Stefnir - 27.03.1901, Síða 1

Verð á 32 örkum cr 2 kr. 50 au., er-
lendis 3 kr. Borgist fyrir 1. ágúst.
Uppsögn ógild, nema komin sje til út-
göfanda 1. október.
STEFNIR
Níundi árgangur.
8. 1)1 a<). AKUREYRI, 27. marz.
Annað brjef
frá N. N. til Gruðmundar Friðjónssonar.
[Framh.|
III.
Eitt af athugaverðu atriðunum í brjefi
Jn'nu er kenning pín ura breytiþróunina (e-
volutionina), og ályktanir þær, seni þú dreg-
ur af henni um þjóðernisbaráttu vora, eða
rök þau fyrir valtýsku pólitíkinni, sem þú
byggir á breytiþróunarlögmálinu. þar kein-
ur ljósast fram vonlevsi þitt og trúleysi á
sigur liins siðlega í mannlífiuu.
Haunar segir þú, að breytiþróunin sje
sú eina umbót, „sem er meira en nafnið
tómt-1. En siðlega framþróun segist þúekki
þekkja fullkomuari en þá, að ,,sú skepnan,
seni getur gapað mest, hún gleypi hinar“,
Og úr þessu ástandi segir þú að ekki hafi
þokað i 19 aldir. — Við skulum nú athuga
betur heimfterslu þessara staðhæfinga, bæði
innbyrðis sin á milli, og út á við til annara
keiuiioga þinna, og til þjóðernisbaráttu
vorrar. ,
Fyrst verður fyrir rojer sú spurning:
hvaða gildi getur breytiþróunin haft fyrir
roanninn seni skynsaiua og siðlega veru, ef
í henni er enginn siðlegur þáttur, ef henni
fylgir engiti siðleg framför ? Og sje enginn
siðlegur þáttur í breytiþróuninni, hvaðan
er þá hin siðlega meðvitund mannsins kom-
ró '• Eða er tiún tóroar eyðimerkurhylling-
ar • sje nú breytiþróuuin „meira en
pafnið tóiut“, nefnilega eittlivað virkilegt,
þá hlýtur húnaðvera lögmál er hefir skynj-
aelegar verkanir. Hvernig má það þá vera
,,ð verkanir þess hafi ekki sjest í 19 aldir,
og Hvernig llafa lliennirnir þá fundið, að það
er „nieira en nafuið tómt“? — Hjer hljóta
að vera einhverjar mótsagnir innbyrðis, sem
þú I’yrftir að leysa og skýra, áður en roeira
ef ljyggt ofan á þessa undirstöðu þína.
Og ef þessar staðhæfingar þínar eru nú
Ireimfærðar til sjálfs þín, livaða gildi fá þá
verk þ(n 0g orðú Hvað verður þá úr þín-
um siðlpgu ádeilum og ásökunura ? Ekki
annað, skilst mjer, en tilraun til þess að
gúþa svo, að þú fáir gleypt aðra. Hærra
markmia viðurkennir pú ekki, og getur því
ekki sjálfur liaft, nema með því einu móti
þú álítir sjálfan þig undantekning frá
iiinu almenna lögmáli, eða „yfir-marmlega“
voru á la Nietzche, en óvist er, að aðrir
liti svo á. — Eptir þessu hlýtur þú að sætta
þig við, að aðrar skepnur gleypi þig, efþær
að eins geta gapað svo mikið. þú getur
ekki átt heirotiiig á, að aðrir nienn lifi ept-
ir þeim siðareglum, sem þú ekki viðurkenu-
ir að til sjeu.
En sjeu þessar kenningar þinar heim-
færðar til vorrar þjóðernislegu sjálfstæðis-
baráttu, þá verður sú beimfærsla - að
nokkru leyti með með þínum eigin orðum —
á þessa leið: Yjer íslendingar, „aumingja11
„siðlausa“ þjóðin í „vesæla“ landinu, >get-
um ekki noytt ofjarla vora, Dani, til að
sýna oss rjettlæti“. þeir geta eðlilega gap-
að meira eu vjer. Hví skyldu þeir þá ekki
gleypa oss? Hví skyldum vjer eigi beygja
oss fvrir algildu lögmáli? Af framtíðinni
höfum vjer einskis að vænta, engrur hjálp-
ar, stuðnings nje rjettlætis, því „þjóðirnar
auka rangsleitni stna gagnvart lítilmagnan-
um“ segir þú; með öðrum orðuro, hinn sið-
legi þáttur framþróunarinnar er enginn eða
haldlans, á honum verða ekki byggðar nein-
ar umbótuvonir, og ,,ef vjer eigura að biða
þess, að rjettlæti og siðferði neyði Dana-
stjórn til þess, uð unna oss fullkominnar
stjórnarbótar, þá verður einhver dauður,
sern nú lifir í voninni". Vjer verðum því
að treyna lífið, meðan kostur er, á riáðar-
molum þeim, sem hrjóta af borðurn Dana-
stjórnar, þegar skárst liggur á henni, og hún
heldur tyliidaga sína. Vjer verðum að nota
„snöpina á þúfnakollununr' — „glóruna til
að hæsa úr“ ruddanum, eins og þú sjálfur
hefir svo heppilega og glöggt tákuað þessa
stefnu og hugsun.
