Austri - 07.07.1902, Síða 2

3*E. 24
AUSTRI
84
fcjóðaada skyldi vera í kiöri^af þeim:
Jódí"B'rgssyni á E ;ilsstöðara og Ar"i
Brypjólfssyai á p.-erh i. nriJfylgda
svo Ara sem eiua m iðar, iir því haas
hlutur k'jm upp. Ea að 90 kjósendu '
Ar Vopnafirði o; Lan;anesströadum
sækja í peim iilviðrum og peirri ófærð
alla leið aóeðan yfir Smjörvatasheiði
ofaa á Fossvöll og tak r svo innilegan
pátt í úrslitum kosninganna, pað sýnir
nijög gleðilega aukinn áhuga á þing-
málum, og pað stöð fyrir oss á Foss-
völlum sen óbifanleg sannfæring, að
bú pjóð ætti enn góða framtíðarvon,
er sendi jatn áhugamikla, stefnufasta
og vel menntaða bændar á kjörping,
og engin fjarstaeða er meiri hugsan-
le;. en að pvilíkir menn kjósi eigi
einungis eptir sannfæringu sinni, svo
innilega sem peir föguuðn úrslitun-
um.
Líkt má segja um ágætan ábuga í nær
öllum kjördæmum landsins við pessar
kosningar. En frá sjónarmiði okkar
lieimastjórnarmanna má einkum lofa
Bangæinga, og Vestmanneyinga, er
fleygðu einvalaliði Yaltýinga og svo
Beykjavík, er gjörði höfuðstað landsins
liinn mesta sóma með pjóðlyndi sínu.
|>að er aðeins einn verulega s v a r t-
ur sauður meðal kjördæma landsins,
ísafjarðarsýsla, hið forna
kjördæmi Jóns Sigurðssonar,
er kýs tvo stæka Hafnarstjórnarmenn
«og hafnar einhverjum frjálslyndasta og
mesta hæfileikamanni landsins, psim
manni, bæjarfógeta Hannesi Hafstein;
er beztan á páttinn í pví, að oss
istendnr nú til boða heimastjórn: ein-
Knitt pau úrslitin, er Jón Sigurðsson
barðist fyrir allt sitt dáðríka líf
;011u lubbalegar gátu Isfirðingar eigi
m .... á leiði feðra sinna og svívirt
minningu Jóns Sigurðssonar, og seint
munu peir geta pvegið af sér pennan
Ijóta blett. En pað er skylt að geta
pess, að kaupstaðnum og Vestur-
Jsafjajðarsýslu mun eigi um pessi
úrslit að senna, pað munu aðallega
hafa verið hinir gömlu leiðitömu
fylgifiskar Skúla og hinir skuld.
ugu [verzlunarmenn hans, svo og
sakramentisbörn Vigurklerksins, sem
xéðu kosningum, en óíyrir sj áanleg óhöpp
með ferðir bannað heimastj 'rnarmSnnum
að sækja kjörpingið.
En pessi óhöpp með kosningarnar í
Isafjarðarsýslu koma eigi málum vorum,
til allrar hamingjn, fyrir kattarnef,
par kosningar hafa almennt tekizt svo
wel, að beimastjórnarmenn ættu að
geta ráðið lögnm og lofum á pingi í
í sumar, pó Isfirðingar hafi gjört sitt
til að spilla velferðarmálum pjóðar-
innar með pingkosningum sínum að
pessu sinni, og sýnt pað pólitiskt óvit
og pólitiskt vanpakklæti og lubbaskap,
er lengi mun að minnum haft.
En vonandi er, að heimastjórnar-
menn skapi pessum ísfirzku fulltrúum
’hæfileg áhrif á úrslit málanna á auka-
pinginu í sumar. Og pví getum vér
glatt Valtýínga með, að peir skulu fá
að sjá bæjarfógeta Hannes Hafstein
& næsta alpingi, svo framarlega að
hann gefi kost á sér.
Presthölaveitingin.
