Dagskrá - 11.11.1897, Page 2

326
Fiski mærin,
Eptir Bjömstjeme Bjömson.
(Framh.).
Næsta laugardag var prófastur kominn
á fætur fyrir kl. 7 eins og hann var vanur;
hann gekk til verkamanna sinna, sem voru
í nánd við bæinn og kom aptur heim um full-
birtu. Þegar hanu kom heim að hliðinu, sá
liann skrifbók, er lá þar og var opin, sem
að líkindum hafði verið kastað út um glugg-
ann á herbergi Petru, þegar kviknaði í því,
en ekki fundist aptur sökum þess að hún
var samlit snjónum. Hann tók upp bókina
og fór með hana inn á skrifstofu. Þegar
hann ætlaði að fara að þurka hana, sá hann
að það var gömul stýlabók, og höfðu verið
skrifuð í hana nokkur erindi. Hann grennsl-
aðist ekki eptir hvers efnis þau væru, en ral*
sig á það, að orðið »leikmær« var skrifað
þvers og endilangs um alla bókina. Það var
líka skrifað ofan í erindi. Hann fór að at-
huga nánar og las vísur þessar:
Jeg hlýt þjer, elskan mín, eitt að skrifa
og það er til hvers jeg vil lifa;
jeg helst af öllu leikmær verða vildi;
þá veröldinni glöggt jeg sýna skyldi,
konu sem líður, konu sem hlær,
konu sem elskar og grátbeðið fær,
konu svo ágæta’ að engin sje jafni
og aðra sem vinnur í djöfulsins nafni.
O, drottinn styrk mig og styð,
já, styð mig á hið þráða svið.
Dálítið neðar stóð þetta:
Get jeg ekki komist í þjónustu þína?
Vilt þú ekki, guð, heyra bæn mína?
Og enn fremur:
0, að líkjast álfakyni,
álfakyni,
í þokkumökk og mánaskini,
mána skini,
og fljótur mjög á fæti vera,
fæti vera,
og drepa þá, við hurð sem hlera,
hurð sem hlera.--------------
Nei það er synd, lírum, larum, ba!
Nokkru neðar stóð enn fremur þessi
vísa, en svo var marg skrifað ofan í hana,
að hún varð tæpast lesin:
Hopp og hó, — hopp og hó!
dansa við þá alla, en alltaf sleppa þó!
Tral, la, la — — tra, la, la,
undrun allra ná, en engan vilja sjá.
Því næst kom eptirfylgjandi brjef.
Kæri Hinrik.
Virðist þjer ekki að okkur takist best
af öllum í »leikritinu ?« Við höfum við ým-
islegt að stríða, en það gjörir ekkert til. Jeg
vonasi til að þú komir með mjer á grímu-
ball annaðkveld, því jeg hef aldrei verið þar
enn þá, en mig langar mjög til þess að vera
á samkomum, þar sem menn skemmta sjer
duglega. Hjerna er allt svo dauft og fjör-
laust.
Hvern skollann ert þú að slóra Hinrik!
Jeg sit hjer og bíð.
Þín Pernilla.
Loksins var eptirfylgjandi erindi marg
skrifað stórum stöfum? hún hlaut að hafa
fundið það einhversstaðar og lært það utan að :
O, mig langar, ó mig langar
undra brautir heims að ganga,
myndir allar lífs að líta,
lesti manna og syndir víta;
fjotra Loka, frelsa Baldur,
fræði nema öll og galdur. —
Hann sem skapti þessa þrá,
þar til bið jeg miskunn ljá.
Margt var þar fleira ritað, en fleira ias
prófasturinn ekki.
Eptir þessu aö d:,.:na, var það til þess
að verða leikmær, að l'.ún hafði komið til
hans og fengið tilsögn hjá dóttur hans; það
var vegna } essa leyndarmáls að hún bað
þau að lesa upphátt á hverju kveldi og lærði
svo allt utan að; hún hafði allt af kastað
sandi í augu þeim, jafnvel deginum áður,
þegar hún virtist opinbera þeim öll sín leynd-
armál, hafði hún þó skilið nokkuð eptir. Þeg-
ar hún hló sem innilegast, þá laug hún. Og
þetta leynda takmark! þetta sem prófastur-
inn hafði svo opt bölvað niður fyrir allar
hellur, blessaði hún og lagði þar við nafn
drottins og dirfðist að biðja hann að blessa.
