, að ís-
lands ráðgjafi verði pess ekki var og
viti ekkert af pví, vegna pessað
löggja. far.málin p a r f v f i r -
ráðanauturmn eigi að fá að
1 & n i frá ráðaneyíinu ís-
lenzka. Bæði lögin og frum-
vörpin eru prentuð. Og hann
getur einnig gefið ráð í öðrum málum
ef vill, án pess að íslands ráðgjafi
vissi af pví. Alit sitt gæfi hann auð-
vitað einhverjum hinna dönsku ráð-
gjafa t. a. m. dómsmálaráðgjafanum.
Hann segði svo sitt álit um íslenzk
mál í ríkisráðinu, er honum pætti
paria, og pað gæti síðan eytt peim
málum, er pað vildi.
Af pessu er pað augljóst, að vald
deildarforstjórans hlýtur eigi að verða
að engu, pótt Yaltýskan komist á.
þá er annað stórvægilegt atriði, sem
menn hafa heldur alls eigi athngað á
íslandi, en purfa að athuga, og eg
skal pví skýra frá pvi. Ef Valtýskan
kæmist á og valtýski ráðgjafinn íæi'i
á ping, p á yrði nefndur annar
ráðgjafi fyrir ísland til
pessað vera hér við hlið
konungi, ámeðan h i n n u p p -
haflegi ráðgjafi væri heima
á íslandi. Til pess yrði að
sjálfsögðu neíndur eiuhver
hinna ilönsku ráSherra, t. a.
m. dómsmálaráðherrann. A meðan
hinn ráðgjafinn væri á Islandi, í raun
réttri eins og s e n d i h e r r a, en
eigi sem ráðherra, gæti sá, er settur
væri ráðherra, gjört ýmislegt, ef
hann vildi og svo bæri undir, á meðan
binn væri fjarverandi. fetta ættu
heimastjórnarmenn að athuga sérstak-
lega, og að bver pingbundinu konung-
ur verður að bafa jafnan ráðgjaf'a
við hliðina á sér. Jj i n g b u n d i n n
k o n u n g u r g e t u r e k k i f r a m-
kvæmt neina stjórnarat-
höfn, hvorki smáa né stóra,
á löglegan hátt, nema í sam-
einingu með ráðgjafa. Jón
Sigurðsson ætlaoist lika tii pess, að
Island ætti fulltiúa eða ráðgjafa í
Kaupinannahöfn til pess að gæta
hags íslands með konungi.
L)r. V. Gf. hefir eigi skýrt satt
né rétt frá Yaltýskunni, pólt eg hafi
skorað á hann að gjöra pað. Hann
hefir pagað yfir öllum ókostunum og
reynt meira að segja að breiða yfir
pá eins og bægt var. J>etta hefði
bann ekki átt að gjöra. Nú sækir
hann málið fast, bæði hér í Danmörku
og k íslandi, bæði leynt og ljóst; íief
eg áður minnst á aðferð hans (sjá
Onnur uppgjöf íslendinga). Öll von
er úti um að harm muni skýra rétt
frá málinu, og Lann hefir neytt mig
til pess að skýra frá pessu, pví
íslendiugar purftu að pekkja petta.
Islendingar ráða pvi algjörlega
sjálfir, livort peir trúa betur dr. V.
tí. eða mér í pessu máli. A pað
get eg engin ábrif baft, en dr. Y. G.
töluverð, af pví að bunn er pinginaður.
En eg vil uú biðja alla góða menn,
sein bera einhverja rækt
t i 1 í s 1 a n d s, að lesa nú upp allar
pær ritgjörðir, sem við dr. V. G.
böfum ritað um stjórnarskipunarmálið,
b a n n í Eimreiðina og ísafold og
nú síðast í Ejallkonuna (takið Arnar-
greinina í nr. 41 með), mínar í
Anstra og bækling minn um stjórnar-
skipunarmálið (Önnur uppgjöf íslend-
inga) og um fyrstu uppgjöf Islendinga
á frelsi peirra í Tímariti bókmentafél.^
og finnið svo sjálfir, hvort yður pykir
líklegra til heilla fyrir ísland.
Valtýskan átti erindi, en pað
ætlunarverk er hún búin að leysa. —
Eí til vill minnist eg á pað öðru
sinni. — Nú á hún ekkert eptir,
nema að ganga til hvíldar, n e m a
pví að eins að hún eigi að
verða Islandi að óhamingju
o g 1 a n d s m ö n n u m t i 1 h á ð-
ungar, en pað ættu íslend-
ingar eigi að leyfa. Er
peim vorkunarlaust að
skilja nú Valtýskuna.
11. nóvbr. 1900.
Bogi Th.'Melsteð.
Útlendar fréttir.
