Austri - 31.12.1917, Blaðsíða 1

♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦^♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦^♦♦♦♦♦♦^
Ritnefnd: Jón Jónsson á Hvanná, Karl Finnbogason, Sveinn Ólafsson í Firði. Ábyrgðarm. Jón Tómasson.
Prentsm. Austra. | Seyðisfirði, 31. desember 1917. || Talsími 18 b.
48. tbl.
XXVII. ár
♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦
Coiibri 3 & 4
Símnefni »Geysir«.
Alía Laval
er handhæg i notkun, endingargóð, ein-
föld, skilkarlinn er »sjálfballanserandi«,
hún smyr sig sjálf »automatiskt«, hefir
ótölusettar skálar, er með »fríhjóli« sem
eykur endingu skilvindunnar að.; mun.
Hún skilur mjólkina betur en nokkur
önnur skilvinda. Fæst í öllum 'stærðum
frá 60—1000 lítra á klulckustund. Fæst á
fæti og með útbúnaði fyrir ratnsafl og
rafmagn.
Biðjið um allar frekari upplýsingar.
Aðalumboðsmaður fyrir ísland
H. Benediktssoii,
Talsímar 8 & 284.
♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦
F á n i n n.
Loks varð þó allur þingheimur
sammála um það, að oss væri full
þörf á íslenzkum siglingafána. At-
burðir stríðsins höfðu sannfært
jafnvel þá, sem jafnan hafa talíð
þetta heimsku eina og hégilju.
Ráðherra vor ílytur málið fyrir
konungi með fullri rögg og ein-
urð.
Og þó er oss synjað fánans.
Þetta ætti að verka líkt á þing
og þjóð eins og aðfarir Sameinaða
gufuskipafélagsins forðum — þeg-
ar Eimskipafélag íslands var stofn-
að. Yönandi verður það svo, og
þá til ekki minna góðs.
»ísland væntir þess, að hver
maður geri skyldu sína.«
Og nú verður heróp vort að
vera: »F á a a n n eða fullan
s k i 1 n a ð.«
GJeðilegt ár og farsælt!
Ef tíðarfarið verður eins og bezt
hefir verið á íslandi .
Ef heilsufar og arður lands og
sjávar verður enn betri.
Ef stjórnarfar, andlegt lif og
siðferði verða ennþá bezt.
Ef sansgöngur vorar og við-
skifti losna úr læðingi.
Og um fram alt:
Ef heimsstyrjöldinni linnir og
varanlegur friður fæst.
Ef alt þetta verður á árinu 1918,
þá verður það í sannleika gleði-
legt og farsælt ár.
Og þessa óskum vér.
0llum gleðilegt ár og farsœlt!
Ekki damður, en sofandi.
Síðan hljóðbært varð, að Austri
mundi hætta að koma út nú um
áramótin, hefir komið í ljós megn
og almenn óánægja yfir því.
Þetta er eðlilegt og ánægjulegt.
»Allir þeir, sem meira megna en
munninn fylla og sínu gegna«,
sjá og skilja, að þetta er skömm
og skaði fjórðunginum. Blaðlaus
uaá hann ekki vera. Þá verður
hann eftirbátur annara fjórðunga
landsins, ekki aðeins í því, heldur
og mörgu «ðru.
Þeir sem sjá þetta og skilja,
hafa nú ástæðu til að leggja blað-
inu lið, svo það geti hafið gongu
sína á ný. Því Austri er ekki dauð-
ur, heldur sefur hann. Og hann
sefur ekki fast.
Alþýðuskólar.
Hina miklu stjórnarbyltingu
Frakka hafa menn talið einhverja
hrykalegustu, en um leið þýðing-
armesta viðburð mannkynssög-
unnar *. Margir hinna allra snjöll-
ustu rithöfunda hafa reynt að
skýra hana og áhrif hennar á líf
og lifHaða-háttu þjóðanna. Margir
eru þeir, sem hafa skoðað hana
sem hinn viðbjóðslegasta hildar-
leik, þar sem allar hinar lægstu
og tryltustu eðlishvatir manns-
hjartans bafi taumlaust bylt sér og
brotist um.
Aftur eru þeir langt um fleiri,
og hvorki ósnjallari né ómerkari,
er hafa skoðað hana sem eina af
hinum allra þróttmestu lífshreyf-
ingum þjóðanna, sem einskonar
endurfœðingarhátíð mannkynsins.
Hvað sem þessu líður, þá er
það fyrir löngu full-sannað, að
stjórnarbyltingin franska losaði
um margra alda þrældóms-, kúg-
unar- og niðurlægingarhlekki, sem
öll alþýða og margai þjóðir voru
harðfjötraðar i. Eftir þá byltingu
tók fyrst að roða fyrir sól og
sumri í lífi alþýðunnar ojx hinna
kúguðu þjóða, og þá tók að rofa
til í andans heimi um gervalla
Norðurálfu.
