Stefnir - 06.10.1900, Blaðsíða 2

Járnistað með ói týndist á veginum fram Eyjafjörð. Finnandi er beðinn að skila því á prentsmiðjuna.
68
studdi hann okkur hið bezta, qg munu
Húnv. lengi inuna, hve drengilega Halldór
Briem kom fram við þessar kosningar. Af
Valtýs flokki buðu sig fram, Björn Sigtús-
son og sra. Stefáu í Auðkúlu, sem sótti um
Akureyrarbrauðið. Ejekk Björn 51 atkv.
en sra Steíán 38. — Meðmælendur voru :
Björns: sra. Lúðvíg Knudsen, Hermanns:
sra. Bjarni á Steinnesi og Jjórarinn búfr.
á Hjaltabakka, Jósafats: Arni bóndi á
Höfðahólum, Júlíusar: Jón bóndi á Njáls-
stöðum. Guðnmndur bóndi á þorkellshóli
og Pjetur Sæmundsen faktor á Blönduósi
og sra. Stefáns: Sigurður bóndi á Húns-
stöðum. Urðu allmargar ræður ogláviðskær-
um á milli meðmælendanna. Einkum þótti
Sigurður á Húnsstöðum verða klúr á góð-
ganginum, og beina miður sanngjörnum
spáfiugum að Hermanni, eru þeir þó ná-
' grannar og eiga saman laxveiði og því um
likt. Arni Arnason hitnaði nokkuð. er hann
og ungur og ógætinn, en einn hinn orð-
færasti Húnvetningur. þórarinn og sra
Bjarni töluðu í fullri alvöru, en þó með
gætni. Júliusar menn hjeldu engar ræður.
Sra Lúðvíg talaði vel, þegar þess er gætt,
að hann var til skamms tíma harðsnúnasti
fylgismaður Ben. heitins Sveinssonar, og
öruggur Valtýsku fjandi, en ekki þótti allt
snerta þingmannsdvggðir Bjarnar. sem hann
færði þó þeiin megin á reikninginn hans.
jsingmannaefnin töluðu öll mikið, en Björn
þó mest, auk þess sem »hann vísaði i Al-
þingistiðindin. Of langt mál yrði að skýra
frá ræðum þingmannaefnanna, en þess skal
getið, til þess að sýna ræðuhöldin, að þeir
urðu allír að svara 9 spurningum frá Sig-
urði á Húnsstöðum auk nokkurra annara.
j>ar á meðal spurði Björn Sigfússon þá
andvaltýinga, livaða stefnu þeir vildu nú
taka í sjálfstjórnarmálinu; hefir hann víst
álitið sig liafa la*t svo góðan skerf til þess,
að koma fastri og góðri stefnu í málið nú
á 3 síðustu þingunum, að nú væri ekki
vandi að svara því, hvað gera skyldi. Nú
skal litlu við bæta það, sem komið er um
kosningarnar; þó vil jeg ekki sleppa að
geta þess. sem Björn sagði í ræðu sinni
uin \ altýskuna á síðasta þingi, að sjer
hefði ekki dottið i hug að greiða atkvæði
með henni óbieyttri við 3. aimræðu, og það
mundi jafnvel enginn Valtýingur hafa ætl-
að að gera (líkl. ekki Valtýr sjálfur!).
Hefðu svo margvíslegar og miklar breyt-
ingar átt að koma á jungfrúna á þinginu.
að timi yunist ekki til þess að gera grein
fyrir þeim öllum á kjörfundinurn. Var
þetta ekki litílsverður fróðleikur fyrir kjós-
endur, einkum ef lijer hefðu verið „bræð-
ingsmemr. En svo vill vel til, að Hún-
vetningar hafa nú þvegið sig hreinn afVal-
týskunni, og verður örvænt erindi fyrir
meðalinenn að ausa þá því skarni aptur,
að á hrini. Má kalla þetta ógæt úrslit, og
væri sumum sýsluni engin læging í að taka
Húiiv. sjer til fyrinnyndar í eindrægni og
áhuga við það. að styðja rjettlætið og hefja
þjóðina upp úr því pólitíska vanvirðudýki,
sem Valtýskan hefir steypt henni i. iSkúla
Tlior. og Einari viunumanni sje það nú
sagt, að þeir ætti að talui sjer fyrir hend-
ur minni Herkúlesarþrautir, en að spá um
kosningar hjer í Húnaþingi, þvi Húnvetn.