Raunar þarf nú ekki mikla greind til
þess að sjá, að þessi hugsun er ein stór-
eflis mótsögn, meiningarlaus hngsunarvilla.
í>ví til hvers er að spyrna gegn hinu óhjá-
kvæmilega, gegn algildu lögmáli? J>að er
saraa sem að auka núningsfyrirstöðu vjelar-
imiar, margfalda lífsstríðið, lifskvölina.
Straumurinn ber oss nauðuga viljuga í
kvarnaraugað og þyrlar oss þar niður.
Til hvers er þá að streytast? Sje það for-
lög vor að verða gleyptir, þá er hyggileg-
ast, að stuðla til þess, að sú athöfn gangi
sein greiðlegast og mjúklegast. Maske er
það líka meining sumra skoðanabræðra
þinna. En því gangist þið þá ekki við því ?
Blekkingar eiga hjer ekki við fremur en
annars staðar.
Ekkert getur verið eðlilegra, en að þeir
roenn, sem svona hugsa, taki þakklátlega
kverju „tilboði“, hverju beini, sem að þeirn
er rjett, hversu vesælt sem það er, og án
tillits til þess, hverjar afleiðingar það hefir,
eða hvort það er rjett þeira til þess, að
uppfylla siðlega rjettinæta kröfu, sem inið-
uð er við ákveðna unrbóta hugsjón, eða það
er gert að eins til þess, að þagga þær kröf-
ur. og blekkja þá, villa þá burt frá sjálf-
stæðis-„grillunum“, deyfa sjálfsmeðvitundina,
ýmist með ísmeygilegu kjassi og fieðulátum
eða hótunum og iilhryssingsskap.
Auglýsingar kosta eina krónu hver
Jiumlungur dálks á fyrstu síðu, ann-
ars staðar í blaðinu 75 aura. Smá-
auglýsingar borgist fyrirfram.
1901.
8je nú ekki þessi stefna, í þjóðernis
og sjálfstæðismálum vorum, rjett nefud upp-
gjafa, vonleysis og trúleysis stefna, þá veit
jeg sannarlega ekki, hvaða nafn henni
hæfir. — Og þó eruð þið sörnu mennirnir,
sem hæðið og fyrirlítið aðra fyrir heimsku-
legar kröfur og vonir, að reyna að telja
sjálfum ykkur og öðrum trú um stórkost-
legnn og óskiljanlegan árangur af vesælu
káki, sem aðrir telja verra en ekkert. Sje
ekki þetta mótsögn, þá skil jeg ekki, hvað
mótsögn er.
það er nú ekki undarlegt, þótt þessum
mönmim geti ekki komið saman um nokk-
urn skapaðan hlut við hina, sem hafa ger-
saralega audstæða lífsskoðun ; þá rr.enn, sem
skilja söguna (framþróunina) þannig, aðhún
stefni að siðlegu fullkomnunar marki, að
uppfyllingu siðlega rjettlátra krafa og hug-
sjóna, sem þess vegna setja markið fjarri.
og treysta því, að lifslögmálið styðji og.full-
komni viðleitni þeirra. |>eir búast auðvit-
að ekki við, að „handleika tákn“, eða að
gera kraptaverk í einu handtaki, en „tákn
tíinanna11 er þeim leiðarstjarna. þeir vita
vel, að ekki verður gripið fram fyrir liend-
ur tímans og sögunnar. þeir fara því að
engu óðslega, æðrast ekki „þótt. inn komi
sjór, og endur og sinnum gefi á bátinn“, en
„halda sitt stryk*. þeir kunna að „hlýða
rjettu, góðs að biða“. Orðtak þeirra er
hið sama sem Eabian fjelaganna áEnglandi,
er kenna sig við hershöfðingjann er sigraði
Hannibal: „Lærðu að bíða hins rjetta tíma,
en þegar hann kemur, þá notaðu hann ræki-
lega, eins og Fabian gerði, þótt margir löst-
uðu seinlæti hans“. — J>essir menn vita
það vel, að nokkur ár, mannsæfin, jafnvel
öldin, eru örsmáir katíar, örstutt fótmál af
allri framþróunarbrautinni. og að þótt þessi
fótmál sýnist á stundum liggja niður á við
til myrkurs og siðlegs dauða, þá er þó að-
alstefna brautarinnar, þegar betur er að
gáð, og litið yfir lengri kafla, upp á við til
ljóss og siðlegrar fullkomnunar.
Og hverjir munu svo sannari framsókn-
arraenn, skoðunarbræður þínir, sem liæða
og fyrirlíta siðlegar umbótahugsjónir, en
verja bfi sínu og kröftum eingöngu til þess,
að njáldra úr ,.snöpinni“ sinar likamsþarfir
Q.r kröfur, eða hinna sera stöðugt hafa hald-
ið. og halda enn á lopti framtfðarmerki sið-
legra hugsjóna? Mirn starfse.mi þeirra hafa
minna gildi fyrir mannlífið, hvort heidur
einstaklingslífið eða þjóðlífið, en þessi ó-
hemjulegi ,.materielli“ eltingaleikur, auð-
æfagræðgi og nautnasýki, sem svo rojiig
j befir einkennt þetta nitjándu aldar fótmái,
: og tekið hefir nær því alla krapta mann-
; anna i herþjónustu þess auðs, er fáir njóta
J