Austri - 18.08.1917, Side 3

AUSTRI
t
Bethel-pipar er jurt með löng-
um blöðum og afarsterku krydd-
bragði. Blöðin eru að innan smurð
með kalki; og hlýtur það að hafa
einhverja sérstaka þýðingu, þar
sem það er notað beggja megin á
hnettinum.
Enginn Malayi getur nokkurn-
tíma verið án bethel-bauks síns;
það er orðið honum lifsskilyrði.
Yerkanirnar eru sýnilegar á brún-
um vörum og svörtum tannum
neytandans. Hann hrækir ákaílega.
Andþefurinn er þægilegur. Hon-
um líður ágætlega og er altaf i
góðu skapi, Þessi tuggning virð st
hafa góð áhrif á meltingu og mat-
arlyst. Ekki hafa menn getað
fundið nein verulega skaðleg áhrif
af þessari nautn.
Katha-plantan. í allri Austur-
Afríku, frá Abyssiníu til Natal, og
í Arabíu, tyggja menn blöðin af
kath-plöntunni. Hún er sérstaklega
ræktuð í Arabiu vegna blaðanna,
sem eru mjög eftirspurð verzlunar-
Vara. Plantan er 2—3 m. há með
gljáandi, hörðum og þykkum blöð-
um. Af blöðunum er þægilegur á-
Vaxta- og hnetukeimur, og eru
nokkuð áfeng. Neyzlan eykur
þol, en verkanin er hressandi og
æsandi.
Þessi nautn virðist ekki hafa
önnur óþægindi i för með sér en
þau, að mönnum getur gengið illa
að sofna, líkt og af te eða kaffi.
Ekki vita menn, hvaða efni veld-
ur áhrifunum. Það er hvorki
kaffein eða kokain. Af því mönn-
um hefir ekki tekist að skilja það
úr, litfir það heldur ekki verið
misbrúkað ennþá.
Kola-hnetur. í Vestur-Afríku er
annað efni, sem menn tyggja. Það
eru kola-hnetur; ávextir af tré
einu, 20—30 metra háu. Það vex
sérstaklega í Afríku vestanverc ri,
en einnig nokkuð í Suður- og
Mið-Ameríku. Hinar betri hnetur
eru tuggnar, en úr hinum er bú-
inn til drykkur. Ahrifin eru svip-
uð og af kaífi.
Kola-hnetur hafa sömu þýðingu
hjá þessum þjóðum og kaffi hjá
nss. Gestum, sem að garði bera,
er jafnan boðið að neyta þeirra.
Verkunarefnið er lcaffein (2*/o)- í
Norðurálfu er farið að nota hnet-
ur þessar í ýmsum myndurii, bæði
i mat og þrykk.
Kawa er nautnameðal, búið til
i Ástraliu og á Suðurhafseyjunum,
úr rötum kawa-piparsins. í henni
eru margar liarpixtegundir og efni,
sem er svipað kokain að verkun.
Úr rótinni er búinn til ölvandi og
deyfandi drykkur, sem er mikið
notaður við helgisiði.
Tilbúningurinn er einfaldur, en
nokkuð óþokkalegur á okkar
mælikvarða. Unglingar eru látnir
tyggja rótina í mauk, og lu’ækja
tuggunum í ílát. Á maukið erhelt
vatni og jastrað. Lögurinn er oft-
ast óhreinn, með öþef og vondur
. á bragðið. Þarlendir menn neyta
lians þó með mestu græðgi, sér-
staklega við helgiblót. Menn kom-
ast í gott skap ef lítils er neytt.
Sárum mönnum batnar fyr, ef
þeir fá litlar inntokur af honum.
Drekki menn mikið, er drykkur-
inn svsefandi og menn verða til-
finningarlausir. í höndum prest-
anna hefir drykkur þessi verið
máttugt meðal til þess að halda
fólkinu í skefjum. Hann er lítt
þektur í Norðurálfu, en hefir þó
eitthvað verið notaður sem lækn-
islyf.
Haschis er safi úr indverskum
hampi, og hefir mikla útbreiðslu
sem nautnameðal i Austuririfu
ennþá. Drykkurinn er æfagamall.
í Vedabókunum (nálægt 1500 f.
K.) er hann kallaður Indra cana
= Indraveigar. Homer talar um
hann. Herodot líka.
Meðalið má búa til á margann
hátt, hvert land hefir sína aðferð.
