Dagskrá - 12.04.1899, Blaðsíða 2

Sfíáfíalíir
„ J2jóssg&islar“.
—0---
Eg hefl aldrei verið sterkur í
eðlisfræðinni, en það er þó eitt at-
riði af þeim fáu, sem ég lærði, og
man, að eftir því sem Ijósgeislarn-
ir falla skáhallari á einhvern stað,
eftir því hafa þeir minni áhrif á
hann (verma þeir hann minna).
Ég þykist vita, að Ljósið vilji senda
vermandi geisla í svo margar átt-
ir, sem því er unt; en ég þykist
líka vita, að eftir því, sem því
finst að eitthvert mál standi sér
fjær, eftir því liggi því í léttara
rúmi hvort geislar þess falli á það
skáhalt eða ekki, hvort það vinni
því meira gagn eða minna. Mér
getur ekki dulist að bindindismálið
er eitt af því, sem „Ljósið" telur
sér liggja fjarri, eftir þeirn orðum
að dæma, sem birtust í Apríl-
númeri þess. Ég á við ritdóminn(?)
um „Ársrit hins íslenzka kvenn-
félags". Það kveður svo ramt að
þessu, að höf. tekur einnig annað
efni til útásetninga í þessari sömu
grein, og þótt of mikið sé, ef til vill,
að segja að það sé af .greraju yflr
aðalstefnu greinarinnar (bindindis-
stefnunni) þá skal hér leitast við
að sýna fram á, hversu'sanngjarn-
ar séu aðfinningarnar. „Ljósið“
tekur t. d. upp m. a. eina setn-
ingu orðrótta úr Kvennfélagsritinu
og nefnir hana „mjög óheppilegan
samsetning", skreytir hana ineð
háðsmerki o. s. frv. Setningin er
þannig: „Móðurástin, yfirskygð af
guðs kœrleika og upplýst af þekk-
ingunni á lögum nátturunnar, sem
eru nppfylling hans rétllœtis og heil-
agleika, átti á mannlegan hátt að
endurfœða mannkynið til fullkomins
lifs í heilagleik og gleði, eins full-
komins eins og lífið getur orðið, með-
an það er takmarkað af endanleg-
leikanum“. Ég skal nú leyfa mér
að fara í gegnum þessa setningu
og vita hvort hægt er að segja
með réttu, að hún sé mjög óheppi-
legur samsetningur.
Þykir höf. það ekki rétt eða vel
við eigandi að segja, að móður-
ástin sé yfirskygð af guðs kærleika?
Ég skil það þannig, að guðs kær-
leikur sé yfir henni (samanber orð
engilsins: „kraftur hins æðsta mun
yfirskyggja þig„); móðurástin nálg-
ast svo kærleika guðs, sem nokk-
uð getur nálgast hanri■ hér á jörð-
unni, er hreinni en nokkur annar
kærleikur meðal mannanna. Éetta
er meining orðanna. Vill sóra Jón
Helgason neita því, að það só rétt?
vill hann kalla það. mjög óheppileg-
an samsetning? eða þykir honum
það illa við eiga, að segja, að hún
(móðurástin) só upplýst af þekk-
ingunni á lögum náttúrunnar?
Vegna þess hve móðurástin er
hrein, fölskvalaus og ósérplægin,
leitast móðirin við að aíla sér
þekkingar á lögum náttúrunnar til
þess að geta alið upp börn sín
sem réttast og samkvæmast þeim.
Séra Jón vill þó víst ekki halda
því fram, að ekki eigi að ala upp
börnin samkvæmt hinum sönnu
lögum náttúrunnar ? Nei, hann
getur ekki með réttn kallað þetta
146
mjög óheppilegan samsetning. Vill
höf. bera á móti því, að lög nátt-
úrunnar séu uppfylling guðs rétt-
lætis og heilagleika? heldur ekki
einmitt hann sjálíur því fram, og
það réttilega, að réttlæti guðs og
heilagleiki birtist hvervetna í lög-
um náttúrunnar? Vilji hann svara
því neitandi, er mér mesta ánægja
að því, að sýna honum fram á að
hann hefir á röngu að standa og
reyna að „lýsa“ honum á réttan
veg í því efni. Nei, sóra Jón fær
engan til þess að fallast á að þetta
sé mjög óheppilegur samsetningur.
