Stefnir - 08.04.1899, Síða 3

19
alsendis óviðkomandi. Fimdabók verður að
vera vel um vönduð, gott iíka að hafa brjefa-
bækur fyrir meðtekin og burtsend brjef bind.
viðvíkjandi (eigi «prívat» brjef). Embættis-
bækur mega aldrei vera spjaldalausar eins og
skrifbækur. Siðlegir, alvarlegir og lióværir
þurfa al’.ir að vera á fundum og eigi óþreyju-
fullir. En það laðar unga fólkið til fundar-
sóknar, að hafa gleði á eptir fundum, dans.
hljóðfæraspil, smáleiki og þá eigi sízt góðan
og fagran söng. þ'egar bindindisfundir eru
haldnir í kirkjum, sem opt er hentugt og
tilhlýðilegt, þá má þó gleðin aldrei haldast
þar. í sjálfu sjer gæt-i stutt guöræknisæfing
verið upplyptandi, til styrks liinu bezta máli,
og gæti verið sameinandi, undir því skilyrði
aðeins, að slíku fýlgdi þá fullkomin alvara og
andakt. I»að yrði menn að athuga. Gaman
og alvara; hvað um sig á rjettum stað og í
rjettu sambandi. Gaman siðlegt og meinlaust,
alvara ástrík og sameinuð guðsótta. Heimska
að amast við slílui skemmtun, gott að hafa
hana hinu alvarlega og nytsama til stuðnings.
Til dagskrár getur lieyrt, að lesa upp næsta
fund á undan; lesa upp fjelagsmannaskrá á
höfuðfundi ársins; lesa [>á líka upp fjelags-
lögin. Grenslast á hverjum fundi eptir bind.
brotum; minnast eitthvað á fjármál fjelagsins,
bæði til að gera reikningsskil og auka sjóð-
inn og fleira. Eitt atriði er úrganga úr íje-
laginu og innganga í það. A mörguin fundi
kosning til þess og þess. Á sem flestum
fundum ætti að vera upplestur eða ræðuhald
bind. til styrks og útbreiðslu. Á hverjum
fundi ætti að hvetja menn til lífstíðarbind-
indis og spyrja um það, hvort engir treystist
aö ganga í það. J>á getur verið samþykkt
um næsta fund, stað hans og tíma. Eitt
málið getur verið á sumum fundum um bind.
bandalag, annað um útbreiðslumál bindind-
isins. í fundarlok er gott að reikna út fje-
lagsmannatölu, sem getur verið önnur en við
fundarbyrjun, svo og að gá að tölu þeirra
fjelagsmanna, er mættu á fundinum. Allt
þarf að bókast greinilega og skipulega og
fundur að undirskrifast af nálægum fjelags-
stjórum. Eigi álít jeg hyggilegt, að sleppa
fundi, þótt fáir komi.
Fundir fjelaganna eru, ept.ir því sem mjer
er kunnugt, ávallt opinberir, og geta [iví ver-
ið jafnaðarlega uín leið útbreiðslufundir. J>etta
álít jeg betra, en þeir sje innan luktra dyra.
4. Nokkur orð um bindindi Eyfirð-
inga og þingeyinga austur að Jökulsá í Ax-
arf. og um landsbindindið almennt. Herðum
oss með það á rjettan hátt þrátt fyrir góðar
liorfur, því enn er það eigi nóg þroskað til
þess, að löggjöfin slái nú þegar smiðshögg
bannsins.
Eyfirðingar og þingeyingar austur að
Jökulsá í Axarf. eiga 3 stúkur (Akureyri.