Hin almennasta er sú að seyða
blöð og blóm i vatni og smjöri,
og blanda seyðið ýmsum efnum.
Stundum eru bloðin reykt; en
oftast er Haschis neytt í pillum,
enda verða áhrifin þá sterkust.
Lillir skamlar verka hressandi,
örfa starfsþrekið og auka matar-
lyst, eru gott varnarmeðal hita-
sótta. Stórir skamtar gera menn
elvaða, verka einkum á írtiyndun-
araflið. Menn verða tvöfaldir, með
tvöfaldri vitund. «Innri maðurinn«
svelgir i sig allar þær nautnir, er
menn helzt óska sér. Ekkert
nautnameðal kemur ímyndunar-
aflinu á aðra eins lireyfmgu, af
engu verða menn eins óendanlega
sælir og ánægðir með sjálfa sig
— meðan áhrifin haldast. Eftir-
köstin eru ill og langæ.
Haschis er mjög fæsancli fyrir
ástafar karla og kvenna. Evrópu-
menn, sem hafa vanið sig á haschis-
nautn, þola hana ekki; þeir lenda
oftast á vitfirringastofnunum.
»Innri hiaðurinn« fær að lokum
jTirráðin yfir hinum.
Haschis hefir líka verið notað-
ur í þjónustu trúarbragðanna.
Múhamedstrúarmenn, sem ekki
máttu neyta víns, notuðu haschis,
og opium í þess stað. Trúboðain-
ir náðu ungum mönnum í þjón-
ustu sína, með því að svæfa þá
undir haschis-áhrifum og setja
þá í aldingarða, þar sem öll dýrð
Austurlanda var saman komin:
aldintré, blóm og hús, skínandi
af silki, gulli, mjúkum hvílubekkj-
um og ungum stúlkum, sem hvíldu
á þeim brosandi og girnilegar.
Þegar unglingarnir höfðu notið
þessara unaðssemda nokkra stund,
voru þeir svæfðir aftur og látnir
vakna á sama stað og þeir sofn-
uðu í fyrra skiftið. Svo var þeim
talin trú um að þeir hefðu verið
í Paradís Múharnedsmanna, og
fengið forsmekk af þeirri sælu er
biði þeirra margföld, ef þeir
hlýddu í blindni boðum »meist-
aranna«. Á þennan hátt náðu þeir
á sitt vald þúsundum ofstækis-
fullra áhangenda, sem »meistar-
arnir« létu fremja allskonar ó-
dáðaverk, sérstaldega’ að myrða
menn, sem voru þeim Þrándar i
Götu.
Absinth. í rómönsku Iöndunum
er drykkur einn, náskyldur haschis,
að útrýma vínandanum. Þessi
drykkur er absinth, dregin úr
ýmsum malurtartegundum. Stund-
um er lögur þessi blandaður víni,
en oftast er hann hafður mjög
sterkur, jafngildur 90 % vínanda.
Þá er hann þykkur og grænn á
lit. Blandaður með vatni verður
lögurinn grá-grænn, sætur á bragð-
ið með anis-keim.
í smáum stíl er hann hressa idi
og æsandi, eykur matarlvst. En
mikil neyzla eyðileggur mjcg lieils-
una.
Drykkur þessi er réttilega alit-
inn miklu verri og hættulegri eu
venjulegur vínandi, sem hann út-
rýmir. Enginn vafi þykir á því,
að flestir af sjúkdómum þeim i
rómönsku löndunum, sem eru
eignaðir áfengisnautn, eru absinth
að kenna.
Tóbak er ein af gjöfum frum-
þjöðanna til okkar »menningar-
þjóðanna«. Munurinn á tóbaks-
notkun þeirra og okkar er þó sá,
að þær héldu sér við nautn tó-
baksins, en við frekar við ofnautn-
ina. Heilar okkar, som oftast eru
þreyttir af stöðugri áreynslu og
umhugsun um gull og göss, þola
ekki eins mikla skamta af deyf-
ingar- og nautnameðulum, eins og
hinir lítt þreyttu heilar frumþjóð-
anna.
Hér er ekki rúm til að rekja
sögu tóbaksins. Þess skal aðeins
getið, að til Evrópu íluttist það
frá Ameríku, strax með Kolumbus,
sem haíði lært notkun þess hjá
Indíánum.
í tóbaksplöntunni eru ýms efni,
meðal þeirra 7 eiturefni; hið helzta
þeirra er Nikotin.