Alt fram að þeim tíma höfðu
andans gæðin verið tabn eins og
nokkurskonar séreign hinna svo
kölluðu lærðu manna. Öllum öÖr-
um flokkum höfðu þeir reynt að
halda vendilega innan hinna allra
þrengstu vébanda fyrirlitningar og
vanþekkingar. Þá fyrst kemur
fram kenningin um mannréttind-
in, og þá fyrst í raun og sann-
leika er viðurkendur tilveruréttur
alþýðunnar. En frá tilverurétti al-
þýðunnar liggur leiðin eða vegur-
inn rakinn í áttina til alþýðument-
unarinnar.
* Að andanskildum þeim viðburðum, sem
nú geysa yfir beiminn, en áhrif nútiðarvið-*
burð nn * ern «kki komin svo greinilega í
Ijób, *ð hsegt sé að draga þar af neinar
réttar iiyktanir.
Forvígismenn þjóðanna setja það
á stefnuskrá sina, sem eitt af sín-
um aðal-áhugamálum, að fá hinn
sjálfsagðu og nauðsynlega menn-
ingar- og tilverurétt f]öldans við-
urkendan. Einmitt um þann til-
verurétt hafa hinar gx-immustu
styrjaldir stáðið, út á við og inn
á við, meðal þjóðanna, og standa
yfir enn þann dag í dag. En þær
hafa aftur hi-ynt af stað hinum
svonefndu upplýsingarstefnum, er
aftur ei*u bvgðar á alheimslögmáli
mannúðar og lögjafnaðai-.
Norðurlandaþjóðirnar sváfu illa
en þó umbrotalítið. Þær hímdu
sem væru þær hálfvisnar, bæði
andlega og likamlega, í miðald-
anna hjátrú og hleypidónoum og
stjórnarfarslegum hlekkjum, sem
þær annaðhvoit sjálfar höfðu bii-
ið sér, eða verið hneptar í af
stjórnmála-alglöpum annai-a þjóða.
En eftir 1800 risa upp mörg á-
gæt gofugmenni meðal NorðHr-
landaþjóðanna, viljasterkir og hug-
myndaríkir, skáld og rithöfundar,
sem vekja þjóðirnar af dvala og
drunga, og sveipa lífi þeirra ljósi
og yl. Þeir ruddu nýjum sjálfstæð-
um hugmyndum brant til ávaxta-
samra dáðaverþa fyrir löndin og
þjóðirnar.
Nokkx a menn ætti að vera leyfi-
legt að nefna (þótt í axtstfirzku
blaði sé, sem þegar er hordautt),
sem itt hafa mestan eða mikinn
frumþátt í að vekja Norðurlanda-
þjóðirnar til framsóknar og dáða.
í byrjun 19. aldarinnar var lxkt
á komið með Norðmönnum og
oss. Löng áþján hafði komið þeirra
forna naetnaði og menningu al-
gerlega í kút. Sinni fornu feðra-
tungu kunnu þeir eigi lengur að
mæla. Bókmentir áttu þeir litlar
og litilfjörlegar. 011 þeirra skóla-
mál og atvinnumál lágu í kalda
koli. (Að tungunni og samfeldri
bókínentasögu stóðum vér tölu-
vert framar.) Sjálfstæði eðluðust
Norðmenn að rnestu 1814 sem
kunnugt er. Með frelsisöldinni renn-
ur upp hjá þeim ný öld. Glæsileg-
ar bókmentir hefjast með þeim
Wergeland og Wellhaven, sem
báðir fæðast í aldai'byrjun (1807
og 1808). Þeir verða fyrstir til að
gera bókmentagarðinn frægann.
Wergeland, lýðskáldið góða, hug-
ljúfi þjóðar sinnar, með djarfarog
háfleygar hugsjónir um norrænt
þjóðerni og sjálfstæði, og var hann
elskaður, fram í dauðann, af öll-
um, sem heilbrigða hugsun höfðu
og unnu «ðru en daðri og tyldri.
Wellhaven hefir einnig vei-ið tal-
inn lislaskáld mikið, með meira
▼ald á hugsunum og búningi. Bein-
ir arfþegar þessara tveggja frum-
herja bókmentanna norsku, voru
stórskáldin miklu, Ibsen og Björn-
son. Með skíldskaparverkum þess-
ara snillinga sinna telja Norðmenn
að nýtt tímabil hefjist ískáldskap-
arlist þairra, bókmentum og sjálf-
staeðisþrótti.
Meðal þeirra snillinga, erþárisa