Hjalteyri, Siglufirði), og eptir því sem jeg
kemst næst 28 bindindisfjelög. Yirðist þetta
fullkomlega benda á, að praktiskari sje stofn-
un og starfi fyrir fjelögin, en stnkurnar hjer
á voru strjálbyggða og fátæka landi, þótt eigi
væri það athugað, að ein þessara stúkna var
alveg stofnuð upp úr bindindisfjelagi og önn-
ur að nokkru leyti. Og þótt fjelö gin (sum
líka stofnuð á þessum vetri), færi eigi mjög
ört inn í sameininguna, tel jeg það eigi
verra merki; að ganga er manninum eðlilegra
en stökkva. Sem stendur eru þau 14 í sam-
einingunui. Fjelögin kenna sig ýmist við
ireppa, sveitir, pláss eða sóknir, sem bera
auk þess sjerstök nöfn. Á svæði þ'essu mætti
kalla að væru 5 bindindisauðnir. Skýrslu-
útdráttur birtist í Stefni á næstliðnu hausti,
i 17. tölublaði. Ef menn bera liann samau
við þetta, sem hjer er og verður sagt, þá
geta menn sjeð fjölgun fjelaga, eíiing sam-
einingar og, það sem ekki er síðra, góðar liorf-
ur. I nefndum fjelögum svæðisins hljóta að
vera auk G. T. meir en 900 bindindismenn
og af þeim hjer um bil l/is í lífstíðarbiudindi.
Líístíðarbind. mönnum fjölgar lítið, en þó
ueidur vaxandi. Sígandi lukka er bezt. Jeg
veit sum fjelög hafa lífstíðarbindindi á dag-
skrá sinni. Flest fjelögin eru fátæk enn, ein-
stök eru öreigar eða nálega það, sum eru
ailtaf að auka sjóð sinn, sem verður að ganga
neldur seint yfirleitt, fá eiga mjög álitlegan
sjoð, eitt yfir 100 kr., annað um hálft annað
uundrað krónur, hið þriðja líklega meira eða
miklu meira. Sum fjeiög hafa etnað til tom-
Uoiu bincl. til eíiingar.
J>egar nú eru á tíunda hundrað b. manna
i fjelögum nefnds svæðis, sem nær yfir hálfa
uðra sýslu' eða rúmiega það, þá væri eigi ó-
iiklegt, að bind. menn annarsstaðar á landinu
í tjeiögunum væri tvisvar anuað eins, eða
írernur tieiri, svo allir fjelagabind. menn yrði
um 30UO, og að G. T. sje 3000 trúi jeg vel.
Eptir þessu væri b. menn beggja tiokka jal'u-
margir, alls OOOu bind. menn á öllu landinu
eöa nálægt þessari tölu. þ>etta er hjer eigi
rúm að rökstyðja. Jeg trúi því alls eigi, að
G. T. sje nálega 8/é aJlra b. manna landsins.
þ>að má eigi lá, þótt rengdir sje þeir menn,
sem líta svo mjög niður á móðurstarfann
1877—’84, að þeir segja í opinberu blaði:
Að einungis »örfáir« menn hati aðhyllst bind.
áður en G. T. komu til sögunnar hjer, þar
sem merkari mennirnir gátu varla örfáir heit-
ið; að varla »nokkur« maður hati minnzt
á bind. opinberlega, þar sem bind.-ritgerðir
komu opt í blöðum og bind. hreifinga opt
getið í þeim á þeim árum, helzt eystra og
nyrðra, og bindindisfræði kom út upp á 20
arkir; að bind. menn iiafi þá verið um 400,
þar sem þeir voru líklega 1200 eða fast að
því (8já liind. fr. Ak. 1884, 1. bálk 7. þátt).
Er shk rangfærsla og andleg óvandvirkni
bjoðandi þjoð vorri?
Að ööru Jeyti fer nú að lagast með
skýrsiugerðirnar og óvissan að hverfa, eptir
því sem samlimanirnar þroskast. G. T. passa
sinar skyrslugerðir, vjer hinir komum nú hið
bráöasta tagi á þær,
A landi lijer eru enn þá stórar bindind-
isauðnir, þrátt fyrir mikia framför, nú upp á
síðkastið einkum, en á meðan sveitir eða
sóknir eru færri, sem ekkert bind. eiga sjer
ætla jeg óráðlegt með öllu, að þingið siái
sítt smiðshögg, sem jeg vil að sje fyrir land-
ið allt í einu, þegar rjetti tíminn er kominn,
X>ingið á að styðja veikan mátt og góðan
vilja, svo fram geti komið sterk siðgæðisolsk,
upplýst og menntuð almannaskoðun við starfa
og áreynslu, en forðist menn fát og fljótræði.
