Austri - 30.08.1902, Blaðsíða 2

NK. 31
A D S T R I
112
tilgangi, að fá alþÍQgig'til að fella
stjórnarfr ujm v a r p i ð. ;| jHöfðu
pessir primenningar boðað til almenns
borgarafundar í Reykjavík, og þar
lagt stjórnarfrumvarpinu pað einkum
til lasts, að sérmál íslands væru eptir
pví borin upp í ríkisráðinu. Segir
fregn pessi, að dr. Valtýr og assessor
Jón Jensson hafi tekið pað skýrt
fram á pessum borgarafundi, að pað
'væri pvi síður ástœða til pess að
aðbyllast stjórnarfrv., par sem fyrir
pinginu lægi nú einmitt annað frv.
aðgengilegra!!!, nfl. frv. síðasta al-
pii.gis (1901), sem pyrfti nú aðeins
sampykki alpingis í sumar til pess að
ve ’ða að lögum!
En á móti pessari nppástungu
töluðu á pessum borgaraíundi bæði
Lárus Bjarnason, Guðlögur
Guðmundsson og Jón Ólafs-
s o n, en urðu pó í minni hluta er til
atkvæða kom.
E bar sem foringjar beggja flokk-
anna á alpingi, peir sýslnmennirnir
Lárii; og Gnðlögnr,hafa talað eindregið
gegn pessu síðasta tilræði doktorsins,
sem ótvírætt virðist mega nefna bana-
tilræði við heimastjórn vora, pá eru,
sem betur fer, engar líkur til að al-
pingi láti ennpá einusinni ánetjast í
tálsnöru doktorsins; eDda lofuðu al-
pingismenn UDdantekningalaust kjós-
endum sínum pví fastlega á kjörfund-
unum í vor, að fylgja eindregið fram
hei nastjórnarfrv. stjórnarinnar á pingi
í sumar,
Að vísu uppfyliir hin tilboðna
breyting ráðaneytisins ekki allar vorar
í y 11 s t u kröfur til sjálfstjórnar, par
á meðal ekki pá kröfu vora, að sérmál
Islands skuli eigi borinupp í ríkisráðinu
danska. Sn með pá kröfu vora verðum
véx, sem með fleíri pvílíkar, að bíða
betri byrjar, og taka pað sem fæst í
bráðina, — sem allir verða að játa að
er mikil umbót frá pví fyrirkomulagi
sem nú er, og stórum aðgengilegra en
Hafnarstjórn Valtýinga frá síðasta
pingi, — pareð íslandsráðgjafi hefir í
samræmi við hina ráðgjafa vinstrimanna
hvai eptir annað tekið pað fram, „að
hvo; ki petta núverandi ráðaneyti né
nokkur önnnr dönsk stjórn geti að-
hyllst“ pá kröfu Xslendinga, með
pví hún miði, eptir áliti stjórnarinnar,
„til að losa Island stjórnarlega út úr
hinu danska ríki" Og hinn núverandi
Islandsráðgjafi, Albertí, sem mun óhætt
að telja aðalmann ráðaneytisins, er svo
ráðríkur, að pað væri barnaskapur
fyrir oss Islendinga að ætla oss að
breyta skoðunum bans í pessu efni,
eða pá Lokaráð, til pess algjörlega
að koma heimastjórnartilboði vors góða
konungs fyrir kattarnef, og fá svo frv.
síðasta pings* sampykkt af hinni
preyttu pjóð, sem neyðarúrræði.
Meðan pjóðin var á einu máli í
stjórnarbaráttunni, einsog átti sér stað
unclir merkjum Jóns Sigurðssonar, og
að nokkru leyti undir forustu Bene-
dikts Sveinssonar, pá hefði verið
bugsandi til að halda málinu til
streitu einsog fleiri umbótum á
stjóin irskránni; en nú hlýtur pað að
bíða betri tíma.
En vonandi er, að nú losnum vér
pó ’olrs við pessa valtýsku martröð^
er legið hefir á pjóð og pingi pessi
síðustn árin. pví allir, jafnt fiokks-
menn Valtýs sem aðrir, hljóta nú að
sjá, hve blygðunarlaust hann gengur
á móti sínum eigin orðum og ótvíræð-
um loforðum flokks síns og blaða um
pað, að peir vildu með einlægni taka
tilboði stjórnatinnar rnn heimastjórn,
og sem dr. Valtýr' síðast tök skýrt
fra/n í yfirlýsingu sinni í 28. tbl.
Austra p. á.
Eu hvernig fer yfirdómari Jón
Jensson að koma pessu banatilræði
við heimastjórnartilboð stjórnarinnar,
heim og saman við ötvírætt loforð sitt
til kjósenda siuna í vor um að fylgja
stjórnarfrv?
Og pó að ástæður Einars Benedikts-
souar fyrir pvi að reyna að hindra
sampykkt stjóruarfrumvarpsins muni
haia verið af annari rót runuar heldur
en pær valtýsku, pá uggn pað oss, að
Einar hijóti litla sæmd fyric petta
tiltæki sitt. Austn hefðí kunnað
betur við að sjá pann orðsnjalla niðja
Benedikts Sveinssonar standa fremstan
i fiokki heimastjórnarmanna, he'dur
en við hlið Valtýs Guðmendssonar.