-:o:-
Danmerk. Stjórnin hefir lagt fyrir
ríkisdaginn frumvarp til mikilsverðra
breytinga á skattalöggjöf landsins,
er einkum gengur í pá átt að koma
rneiri jöfnuði á skattbyrðina en átt
hefir sér hingað til stað, og létta
þyngstu álögum á bændum, gefa
sveitum og kaupstöðum meiri fjárráð
og koma á tekjuskatti og hækka
áfengisskattinn.
En nú hafði þjóðþingið sett nefnd
manna í fyrra til pess að athuga
skattalöggjöfma og hefir sú nefnd
lokið starfi sínu og lagt frumvarp fyrir
þjóðþingið um abmiklar breytingar á
skattalöggjöf iandsins, er enginn vafi
er á að nái fram að ganga í pjóðping-
inu.
Stjórnin lagði sitt skattafrumvarp
fyrir landsþmgið, er hingað til hefir
með töluverðum meiri hluta stutt pær
stjórnir úr hægri manna ílokknum, er
nú hafa um langan tíina setið að völd-
um í Danmörku.
En nú skárust 8 menn úr hóp
stjórnarsinna í landsþinginu, og hefir
stjórnin par pá varla lengur meiri
hluta atkvæða; en í þjóðþinginu erhún
í ákafiega wiklum minni hluta í pessu
máli.
Við fyrstu umræðu skattalaga stjórn-
arinnar í landspinginu bar forsætisráð-
gjafi Sehested pað á formann
pessara 8 undanvillinga, Frijs
Frij senborg gréifa-, að hann
hefði lofað honum fylgi peirra að
skattalögunum, en pví neitaði Erijs
greifi harðlega; og höfðu pú báðir í
heitingum livor við aunan. — En svo
lauk peirri deiiu, að Sehested varð að
játa, að hann hefði tekið rangt eptir
orðum greifans, er samt geklc nú með
sinuni mönnam úr hóp stjórnarinnar í
skattamálinu í landspinginu, er par
með má álíta fallið, og nokkuð tvísýni
jafnvel á pví, hvort ráðaneytið situr i
sessi, ei pétta helzta áhugamál pess
íékk svo illar undirtektir á n'kisdeg-
irium. [>ó heíir ráðaneytið látið
kennslumálaráðgjafann lýsa pví yfir á
; almennum hægrimannafund í Odinsvé
' í haust, að það mundi eigi víkja úr
sessi, á meðan pað hefði traust kon-
ungs. Mun ráðaneytið ætla sig hafa
i allmikið traust par sem pað fékk
| gamla E s t r u p til pess í haust að
taka við konungskosningu til lands-
pingsins, og fylgir hann nú ráðaneytinu
f'ast að málum.
I haust bar „lndremissions“ höfð-
inginn, síra Vilhelm Beck, í
blaði sínu, „Kristeligt Dagblað“, pung-
ar sakir á presta pjóðkirkjunnar
dönsku fyrir drykkjuskap og lauslæti.
Sjálands biskup og kirkjumálaráðgjafi
kröfðu liann svo um sannanir fyrir
í pessum áburði, en prestur vildi pá
Igjöra allt minna úr pessu; pó tilnefndi
bann einn prest, er bann sakaði um
drykkjuskap. Varþá settur prófasta-
réttur til pess að rannsaka málið, og
f gengu hinum sakborna presti öll vitrii
miklu betur en síra Beck, er fékk
allpunga ofanígjöf frá ráðaneytinu og
biskupi fyrir munninn á sér.
Norðurljósarannsóknunum ætla
Danir sér að halda áfram í vetur norð-
arlega á Einnlandi. Hefir Carls-
bergssjóðurinn veitt 9000 kr. til peirra
rannsókua, er lautenant la Cour
verður nú fyrir — Danir fengu hæstu
verðlaun (grand prix) á Parísarsýn-
ingunni fyrir norðurljósarannsóknir
: síuar á Islandi.
I Roberts marskálki hafði, litlu áður
en hann lagði heimleiðis frá Suður-
Afríku, átt að veita banatilræði á
pann hátt, að sprengja átti bann í
lopt með „dynamit“ meðan bann
hlýddi guðsþjónustu í kirkju einni í
Johannisbury í Transvaal ásamt
söfnuðinum. En petta voðalega ráða-
brugg komst upp í tíma, er nokkur
úrpvætti meðal Itala og Grikkja, er
pangað höfðu flækzt suður, höfðu
afráðið, og urðu þeir flestir band-
samaðir. ♦
Úað voðalega slys vildi nýlega til
i bæ einum í Norður-Ameríku, að
fjöldi manns, er pyrpzt hafði sainan
á paki yfir glerverksmiðju, féll ofan
í glersuðupottana, er pakið poldi eigi
punga fólksins, og dóu par margir
menn, en sumir skaðbrenndust.
Eólkið bafði flykkst upp á þakið
af forvitni til pess að horfa á bolta-
leik.