—:o:—
iStæst stjórnarskrármálinu og jafn-
fætis pví stendur Presthólaveitingin á
dagskrá hjá öllum almenningi í J>ing-
eyarsýslu. Sjo prestar í Suður-ping-
eyjarsýslu haf.t ritað biskupi álit sitt
um veitinguna, og í Norðurpingeyjar-
sýslu hefir Björn Sigurðsson í
Ærlækjarseli ritað greiní„Xorðurlandi“
um Presthólaveítinguna. Björn Sig-
urðsson drepu'- á mörg afbrigði fri
lðgnm 8. jan, 1886 um hluttöku safnaða
í veitingu brarða og kemst svo að
orði, „að kosningaraðferð sú, sem hér
er um að ræða, er svo óformleg sem
mest má veiða.11 þess er heldur ekki
að dylja, að pað er almennt álit manna
í pingeyjarsýsbi, að veitingm sé
ólögmæt, auk pess að hún sé hiri
ósanngjarnasta sökum ýmsra málaferla
og óprestiegrar sambúðar síra Halldórs
við pjóðíirkjusöfnnðinn, og eanfremur
hi’i öheillavæalegasta fyrir bið kristi-
lega líf í söfnuðinum. Hér hlýtur pví
að eiga sér stað fullkominn ágreining-
nr um lögmæti Presthólaveitingarinnar
miili almenningsálitsins í |>ingeyjarsýslu
og veitingarvaldsins, sem að sjálfsögðu
álítur veitinguna lögmæta.— Eg hefi
nú verið að velta pví fyrir mér,
hvernig bezt mundi verða ráðin bót
á pessura hörmulega ágreiniugi, og
eg hefi eigi getað fundið annað ráð
en pað sem almennt er viðhaft, en
pað er, að hvor málsaðilinn beri fram
allar sínar sannarlegn nstæður Ijóst
og greinilega, pví að pá prófist að
lyktum hvor peirra hafi við betri rök
að styðjast. Eg hefi pví kappkostað
að útvega mér allar pær skýrslur,
sem hér eru að fá um undirbúuinginn
til veitingar Prestbóla. En eg sleppi
að ræða um allar aðrar ástæður al-
menningsálitsins en pær einar, er
snerta hina iagalegu blið málsiu3.
J>essar ástæður leyfi eg mér að bera
fram í heyranda hljöði, pvi pá kemur
pað til kasta veitiagarvaldsins að
hrinda peim og að réttlæta
sínar gjörðir, og tel eg víst að veit-
ingarvaldinu sé kærkomnara að fá
pannig tækiíæri til að réttlæta sig
opinberlega fyrir allri alpjóð manna,
en að láta ástæðurnar felast og grafa
nm sig í hugskoti almennings, éta um
sig í palladómum náunganna ogvalda
pannig megnri gremju til veitíngar-
valdsins og virðingarleysi við boborð
yfirvalda og landslögin.
Undirbúningurinn i héraði undir
veitingu Presthólabrauðsins hófst nú
með pví, að biskup sendi prófasti
umsóknarbréf síra Halldórs Bjarnar-
sonar, og lagði fyrir prófast að leita
tillögu pjóðkirkjusafnaðarins í presta-
kallinu, samkvæmt 10. gr. laga 8. jan.
1886 um hluttöku safnaða í veitingu
brauða, bvort hann heldnr kjósa vildi,
að brauðið verði veitt pessum eina
umsækjanda, eða prestspjónusta verði
framvegis falin nágrannapresti, einsog
rerið bafði rúmt ár. I brédnu til
prófasts tjáði biskup, að hann sæi
enga pörf á að leggja umsóknarbréfið
fram til sýnis fyrirfram,af pví að um-
sækjandinn væri söfnuðinum fyllilega
kunnur ua langt tímabil; pað mætti
og fullkomlega nægja, að prófastur
ballaði sóknarmenn saman á fund með
sem stytztum fyrirvara og sem allra
fyrst hægt væri, en hann skyldi skýra
í fundarboðinu frá fundarefninu, sjá
um að fundarboðið bærist áreiðaniega
milli peirra, og taka svo á fundinum
án pess að kjörskrá pyrfti að semja,
yfirlýsing manna um málefnið. Sam-
kvæmt pessum fyrirmælum biskups
kom prófastur og boðaði alla atkvæðis-
bæra pjóðkirkjumemi i prestakallinu
til fundar á Presthólum 21. júní f. á.
með fundarboði dagsettu daginn fyrir,
er lýsti vel fundarefninu og sem barst
skilvíslega um sóknina.
A Presthólafundinum mættu 12
bændur, og greiddu peir allir atkvæði
uro pað hvort peir kysi að umsækj-
andanum yrði veitt brauðið eða pví
yrði pjónað af nkbúaprestinum, svo
sem verið hafði. Einungis 1 fundar-
manna (Stefán á Efribölum) kvað já
við veitingunni, en allir hinir 11 kváðu
nei við henni og kusu að embættinu
yrði framvegis pjónað af nábúaprest-
inum (síra Páli á Svaibarði).Euafremur
mættu á fundinum 7 menu búlausir,
er guldu til prests og kirkju: og gáfu
peir allir atkvæði á sömu leíð sem
peir 11 bændurnir. jþess skal getið að
par að auki kom einn búlaus maður á
fundinn (þorsteinu jporsteinsson), er
greiddi sjálfviljugur ekki atkvæði aí’
pví að harin var eigi gjaldskvldm.
Niðurstaða Prestbólafundarins 2Í.júní
f. á. varð pví sú, að veitingu brauðsins
var hafnað, en óskað að brauðinu yrði
pjónað einsog verið hafði, með 18 atkv.
atkvæðisbærra pjöðídrkjumanna gegn 1.