Að endingu petta:
Hversu holt mundi pað hafa orðið
fyrir framgang heimastjórnarfrumvarps
stjórnarinnar, að pjóðm hefði kosið
mviri hluta pingsins tneðal Valtýinga,
er foringi peirra, prátt fyrir pað að
peir eru í stórum minui hluta á alpingi,
dirfist samt að koma fram með pví
líat banatilræði við frumvarpið,pó hann
sæi fyrir óeudanlegt pref og sundrnngu
hér á landi ef áform hans hefði heppn-
azt, og öll pörf löggjöf ogframför hefði
tafizt fyrir deilur fioirkanna og
argapras, bæði á pingi og heima í
sveitum.
Hörgurinn í Hörgsdal.
— :x:—
Fyrir rúmum 10 árum, 1890 eða
1891, fannst i Hörgsdal 1 Mývatns-
sveit merkilegur fundur. Bóndinn par,
Arni Elóventsson, var að grafa fyrir
hlöðu skammt norður frá bænum í
túninu. f egar hann var kominn rúrnar
2 álnir niður í jörð, varð fyiir honum
grjótbáikur, er gekJt um pvera gröfinu
uáiægt miðju hennar, hér um bil 1
al. á hæð um miðjuna, par sem hann
var . hæstur, en lækkaði út tii endanna
báðu megm og var par ekki hærri en
um T/2 alm. Breidd bálksins var hér
um bil 1 alin. Viðarkolaagnir fund-
ust á víð og dreif í pessum bálki
milli steina. A miðjum bálkinum lá
stór hellusteinn, afiangur, og hvíldi á
4 steinum, sem stóðu í ferhyrning und-
ir röðum steinsins. Steinar pessir,
sem báru helluna, náinu jafnhátt
bálkinum til beggja bauda, pannig að
hellan bar upp yör bálkinn með allri
pykkt sinni, en undir henni milli peirra
4 steina, er nefndir voru, mynduðust
nokkurskonar hlóðir. Oían í efra
yfirborð hallunnar var bolli. Varhún
pykkust í miðju, en pynnri út á við
til raðanna, sem voru hvassar víðast
hvar. Undir henni í hlóðunum lá lítill
bollasteinn kriuglóttur, og hjá honum
nökkrir kljásteinar.
Eldslitur virtist vera á hellunni að
ofan, en ekki á neðra yfirborði hennar
og ekki á hlóðunum undir henni eða
peim steinum, sem par lágu, viðar-
kolaagnir sáust í hlóðunum semannar-
staðar í bálkinum. Arni var einn að
verki og gat ekki ráðið víð stóru
kelluna, en purfti grjót í hlöðuvegginn.
Braut hann pá helluna í 5 stóra parta
ognotaði pá í veggina ofanjarðar að
utanverðu., Líka tók hanu upp pað
af grjótbálkinum sem fyrir honum
vai ð í grötinni, en ekki gróf hann í
pað sinn ut fyrir enda bálksins, en
nokkrnm árum síðar, pegar hann
breikkaði gröfina nokkuð til að fóðra
hana innau með grjóti, póttist hann
komast fýrir austurendann, en ekki
fyrir vestnreudann. Bálkurinn stóð á
gamalh gólfskán, sem náði um alla
hlöðugrötína og var ólandin ösku og
viðarkolum.
Árið 1897 barst Eornleifafélaginu
óljós f'regn um pennan fund og pótti
all merkilegur. Rrem árum siðar var
Brynyólíur fornfræðingur Jónsson
sendur að Hörgsda) af félagsins hálfu
og lékk nákvæma skýrsiu um fundmn
hjá Arna bónda, og er húu prentuð í
Arbók Eornleifafélagsins 1901. í fyrra
veitti alþingi félaginu nokkarn styrk
tii aö lata rannsaka petta, Og nú i
sumar fékk féiagið pá rektor Björn
M. Ólsen og kaptein Hamei Bruun
tii að taka a? ser raunsóknina, er var
tramkvæmd dagana 14. -18, ágúst p.
á. Hefir hinn fyrnefndi látið blaði
voru i té svolátandi skýrslu um fund-
inn:
„Niðursíaðan at rannsókninni er i
stnttu máii sú, að skýrsia Arna bónda
helir reynzt sönn 03 rétt í öllum
verulegum atriðum, euda er hann
greindnr maður, skilríkur og minnugur.
Brot hellust einsins, 5 að tölu, fundust
i vegguum, og heíir nokkuð kvarnast
úr heilunni, en pó ekki meira en svo,
að lögun heunar sést greinilsga' pegar
partarnir eru lagðir saman. Ofan í
hana nær miðju hefir verið dálítill
aílangur bolli, óreglulegur í lögun
4T/2 —63/4 puml. að pvermáli og 21/3
puml. a dýpt; vírðist naumast vera
mannaverk á honum. Að öðru er
lögun heilunnar, eins og greint er bér
að framan, Hún or 39 puml. á iengd
og 27 pumi. á breidd, par sem húu
er breiðust; pykktin er mest 8 puml.
nær miðri hellunni, en minkar út til
raðanna, sem fyr er sagt.
