Dagskrá - 17.09.1897, Blaðsíða 2

*54
íslenzka greinin (þingsköp alþingis § 5) hljóðar svo:
»Forseti stjórnar umræðunum í hvorri deildogsjer um að
allt fari fram í góðri reglu. Hann tekur við öllum skýrslum
til deildarinnar og annast um afgreiðslu þeirra mála cr frá
deildinni eiga að fara. Vilji hann taka nokkurn frekari þátt
í umræðunum, en fylgir afstöðu hans sem forseta, verður hann
á meðan að víkja úr forsetasæti fyrir varaforsetanum. Forseti
tekur eigi þátt í neinni atkvæðagreiðslu«.
Og hvaðan kom ísafold sú viska, að stjórnin mundi
nú álíta það ólöglegt atkvœði sem hafði verið sýnt fram
á með óhrekjandi rökum að löglegt var. — „ísaf." hafði
jafnt sem öðrum verið sýnt fram á að orðið „forseti" í
5. gr. þsk. merkti þann forseta er skipar sœtið, en af
öðrum greinum þingskapanna sjest að aðalforseta er
frjálst, nær sem honum sýnist að láta varaforseta ganga-
til sætisins.
Eins og þegar er sagt, er danska þingskapareglan
um forseta-atkvæði algerlega hin sama.
Til frekari skýringar skulum vjer hjer vitna í ríkis-
þingistíðindin dönsku um atkvæðagreiðslu forseta þar,
eptir samhljóða þingskapaákvæði 1894, eða nokkrum
mánuðum áður en hið sama kom fyrir á þingi íslend-
inga.
14. desember 1894 er frumvarp til laga um breyting á
tölu kjördæma, til 2. umræðu í fólksþinginu.
Forseti'. (Högsbro). Jeg skal leyfa mjer að skora á vara-
forseta, að stjórna þessari umræðu.
Eptir nokkrar umræður var gengið til atkvæða um
það hvort hætta skyldi að ræða málið á þeim fundi:
Þar greiðir Hógsbro forseti atkvœði á móti. — /
annað sinn g'reiðir forseti atkvæði um breytingartillögu
nokkra er fram var komin við frumvarpið og í þriðja
sinn á móti því að málið gangi til þriðju umræðu. —
Sþ. að gengi til 3. umr. En áður en ákveðin er dag-
skrá næsta fundar gengur Högsbro aptur til forsetasætis
og talar á þá leið:
»Jeg hef aður lýst því yfir frá forsetastólnum að jeg vildi
að vísu ekki nota rjett minn sem forseti til þess að vísa frá
frv. þessu, er jeg verð þó að álíta að komi í bága við grund-
vallarlögin, en að jeg vildi þar á móti skjóta þessu undir úr-
skurð þingsins. Nú hefur úrskurður þessi fallið á þá leið, að
skoðanir mínar ríða í bága við skoðanir meiri hluta þingsins
um rjettan skilning á framkvæmd á grundvallarlögunum, og
skal jeg þvi leyfa mjer að biðja þingið að leysa mig frá þeim
starfa er það hefur nú um undanfarin ár sýnt mjer þann heiður
og traust að fela mjer«.
Engin rödd heyrðist um það að Högsbro gyldi at-
kvæði ólöglega, eptir sómu þingsköpum, er ísafold fremst
í flokki og digurmæltust allra fullyrðir að væru brotin
með forseta-atkvæðinn.
Af þessu og því líku tagi eru lagaskýringar Isa-
foldar í stjórnarskrármálinu — enda er það heldur cld.i
siður þess blaðs að færa rök fyrir einni eða annari
------------------------------------------------- . ----...
skoðun sinni í þess konar efnum, heldur fullyrðir hún
að eins að það sje svo og svo samkvæmt því sem best
þykir henta »eptir atvikum«. (Frh.).
Mállýskur.
Bæði Islendingar og aðrar þjóðir dást að því hversu
j vel þeir hafa varðveitt hina fögru tungu vora, þar sem
I allir frændur vorir hafa týnt henni að mestu leyti. Það
j er ekki svo margt sem vjer getum hrósað oss af með
! rjettu fram yfir aðrar þjóðir og ætti oss því fremur að
j vera annt um það, að ganga ekki andsælis í þá átt, er
j málið snertir; en því miður er ekki hægt annað að
segja en lítið sje gjört til þess að hreinsa það Og halda
því við rjettu. Og þótt ótrúlegt megi virðast þá er
ekki hægt annað segja en að lærðu mennirnir stuðli
einna mest að því að eyðileggja íslenskuna og
blanda hana útlendum orðskrípum. Það er algengt þar
sem menntaðir menn heyrast tala saman að þeir rugla
saman öllum málum, er þeir kunna eitthvað í. Það er
eins og þeim þyki það eitthvað meira í munni að tala
sitt orðið á hverri tungu og þó optast ekki rjett.
En fyrir utan útlendu sletturnar má einnig geta
þess að málið sjálft er að mörgu leyti rangt talað og
rangt ritað, eru það einkum ýms smáorð t. d. fornöfn
og spurnarorð, sem höfð eru bæði í játandi og neitandi
sambandi á víxl eptir því sem verða vill og án tillits
til þess, hvort það er rjett eða rangt. Jeg vil leyfa
mjer að benda ánokkur dæmi. Fornöfnin neinn og nokkur
eru opt notuð alveg jöfnum höndum, án þess að nokkur
j greinarmunur sje gjörður á. T. d. er alltftt að segja:
! jeg sje ekki neinn mann í staðinn fyrir nokkurn mann,
jeg hef ekki neina peninga, jeg get það ekki með nemu
móti og svo frv. Jeg veit ekki betur en að þetta sje
aiveg rangt og þó sjest það nálega í hverri einustu
grein sem rituð er og heyrist í hverri einustu ræðu sem
flutt er; það er orðið svo fast í málinu að menn taka
ekkert eptir því, hvort sem þeir segja það sjálfir eða
heyra aðra scgja það. Orðið neinn — ne einn == ekki
nokkur —- cnginn getur aldrei verið rjett notað í merk-
ingunni nokkur. Þegar jeg þvf segi: jeg hef ekki neina
peninga, er sama sem jeg segði: jeg hef ekki ekki
nokkra peninga = jeg hef nokkra peninga, því að tvær
neitanir upphefja hvor aðra.
Orðin þó og þótt—þó að eru einnig notuð á víxl,
eins og þau þýddu nákvæmlega hið sama og eins því
og því að—þvítt, en það er heldur ekki rjett; þó þýðir
optast hjer um hil sama sem samt og getur því ekki
verið í byrjun sjálfstæðrar setningar; þótt getur þar á
móti aldrei staðið annarsstaðar en fremst í setningu og
siest það af því, að orðin eru ekki hin sömu, og því