[>að hefir eigi góð áhrif á þjóðernið, að þjóðin
nenni eigi sjálf að starfa í bindindinu, en
heimti valdboð yfir sig alla í einu, sem þá
myndi vanta góða og tilgangssamkvæma fram-
kvæmd og eptirlit; það sannaðist, ef málið
væri eigi betur undirbúið, en ennþá er. En
sveitir og hjeruð reki bindindið á meðan með
áhuga á sama hátt, eins og nú horfir, eigi á
tieinn annarlegan eða nýjan hátt; hjer er
verra að brevta til. Eigi má raska þeim
gangi bindindisins, sem nú er að leiða til
sigurs, heldur styðja hann beinlínis og örva.
þ>etta einmitt eflir þjóðmenningu og siðgæði
meir en ótímabært bann lands eða landsparta,
J>jóðin ætti eigi að segja: »Landsbind-
indið er að sönnu hálfkarað eða eigi hálfkar-
að úr vorri hendi, en vjer nennum eigi að
vera að þessu lengur, þótt nú sje horfurnar
orðnar upp á hið bezta, vjer viljum eigi leggja
|mð á oss, þótt starfinn sje nú orðinn miklu
hægri en var; ossvantar líka traust á málinu,
oss vantar sigurvonina, oss vantar traust á
sjálfum oss og traust á Guði, oss vantar
sanna frelsishugsun. Vjer heimtum að þing-
ið slái í botninn með einu höggi, einum smell«.
í frjálsu landi stekkur eigi framförin, hún
gengur, því hún á eigi að meiða sig. Smell-
urinn hlýtur að merkja það, að þjóð, sem
sjálfri leiðist Jióf þetta, afhendir gegnum
þingið vfirvöldunum, valdstjórninni bind.-
málið; svo hættir stúkna- og fjelaga-starfinn
smátt og smátt,, eða líldegast fljótt eða allt í
einu. Er það þjóðerninu eða málinu hið
eina holla og hið rjetta nú þegar? Svar
sumra já, sumra nei, sumir eru í efa, eigi
samt jeg. Löggjöfin gefi bind. bæði frest
og sem mestan styrk til starfa síns, svo að
nú megi vinna öfluglega, eins og nú horfir.
Með þessu lagi kemst bindindið inn í skiln-
ing, hjörtu, skynsemi, samvizku og reynslu,
inn í frjálsræði og innri siðgæðisfestu almenn-
ings og það hverrar sveitar landsins. Annað
mál kynni að vera um þingið 1901. [>egar
bind. er í svona miklum uppgangi, eins og
nú er hjá báðum vinnuflokkunum, þá er eigi
annað sjáanlegt, en að uppskeran fari bara að
vaxa með stækkandi vexti (progressivt),
og að þjóðin verði þá alvöknuð, hver æð og
liver taug hennar gagntekin af hiuni lireinu,
siðgæðandi og frelsandi afneitun, sem á
að vera atþalberandi þessa máls frá upphafi til
enda. Svona þarf það að vera í sjorhverri
sveit landsins, þetta samir frjálsri þjóð, og
þá getur hún, næst Guði, þakkað sjálfri sjer
beinlínis þá umbót, sem einna mest og bezt
er á dagskrá um allan jarðarhtiöttinn.
Meðan jeg get andað og- meðan jeg sje
nokkursstaðar bindindisauðn í nokkurri sveit,
og meðan jeg get stungið niður penna eða
komið nokkru fyrir almenningsaugu, þá hrópa
jeg þetta hið sama: »Hættið aldrei, íslend-
ingar, að stofna bind.-fjelög eða stúkur, með-
an í nokkurri sveit er bindindisauðn, og hald-
ið fjelögunum vel við. Að láta bind.-fjelög
deyja út, er handvömm eða skilningsleysi eða
trúleysi. En ekkert b.-fjelag einangrist
það er skaðræði og liinn hættulegasti mis-
skilningur«.