Hana langaði til að lifa því lífi, sem ekkert
er annað en tilgerð, hjegómagirni, öfundsýki,
stjórnleysi, leti og dáðleysi, lýgi og óstað-
festa; þetta líf var hún svo ósvífinn að biðja
guð að blessa og til þess að kóróna það allt,
með því að láta hann, sjálfan prófastinn, og
dóttir hans, hjálpa sjer til þess að ná þessu
takmarki.
Þegar Signý kom inn, glaðleg og ljett-
fætt eins og vetrarmorgunin til þess að heilsa
föður sínum, var skrifstofan full af reyk.
Prófasturinn var alltaf vanur, að reykja í ákafa
þegar hann var í miklum geðshræringum, og
þar sem hann hafði reykt svo mikið svona
snemma morguns, sem hann var þó ekki
vanur, þá mátti ganga að því vísu, að ekki
væri allt með felldu.
Hann talaði ekki eitt einasta orð en
fjekk henni bókina; hún sá undir eins að
það var bók Petru. Sorgarsár- og grun-
semdar ý0ust upp í huga hennar frá því
daginn áður; hún þorði ekki að lesa það sem
skrifað var í bókina. Hjartað barðist svo
ótt í brjósti hennar að hún varð að setjast
niður; en þá kom hún auga á sam« orðið,
sem prófasturinn hafði fyrst tekið eptir, nl.,
»leikmær«. Hún varð að halda áfram og
lesa meira, Hin fyrsta tilfinning, er vaknaði
hjá Signýu, þegar hún las áfram, var blygð-
un; ekki vegna Petru, heldur sökum þess,
að faðir hennar hafði líka sjeð þetta.
En brátt hreyfðu sjer í huga hennar þær
tilfinningar sem hljóta að vakna hjá hverjum
þeim, er verður fyrir blekking af hálfu þeirra er
hann hefurelskað. Sá sem blekkt hefur, verður
fyrsta augnablikið miklu stærri, miklu hugvits-
samarioghyggnariíaugumhinsblekkta, en hann
sjálfur; það er eins og hann hafi einhverja
leyndardómsfulla eiginlegleika sem ekki er
hægt að skilja eða gjörasjer glögga grein fyrir.
En innan lítils tíma vaknar gremja og þeim
sem fyrir blekkingunni hafa orðið, aukast svo
kraptar, að hann finnur sig megnugan til
hvers sem vera vill; honum finnst sem hann
geti með einu einasta hnefahöggi slegið til
jarðar hundrað Goliata. Hann fyrirlítur það
sem hann áður elskaði og virti.
Petra var inni í dagstofunni og heyrðu
þau að hún söng þar vísu þessa:
Lýsir af degi, linast sorg,
liggur í rústum harmskýjaborg;
liðsveitir ljósheima tiggja
loggylltar fjallraðir byggja.
Barnaröddin hljómi hrein,
hefja fuglar söng á grein.
von mín sje öllu æðri.
Svo spilaði hún eptirfarandi vísu sterkt
og drynjandi:
Knörrinn er hró
en jeg held honum þó
út í stórsjóarót,
æstum stormöldum mot;
og jeg hlýt það að reyna, sem reynt hef jeg ei
þó að rænd verði jeg lífi, og brjóti jeg fley.
Af stað, ja af stað,
þó að stríð kosti það,
ekki hræðist jeg hót
þó að hrönn verði ljót.
Jeg vil halda yfir sæinn og leita uppi lönd,
þó að líti jeg aldrei nokkura strönd.
Þetta þoldi prófssturinn c-kki lengur,
hann reif bókina úr hendi Signýar og rudd-
ist út úr dyrnnum. Signý gat ekki haldið
honum í skefjum. Hann æddi inn til Petru,
kastaði bókinni á hljóðfærið fyrir framan
hana, sneri sjer síðan við og gekk þvers yf-
ir gólfið; þegar hann sneri sjer við aptur var
Petra staðin upp; hún hjelt bókinni á brjósti
sjer og leit í kringum sig á allar hliðar; aug-
un voru fióttaleg, og henni var auðsjáanlega
órótt í huga. Hann staðnæmdist frammi fyr-
ir henni og ætlaði að segja henni hvernig á
öllu stóð; en sökum þess, hve reiður hann
var yfir því að hún skyldi hafa blekkt hann
þannig, og einkum yfir því að dóttir hans
hafði verið dregin á tálar frá hans sjónar-
armiði, að hann kom ekki upp nokkru orði
langan tíma. Að þetta aðskotadýr, að þessi
ókunni stelpuskratti skyldi leyfa sjer þessa
ósvífni. Loksins þegar hann gat komið upp
orðum, fann hann þó til þess, að þau voru
of svæsin, hann hafði ekki haft vald á til-
finningum sínum; hann hafi ekki gætt sómæ
síns. Hann gekk enn þá þvers yfir gólfið
og til Petru aptur; hann horfði á hanastund-
arkorn varð rauður sem blóð og fór út að
vörmu spori án þess að mæla fleiri orð. Þeg-
ar hann kom inn á skrifstofuna, var Signý
komin út þaðan.