kjósa t. d. sjálfsagt bændur, hvað sein þeir
hjala um embættliuga, og eins nýta emb.
menn, ef bændanna er ekki kostur, livað
sem geipi ísaf. og j>jóðv. líður. „Úsviðr
maðr, es með suotrum kömr, þat es bast
at bann þegi.“ — Bið jeg þig svo Stefnir
minn að virða vel, þó frjettirnar um þetta
hafi orðið molóttari en jeg vildi.
Joíin Ruskin.
Nú í aldarlokin hafa sópast bnrt nálega
allir hinir frægustu »stóröldungar<i Englend-
inga. Fyrst fór hinn mikli skotski vandlætari
og vekjari þjóðarinnar hinn andríki en óþjálgi
Carlyle (Karlæel), þá þeir snjöllu vísinda-
menn Tyndale (Tændel) og Huxley (Höx-
lí), svo Gladstone í hitteðfyrra og loks í
vetur um og eptir jólin Kuskin og dr. Mar-
tineau (Martínó) guðfræðingurinn mikli. En
hjer skal stuttlega minnst á Kuskin. þegar
jeg las æfiminningu hans í mars- og apríl-
hlöðum frá Englandi, fór mjer aldrei úr liuga
Sigurður sál máiari. Svo jeg leitaði upp ræðu-
korn, sem jeg hafði haldið við útför hans, og
dr. Kosenberg tók kafla úr í danskri minn-
ingu um hann, og æfisögu þá eptir Pál
Briern, sem stendur í 15. árg. Andvara, og
er mjög vel samin — það sem hún nær. J>ví
Sig. málari er texti, sem ervitt ev að tæma.
til fulls. Hann var einmitt Jón Ruskin ís-
lendinga. Báðir voru brennheitir jijóðvinir,
sem »hefðu blóði fegnir fáð hvern flekk af
hennar skildin, eins og Steingrímur kvað;
báðir voru fæddir iistamenn, og lifðu og dóu
í lifandi trú á krapt hins fagra til að vekja
og efla hið góða. Sbr. hið fagurgóða lijá
Forn-grikkjum. Og báðir voru því siðameist-
arar og siðabótarmenn; enda sást hvorugur
fyrir, voru óvægir við tízkuna, heiptugir og
lángræknir, beiskir og herorðir við þá nskript-
lærðu og faríseanao, sem þeim þóttu ranglega
sitja á stóli Móisesar, þ. e. binda land og iýð
við spillta siðu og háttaiag, iög og iandsven-
jur. Báðir háru í hióðinu kenningar Rous-
seau’s og voru sannfærðir um, að siðmenn-
ing liinna svo nefndu framfaraþjóða gengi með
margar og voðalegar meinsemdir. í vissum
skilningi kenna allir þesskonar menn hið sama
og hinn franski spekingur, sem sje það, að
þjóðirnar hafi gieymt náttúrunni, móður lífs-
ins móður allrar fegurðar og gleði, og fyrir
því sje ekki fleiri kostir en tveir fyrir hönd-
um, sá annar að læra aptur sín týndu fræði,
ellegar að falla í siðleysi blindrar samkeppni,
ofsa eg ójafnað. Báðir hörmuðu þeir, hversu
þjóð þeirra, livers um sig, liefði glatað iangt
um heilbrigðari siðum og menning, Englend-
ingar síðan á 16. öld, íslendingar frá 12. öld.