Islenzkum stúdentum
og Pæreyingum fagnað
í Kaupmannahöfn.
27. október s. 1. hélt Stúdentafélag-
ið danska (Studenterforeningen) ís-
lenzkum stúdentum, yngri og eldri,
og Færeyingum fagnaðargildi, og
gekkst fyrir pví formaður félagsins,
málaflutningsmaður Steinthal. Voru
par sungin ýms kvæði, sem ort höfðu
verið til Islendinga ogEæreyinga, par
á meðal eitt til íslenzkra og færeyskra
stúdenta eptir Ólaf Hansen. Margar
ræður voru haldnar. Talaði ekáldið
L. Mylius Eiichsen um ferðina til
Élands og um stjórnarástandið á
Islandi. Eór hnnn mörgum hlýjum
orðum til íslands. Dr. Georg Brandes
talaði fyrir minni íslands. Var pað
hin snjallasta ræða og tlutt með peirri
mælsku og íjöri, sem dr. Brandes er
eiginleg; er hann meiri ræðusnillingur
en aðrir menn í Danaveldi. Dr. Einnur
'■■II I M ■■■■ —--n-|- |. |. n ! — .
Jónsson svaraði ineð mjög góðri ræðu
fyrir Danmörku. Pyrir Eæreyjum
talaði læknirinn, dr. Fogh, og hinn
gamli göðkunni prófastur Hammeis-
haimb pakkaði fyrir. |>á dönsuðn
Færeyingar nokkra færeyska dansa,
og íslenzkir stúdentar sungn nokkra
tvísöngva; fór hvorttveggja vel.
Skemmtu menn sér með ræðum og
söng fram yfir miðnætti og þótti öll-
um samkoman mjög skemmtileg.
|>ess skal hór getið, að um 150
dönsk blöð hafa í sumar flutt greinar
um stúdentaferðina til íslands og um
ísland. Haf'a pær verið hlýjar í garð
íslendinga, og enda sum liægri blöð
sagt, að íslendingar ættn að fá óskir
sínar uppfylltar og fá heimastjórn yfir
sénnálum sínum. Sum frjálslynd blöð
hafa farið hörðnm orðum um dönsku
stjórnina fyrir það, að hún hefði eigi
þegar vsitt Islendingum heimastjórn.
J>að lítur pví illa út fyrir Valtýsknnni,
að hún yrði samþykkt af fólkspinginu, ef
Islendingar yrðu svo blindir að sam-
pykkja hana.
Eptir dönskum blöðum hafa ýms-
sænsk og norsk blöð í sumar fiutt
greinar um ísland.
B. Th. M.
Landssjóðurinn.
—0—
Eignir landssjóðs voru 31. desem-
bor 1895:
Viðlagasjóður . . . kr. 924,126,35
Tekjuept.stöðv. landssj. — 37,881,64
Peningaforði landssjóðs — 465,659,35
í lands.bnk. á hlp.reikn. — 100,000,00
Alls kr. 1,527,667,34
Eignir landssjóðs 31. desember 1897
voru:
Viðlagasjóður . . kr. 1,042,609,94
Tekjuept.stöðv. landssj. — 14.901,88
Peningaforði landssj. — 500,443,20
í lands.bnk. áhlp.reikn. — 120,000,00
Alls kr. 1,677,953,02
Hér af geta menn séð hversumikið
fé landssjóður á, og er pað álitleg
eign til pess að byrja með og bæta
við, þangað til að eignir landssjóðs ern
orðnar helmingi meiri en nú. |>á geta
íslendingar boðið að sleppa ársgjald-
inu úr rikissjóði gegn pví að fá fulla
heimastjórn og réttindi sín tryggð
sem bezt. Væri slíkt drengilega
boðið af íslendingum og þeim til sóma.
Mestur hluti landssjóðs er í arðber-
andi viðlagasjóð, og er pað orð
opt notað eitt til hægðarauka, pá er
talað er uin f j á r e i g n landssjóðs,
pví pað er styttra en að segja við-
lagasjóður og landssjóður, pótt pað
væri nákvæmara.
B. Th. M.
Hið danska dýraverndunarfélag,
hvers verndari er konungur vor, hélt
25 ára minningarhátið pann 20. nóv.
s. 1.
I tilefni af bátíð þessari verður
nokkrum árgöuguin af „Dýravininum“
útbýtt gefins, bæði í bandi og óinn-
bundnum, til peirra manna, er prest-
ar og hreppstjórar stinga upp á.
Jpessar uppástungur er beðið að
senda sem fyrst til verzlunarstjöra
þórarins Guðmundssonar, lyfsala H.
I. Ernst, eða ritstjóra Austra.
Þorvaldi Jónssyni, béraðslækni E. af
Dbr. á ísafirði, hefir konungur veitt