Sömuleiðis tókst að finna báða enda
grjótbálksins, sem hellan lá á. Yarð
sú raunin á, að Arni hafði út fyrir
hvorugan endann grafið. I endunum
tundust eldbrunnir, sótugir steinar3
viðarkol og sviðin bein, ennfremur
litill saœldusnúður úr steini í anstur"
endanum.
Með pví að fylgja hinni greinilegu
gólfskán, sem nefnd var, og grafa
pvert og endilangt undir hlöðunni og
í kring um hana, fundust ljós og
ótvíræð merki pess, að hér hafði
staðið gamallt hús úr torfi. Eundust
gamlir torfveggir allt í kríng og
námu undirstöður peirra jafnhítt
gölfskáninni. Húsið hefir snúið frá
norðri til suðurs og verið sem næst
42 fet á leagd og 32—33 fet á breidd
að utanmáli, en 31 fot á lengd og
rúmlega 20 fet á breidd að innanmáli-
Yeggir og gaflar hafa verið ákailega
breiðir, 5T/2—6 fet. Yfir pvera
tóttina norðan til hefir grjótblákurinn
gengíð, sem hellan lá á; og hefir norð-
urbrún hans verið 10 fet fra innri
brún norðurgafls. Bálkurinn hefir
gengið fast að innri brún vesturveggj-
ar, en hinumegin, að austanverðu, hefir
hann ekki náð alveg að veggnum,held'
ur hefir par verið bil eða gaugnim
milli hans og veggjar, rúmlega 3 feta
breitt. Hvar dyr hafa verið á húsinu
er óvíst.
Lftill vafi virðist geti leikið á pví,
að hér sé fundiun hinn gamli hörgur,
sembærinn í Hörgsdtl er við kenndur.“
AIpi
mgi.
í'rumvörp.
Erv. um afnám framtals á lausafó
til tíundar, um b"eytingu á gjöldum,
er bundin eru við lausa’jártíund (Guðl.
Guðmuudsson o < Ól. Br.)
Frv. til laga um eptiriauu (Guðj.
Guðl.)
p>iugsál. till. um 5 manna nefnd í n.
d. til að íhuga verzluuarmál landsius,
sérstaklega útfiutniug á kj *ti (P. J.
Arui J. pórh. B.)
|>;ngsál. till. um reglugjörð Rækt-
unarsjóðs Islands (Sk. Th.)
Erv. um gjald aí hvölum, sem veiddir
eru við ísland, 50 kr. af hverjuin (AriB)
Frv. um mauutalsping (L. B. Guðl.
G. Herm. J.)
Erv. um gagnfræðaskóla í Akureyrar-
kaupstað (A. J., P. J.)
Erv, um skipting á ísafjarðarsýslu í
2 kjördæmi (Guðj. G.)
Erv. um gjaláfrelsi afréttirlauda
(pmenn Skagf.)
Ers. um undanpágu frá lögum um
bann gegti botnvöriiuveiðnm 6. apríl
1898; (Guðl G., porð. f>.)
Mannalát.
Nýdáinn er á Oddeyri síra Pétur fiuð'
m u n d s s o n, er lengi var prestur í (jrímsey
70 ára gamall. Hann var trúmaður hinn,
mesti, sálmaskáld gott, fræðímaður, og mesta
valmenni.
Snemma í sumar lézt frú ,J akobína
Pétursdóttir. kona störsmiðs Jóseps Jó-
hannessonar á Oddoyri, hin vit.rusta kona
vel mentuð. hjartagóð, og höfðingi i lund. “
Nýdáin er og fr0ken Jakobína Vil
hjálmsdóttir frá Nesi, tæplega tvítug
efnileg stulka.
corxoozgr. z/f. ~Jr~ 'Js.-jk ~Jr. 'Js-'Jn
Kaðall
sem er mjög hentugur í reipi og
i netjalinur, fæst fyrir hálfvirði hjá:
j steeahi í STEINHOLTI.
1 Ctlendar vörur
! verða hér eptir seldar mjög ódýrt
t móti peningum út í hftnd hjá,
STEEANÍ í STEINHOLTI.
j Góðir prisar
, verða á sláturfé i haust. — m iske
harður veturinu sem fer í hönd—
Allir eru pví vinsamlega beðnir að
borga upp skuldir sinar í haust við
verzlun
8TEEAN8 í STEINHOLTI
Ernst Reinh Voigt
Markneukirch.eii
No. 640,
hefir til sölu
allskonar
hJjóðfíari,
Mn beztn og ódýrnstu.
Verðlisti sendist ókeypis,
peim sem óska.
Ljösmyndir
tekur undirritabur á hverjum.
degi frá kl. 10—4
Björnúlfur Túorlacius.
Dugleg vinnukona,
roskin og ráðin, getur fengið
vist hjá
E. Erichsen
apotekara á Seyðisrirði.