Og loks unnu báðir af'reksverk í sömu stefnu,
gróí'u fyrir, plöntuðu, og sáðu, meðan þeim
entist aldur til. En svo var og annað sund-
urleitt með þessum mönnurn. Annar var
snauður alia æfi, en liinn auð!egðarmaður;
annar naut liins ágætasta uppeidís, sem hugsa
má; hinn var uppkvalningur og lrlaut að
lifa eins og gustukamaður; annar stóð sjálf-
stæður að vígi gagnvart ríkusfcu stórjijóð ver-
aldarinnar; hinn stóð allsiaus gagnvart út-
píndri smájrjóð. Og loks dó annar á níræðis-
aldri, en hinn á fertugsaidri.
Enn var það líkt með þeim, að báðir
jjreyttu þau Hjaðningavíg, að enginn var þess
kostur, að fyrir endann sæi, áður en hniga
að velli. En háðir vissu og eða vonuðu, að
ekki mundu þeir falia aldauða, heldur mundu
þeir upprísa (líkt og Hjaðningar) og herjast
á nýjan leik — ekki sjáifir þeir Jón og Sig-
urður að vísu, heldur nýir menn í þeimx
anda og krapti. En töluvert tókst báðum að
afreka — óvíst hvorum meir, ef rjett er sam-
an jafnað. Ruskin samdi mörg rit og bæk1-
ur; telja vinir hans hvert hans orð gulli dýrra.
En almenningsálitið er það, að hækur hans
og ræður sje töluvert blendið. Kuskin var
miklu meiri fullyrðinga- en röksemdamaður;
liann var einrænn og stórlyndur, rækti engin
sniáspor, heldur stökk eða flaug með stór-
skáldum, sjáuium og spádómsmönnum.
er hinn mesti unaður að lesa margt í riturn
lians; listasniilingurinn leynir sjer aldrei, sízt
í málinu, og hann ritaði opt og talaði iíkara
xdrottins smurðan eða þeim sem »valdið hafði«
(líkt og Carlyle), en öðrum höfundum. f>ó eru
meiri menjar eptir Ruskin, ef til vill, í gjörð-
um bans en orðum. pcgar á unga aldri fór
hann árlega um endilangt England með föð-
ur sínum, sern var frægur kaupmaður, sem
fævði höfðingjum og stórbrendum lístagripi og
dýran varning. Á því ferðalagi nám Kuskín
náttúrunnar móðurmál, skoðaði vandlega bygg-
ingar liofgarðanna, sem landið er alskipað af,
og lærði snemma grein >istýlanna« og sögu
listanna. Seinna fór hann víða um lönd, og
tók svo jafnframt til starfa. Hann rann lengi
berserksgang móti allskonar ótízku, smekk-
leysi, áþján, þröngsýni, ósiðum og Ójafnaði,
svo og ekki sízt inóti þjóðarinnar orðlagða
yfirskini dyggða og rjetttrúunar. Sjaldan íiefir
noklcur mannssál, iifandi eða dauð, mætt meiri
skömmum en Ruskin. Persónulegum árásupr
svaraði hann sjaldan, en fór sínu fram. Ekki
leið heldur á löngu, fyr en fjöldi iærisveina
flykktist að lionum. Voru það optast úrvals-
mannsefni, og skal hjer nefna tvo: málarann
Burne-Jones og skáldið Vilhjálm Mor-
ris. Urðu báðir hans arftakar, báðir stórfræg-
ir menn, og Morris það meiri, að liann varð
þjóðskáld hið mesta tim loið og siðabótamað-
ur fyrir allt England og fleiri þjóðir í öllu,
sem heyrir til náttúrlegri og lifandí listaprýði
liíhýla og húsbúnaðar. Hinn stofnaði aptur
skóla fyrir liina æðstu málaralist. Kuskin
varði aleigu sinni fyrir hugsjónir sínar. En
þær voru: að kenna mönnum frá barnsbeini
rjetta frumþekking ailra liluta gegn urn sjón
og heyrn o. s. frv., þ. e. ekki svo mjög af
hókum sem af skoðun, reynd og prófun; svo
var það smekkurinn, nám hins fagra (og
góða), sem hann sífellt kenndi. Óþrifaþorpi
einu gaf hann listahöll frá grunni og fyllti
gersemum allra íþrótta. f>ar er nú fagur bær