Allan þenna dag var hver út af fyrir
sig. Prófasturinn borðaði einn miðdegisverð;
hvorug þeirra, Signý eða Petra kom inn til
hans. Petra bjó í nratreiðslustofunni eptir að
herbergið hennar brann. Hún hafði leitað
að Signýu allsstaðar sem henni datt í hug„
en hún hlaut að hafa farið eitthvaö.
Petra fann það að hún hlaut að gjöra
eitthvað; hinar leyndustu hugsanir hennar
voru orðnar kunnar og það átti að þvinga
hana til þess að gjöra þvert á móti vilja
hennar.
Hún fann það glöggt sjálf, að ef hún
yrði að hætta við áform sitt þá var öll henn-
ar framtíðarvon úti. Hún hafði getað verið
glöð þegar aðrir skemmtu sjer, en það var
allt í von um fagra framtíð síðar, þegar hún
hefði náð takmarki sínu. — Hún gat ekki
opnað hjarta sitt fyrir nokkrum manni í
heiminum eptir að það hafði farið svona í
fyrsta skipti fyrir henni í Bergen; hún hefði
jafnvel ekki getað treyst Ödegaard. Hún
varð að ráða ráðum sínum sjálf og alein;
hún varð að undirbúa allt í kyrþey og grípa
svo tækifærið þegar það byðist — hvenær
sem það yrði. Prófasturinn stóð uppmálað-
ur fyrir hugskotssjónum hennar, eldrauður og
reiðulegur, — hvernig átti hún að fara? Hún
leitaði stöðugt að Signýu, en fann hana
hvergi; það var komið fram yfir nón. Þv£
lengur sem þeir eru í fjarvist, er vjer þraum„
því gaumgæfilegar leitum vjer að ástæðum
fyrir því, og þannig var því varið með Petru.
Nú þótti Petru sem hún hefði drýgt stór-
synd gagnvart Signýu. Hinn alvitri guð gat
þó verið henni vitni þess, að hún hafði
ekki gjört það af ásettu ráði, — en hún var
stórsyndari í sínum augum, henni fannst sem
hún mundi vanmegnast undir byrði synda
sinna.
Hún hafði vonað að nú væru öll ósköp-
in úti, sem dunið höfðu yfir hana heima, en
þegar þau komu nú aptur eins og þrumur
úr heiðskýru lopti, þá lá henni við að ör-
vænta. Henni fannst sem hún nú væri að
byrja að leggja út í það framtíðarmyrkur,
sem hún sæi hvergi út úr. En eptir því,
sem tilfinningarnar drógu upp svartari mynd-
ir af sjálfri henni, eptir því varð Signý að-
dáanlegri og fegurri fyrir hugskotssjónum
hennar og eptir því tók hana það sárar að
hafa brotið af sjer vináttu hennar. Hún osk-
aði að Signý væri komin til þess að hún
gæti kastað sjer fram fyrir fætur hennar og
og beðið hana — ekki um fyrirgefning,
það fannst henni langt of mikið tilmælst, en
biðið hana um að líta einu sinni til sín vin-
gjarnlegum augum.
Það var komið myrkur. Petra hljóp
niður úr herbergi Signýar, en það var harð
læst •— þá var hún viss um að Signý var
inni. Hjartað barðist ótt og títt i brjósti
hennar; hún kom við hurðarhúninn og hvísl-
aði inn um skráargatið. »Signý, lofaðu mjer
að tala við þig! — Signý! jeg þoli þetta
ekki!« — Það var dauða þögn. Petra laut
niður og hiustaði ? hún heyrði ekkert, hún