Snmir menn hafa nú fundið pessari
málsmeðferð pað til foráttu, að um-
sóknarbréfið lá eigi l'rammi svo míkið
sem 1 dag, heldur var aðeins lesið upp
og lagt fram á Presthólafundinum, og
ennfremur pað, að engia kjörskrávar
samin né kjörstjórn kosin. En sem
pess er gætt, að biskupinn sjálfnr var
einn valdur að öllnm pessum afbrigðum
frá bókstaflegum reglum í 3.—7. gr.
lagauDa 8. jan. 1886, pá fannst mér
pegar með fyrsta, að afbrigði pessi
hlyti að vera léttvæg og lííils met-
andi. A sama máli hlýt eg enn að
vera. Menn verða í pessu efni sem
öðru að gæta fyrst að fyrirmælum
laganna og leitast við að skilja pau
réttilega, og síðau að blíta peim. Nú
er svo fyrirmælt í 9. gr. téðra laga,
að kosning geti verið gó5 og gild
(pótt einhver afbrigði frá reglunum
hafi átt sér stið), „séu eigi peir
gallar á, sem eptir atvikum geti baft
veruleg áhrif á úrslit henaar.“ J>essi
fyrirmæli í 9. gr., hljóta nú að ná,
eigi að eins til kosningar milli um-
sækenda, heldur til peirrar „tillögu
safnaðarins1*, er getur um í 10. gr. og
sem einmitt hér er um að ræða.
Skilningur lagauna virðist mér auðsjá-
anlega vera sá, að frávik frá kosning-
arreglum 3.—8. gr. komi eigi að sök,
svo framariega sem pau hafa „e n g i n
verulegáhrifáúrslit“ máls-
i n s, svo sem með pvi að raska á
einhvern hátt sro atkvæðagreiðslunni,
eður og að rugla svo atkvæðisrótt
manna, að hinn sannarlegi vilji allra
atkvæðisbærra kjósenda komi eigi
réttilega fram. Nú pori eg að ganga
fyrir sérhvern mann, pann er var á
Presthólafundinum 21. júni f. á.og spyrja
hann, hvort umgetin afbrigði frá kosn-
ingarreglum 3.—7. gr. í lögum hafi
hatt nokkur „veruleg“, eða pá nokkur
„ábrif“ á atkvæðagreiðslu hans á
fuadiuum, fullviss um, að peir muni
svara einum munni, að pau bafi eigi
hin minnstu „áhrif“ haft. Fyrtéð
afbrigði eru pví ekki til greina takandi,
Presthólafundurinn 21. júni f. á. verður
að álítast góður og gildur og atkvæða-
greiðslan lögmæt.
En biskup létsér eigi nægjaaðleita
yíirlýsingar allra pjóðkirkjumanna,
peiria er kosningarrétt höt’ðu í Prest-
hólasöfnuði, um veitingu brauðsins,
heldur föl hanu prófasti í sima bréfi
sínu að fara til utanpjóðkirkjumanna,
en pað voru Asmundarstaðasókaar-
menn og nokkrir úr Presthólasókn.
Jþessir utanpjóðkirkju»enn höfðu átt
prívatfund með sér á Skinnalóni 28.
maí um vorið' 1901 og samið par aug-
lýsingu eða yfirlýsíngu, sem alkunn er
orðin. Nöfn 16 manna stóðu undir
auglýsing pessari. Biskup fól núpró-
fasti á hendur að fá yfirlýsing pessara
manna um pað, hvort peir vildi kann-
ast við nöfn sín undir auglýsingar-
skjalinu að Skinnalóni 28. maí um vorið,
J>essi varhygni og glöggskygna nærfærni
biskups varð alls ekki árangurslaus,
pví prófastur fann löggalla á 3 af
pessum 16 mönnura, en pað er 19%:
1. á fórarni Gruðnasyui á Hóli; pvíað
hreppstjóri bar pað að hann tíundaði
ekkert, 2:- á þorbjörgu Jónasdóttur
giptri konu á Blikalóni, fyrir pá sök
að húu hafði eigi atkvæðisrétt heldur
maður henuar, svo lýsti hún pví yfir
við prófast, að hvorki hefði húti sjálf
skrifað né leyft; ððrum að skrifa nafn
sitt undir Skinnalónsauglýsinguna, og
3. á Knstinu Guðjónsdóttur búandi í
Núpskötlu, fyrir pví að húu neitaði á
fundiuum í áheyrn pingheims lögmæti
nafns sins undir Skinualónsauglýsing*
una.
Eptir pví sem prófastur gjörðí upp
atkvæðagreiðsluna til biskups, urðu
20 atkvæði móti sira Halldóri, pað er
að segja, 18 á Presthólat'undiaum og
að auki pau Kristin Guðiónsdóttir á
Núpskötlu og Kristján Jónsson ráðsm.