Það er ekki gott að gera sér
grein fyrir, hvernig á því stendur
að Indíána-nautn þessi hefir náð
svo almennri útbreiðslu. * Aðal-
efnin í plöntunni eru eitur. Fyrsta
nautnin veldur neytandanum að-
eins óþæginda: klígju, hjartsláttar,
höfuðverkjar, svita, svima, maga-
veiki og jafnvel krampa. Mikil
nautn hefir drepið jafnvel æfða
tóbaksmenn. Fyrir unga menn er
tókaksnautn áreiðanlega stór-skað-
leg. Nikotin er svo eitrað, að 20
gr. af því (úr 1. kg. tóbaks) nægja
til að drepa 5—600 manns, ef því
er dælt inn í blóðið. Ef líífærin
tækju á móti því Nikotin, sem er
52
„Já, alveg rétt,“ sasði bermaðuánn, „en þess«
regna spyr eg líka aftur: Hvaðan fá pau pen-
inga til að borga sakarverjanda? “
„Eins og nióðir vildi ekki gefa sínn síðasta
pening til að frelsa barn sitt!“ beyrðist nú sagt
með viðkvæmri kvennmannsrödd.
Kbrimennirnii hlógu.
„Hval er að heyra! Ætti barónsfrúin, sem
sonurinn pví nær var búion að drepa, að borga
verjanda hans?“
„Hún er samt sem áðar móðir hans,“ var
svarað.
„Hún ætlar að bera vitni gegn honum í dag.“
„það er ekki alveg víst.“
„Ef hún ekki gerði Jnð, hefði hann aldrei
ver ð ákærðar.“
• „Við fáum nú bráðam að heyra hvaö úr því
verður,“ sagði kanpmaðui einn. „En eg get ann-
ars sagt ykkur hver pað er, sem borgar mála-
færslumanninum. Það er Guignolle, ríki banka-
sijóiinn, sem hefir keypt stóra Cnaumiére."
„Hvernig stendar á því?“ spurðu nú ýmsir, og
einn fynd'nn náungi sagði:
„Hann hefir víst kcypt hpllina of ódýrt, og
ætiar nú að friða samvizku sina.“
„þá ætti hann fromur að gefa baiórfsfrúnni
ppningana, heldui en að kasta þeim þannig á
glæ, því —“ hermaðnrinn varð að gleypa það,
sem eftir var af setningunni, því lögregluþjón ■
arnir buðu nú ellum að þegjs, og allur hávað-
inn hætti skyndilega, því dómararnir komu nú
49
stórfé fyrir. Henni hafði verið sagt að baróns-
frain öefði ver:ð mjgg reið yfir kunningískpp
Maxime baróns við fjelskylda Guignolle, og hefði
ámælt syni sínum harðlega tyrir, og að hún
hefði alveg orðið frá sér numiu af reiði, er hún
frétti að sonur hennar ætlaðist til að Anna
Delpit yrði tengdadóttir hennar.
Erú Guignolle gat ekki skilið ástæður baróns-
fr.úarinnar, sem voru sprottnar af ættaidrambi
og slærilæti. Heuni fanst framkoma henDar per-
sónuleg méðgun við sig og «ína. Henui fanst ó-
hugsandi, að tagra, elskulega og rika frændkona
sfn væri ekki ellum velkomin tengdadóttir. Hún
sjrif hefði fúsloga kosið hana sér fyrir tengda-
dóUor, ef hún hnfði ekki þurft að lúta skoðun-
um manusius síns, sem var mjög mótfallinn
hjónabandi milli náskyldra ættingja. En hver
veit hvornig alt hefði farið, ef Maxime barónn
hefði ekki komið til sögunnar — þessi Maxime
barónn, sam maðurinn hennar hafði svo óskiljan-
lest dálæti á — þessi Maxime barónn, sem befði
átt nð forðast 0nnu, þegar hann vissi hvernig
móðir hans tók í málið, — þessi Mnxime barónD,
sem nú olli vesalings Önnn svo mikillar sorgar.
Eftir því sein hún sá b.rior, hve sárar sorga -
kvalir hin uDga stúlka varð að þola, þess meira
hatur lagði hún á þann mann, sem Hún áleit
upphafsmaan allrar þessarai ógæfu. Fiú Guig-
nolle liugsaði ekki rökrétt, og þessvegna kom
gremja hennaf við Maxime henni til þess að á-
Sonur útlagans. 4