í Leirhöfn, samkv. skriflegri yfirlýsingu
frá peim báðum. Eu aptur taldi
prófastur msl síra Halldóri 14 atkv.,
pað er pá 13 menn er eptir stóðu
óknektir undir Skiuualónsyfirlýsingunm,
og par að auki hið l já frá Presthóla-
f'undinum. Hör enda afskipti prófasts
af málinu, er hanu hafði sent biskupi
skýrslu sína.
Nú leið og beið og engiun hér vissi
neitt af fyr en Prest'aólar voru veittir
síra Halidóri 3. sept. „eptir að leitað
haf'ði verið álits safnaðarins'*. 4>Jð er
haft fyrir satt að biskup hafi skrifað
prófasti á pá leið, að iandshöfðingi
hafi eigi viijað pegar í stað veita
brauðið, en eptir að honum síðar
höfðu borizt (frá hverjum?) nokkrar
nýar yfirlýsingar, par sem 6 gjald-
skyidir (pað er eptir að sanna) vinnu-
menn, sem ekki höfðu áður greitt
atkvæði, gáfu síra Halldóri atkvæði
sín, og í annan stað „vottorð“ (frá
hipum pjónandi presti?) um að 2 af
vinnumönnum peim, er gáfu á Prest-
hólafucdiuum atkvæði móti síra Hall-
dóri, hafi „eigi greitt hinum pjóuandi
presti prestgjöld og pví eigi haft
kosniugarrétt“ (hvar stendur pað að
gjaldskyidur maður til prests og Kirkju
missi kosniugarrétt sinn at pví hann
er eigi búinn að greiða gjaldið af
hendi?)— leizt landshöfðingja loks að
veita brauðið.— Jþað eitt er víst um
pessa 6 nýu viuuumenu, að engin kæra
frá peim, að peim væri slept úr skrá,
kom til prófasts p. e. til „formauns
kjörstjórnarinnar“ sem er pó lögfult
skilyrði pess að kærunni „skalnokkur
gaumur gefiuu“, samkvæmt 8. gr. titt-
nefndra laga 8. jan. 1886. Slík at-
brigói frá skýlausum fyrirmælum 8
gr. hafa hér haft „veruieg áhrif á
úrslit“ málsias, pví sé pessum 6 viunu-
mönnum slept, verða 14 atkvæði með
síra Halldóri eu 20 á móti honum
eptir skýrsiu prófastsms. Jþess er enn
að geta, að biskup kvað hafa fundið
út, pá or hann sendi landshöfðingja
siðast hinar skýrandi tillögur sínar,
pessar tölur: 21 atkvæði með síra
Halldóri og „16 eða 17“ (16 J/a?)
móti honum. Er pví svo að sjá sem
biskup hafi eigi tekið tii greina
„nótaríalgjörð“ pá, er haun bauð
prófasti að íramkvæma útaf undirskrift
unum á Skinnalónsfundinum. A pess-
um tölum biskups er veitiugin bygð.
En pó eg nú áliti, að einungis af-
brigðin gegu 8. gr. laganna sé athuga-
verð, pá er samt enn ótalinn höfuð-
gailmn, sem, eptir mínum skilningi,
hlýtur að gjora veitinguna ógilda með
öllu. A Presthólaí'undinum mættu
allir atkvæðisbærir menn pjóðkirkju-
safnaðarins; en pað er með öðrum
orðum sagt, allir peir menu í Prest-
hólaprestakalii, er kosningarrétt hötðu
að lögum. Jþað segir sjálft að
utanpjóðkirkjumenn hafa eugan atkvæð-
isrétt um sérmáiefni pjóðkirkjunnar,
enda er og á pað minnzt í 3. gr. iag.
8. jan. 1886, að pað sé „meðlimum
pjóðkirkjunnar,11 paim er kosaiugarrétt
hata, sem gefiun skuli kostur á að
greiða atkvæði. Hvað koma pá bisk-
upi, hvað koma veitingarvaldiuu í
Pjóðkirkunni við undirskriptir utan-
pjóðkirkjumanna á prívatfundi peirra
höldnum 28. maí að Skinnalóni, úr
pví að utanpjóðkirkjumenn, koma eigi
við lögunum 8. jan. 1886, úr pvi að
peir liggja gjörsamlega fyrir utau pau
einu lög er veitingarvaldið átti hér
eptir að fara? A pví getur nú enginu
efi leikið að biskupi að minnsta kosti
var fulikunuugt um, að allir pessir
fuudarmenn að Skinnalóni höfðu gengið
úr pjóðkirujunni og að peir voru utan-
pjóðkn kjumenn á fuudmum 28. maf
1901, sem peirog sjálfir votta berlega
með peirri yfirlýsingu sinui, að peir