„Móðurástin átti á mannlegan hátt
að endurfæða mannkynið til eins
fullkomins lífs í heilagleik og gleði,
eins og lífið getur orðið meðan
það er takmarkað af endanleg-
leikanum". Eru það þessi orð,
sem höf. hneykslast á? Eftir því
sem andi mannsins þroskaðist, eftir
því átti hann að verða færari um að
sjá að móðurástin er hinn sannasti
og hreinasti kærleikur; sá kærloikur
átti því að verða fyrirmynd, þegar
ar um allan mannlegan kærleik
var að ræða; hann átti að gera
mennina svo góða og göfuga, sem
fremst mátti verða í þessum heimi;
kenna þeim sannan kærleika, sanna
vináttu, sanna ást; í stuttu máli
gjöra líf þeirra sannara, fullkomn-
ara og guði þóknanlegra. Kenna
þeim að leggja á sig kvalir og
þrautir fyrir kæi'leikann til annara;
kenna þeim að líkjast Kristi. Er
þetta mjög ólieppilegur samsetningur?
Svari séra Jón Helgason já, ef hon-
um þykir sér það sæma. Ég von-
ast til, að ég hafi nú sýnt nægi-
lega fram á, að þessi ummæli
prestsins eru blátt áfram sleggju-
dómur, ég vona að þetta dæmi
nægi.
Ég vildi óska séra Jóni svo góðs,
að honum mætti auðnast að skrifa
margar setningar jafn-fallegar og
þessa, þótt hún hafi orðið til þess
að hneyksla hann.
— Þar næst sný ég mér að
aðalefni greinarinnar, sem er bein
línis stíluð gegn oss bindindismönn-
um, þótt leiðinlegt sé að lesa þess-
háttar ritgerðir eftir presta.
fað er ein setning í ritinu, sem
hneykslar prestinn svo að hann skrif-
ar heila varnarræðu gegn henni; sem
nær talsvert á aðra blaðsíðu. Setn.
ingin er þannig: „Menn geta ver-
ið bindindismenn án þess að vera
kristnir, en hafi maður íhugað þýð-
ingu bindindismálsins, séu manni
Ijósar orsakir þess og takmark, þá
getur maður ekki verið (sann)krist-
inn, vilji maður ekki vera bindind-
ismaður1. Þessu vill séra J. H.
I mótmæla sem algerlega röngu. Lát-
I um oss skoða þetta frá biblíulegu
i sjónarmiði; presturinn hefir þó að
I líkindum ekkert á móti því? Hver
j er þýðing bindindismálsins? hverj-
j ar eru orsakir þess? hvert er tak-
j mark þess? Éetta þrent verður
fyrst að skoða, og þegar það er
j gert, þá geta merm sjálfir dæmt
um, hvort þeir geti verið sann-
i kristnir, hvort þeir geti verið kristn-
ir nema á vörunum, sem ekki vilja
i hjálpa til að ná takmarki þessu og
j vita þó þýðinguna, orsakirnar og
talcmarkið. Lítum fyrst á ástæð-
urnar; þær eru góðar og gildar.
Óteljandi sorgarsjónir hafa borið
fyrir augu allra þeirra manna, sem
komnir eru til vits og ára, bein-
línis af völdum vínnautnarinnar;
óteljandi sorgarsjónir, sem engin
tunga og enginn penni getur lýst til
fulls, getur lýst nógu svart. Beri
séra Jón á móti því, ef hann get-
ur. Óumræðilega margar syndir
— stórsyndir, bafa verið drýgðar
sökum víndrykkjunnar; hún hefir
stuðlað til þess, að drepa í hjðrt-
um manna allar sannar, góðar og
göfugar tilfinningar; hún hefir ekki
legið á liði sínu til þess að niður-
brjóta ríki guðs hér á jörðunni;
hún hefir verið biturt vopn í hönd-
um hins illa, til þess að leiða
menn af réttum vegi á rangan, til
þess að leiða menn frá guði. Með
öðrum orðum: hún hefir jafnótt
rifið það niður, sem prestarnir að
minsta kosti hafa þóst vilja byggja
upp. Þetta hefir gengið til hjarta
kærleiksríkum mönnum, mönnum
sem ekki eru aðeins kristnir „á
lónni“, heldur vilja sýna trú sína
af verkunum, vilja leggja á sig
bönd til þess að frelsa meðbræður
sína; vilja ekki hneyksla smæl-
ingjana. Ef einhverjum er þetta
fyllilega ljóst, og hann samt vill
ekki vera í bindindi, ja, þá hika
ég ekki við að segja að hann vanti
mikið til þess að . vera sannkrist-
inn — eða hann veit ekki hvað
það þýðir, að vera kristinn, sem
maður skyldi þó ætla að prestur-
inn vissi.
Nú hafa verið skýrðar ástæð-
urnar, er þá að minnast á þýð-
inguna og takmarkið; látum oss
byrja á því síðartalda. Takmark-
ið er að útrýma einu stærsta böl-
inu í heiminum, létta einni þyngstu
byrðinni af þjökuðum sálum, velta
éinum stærsta ásteytingarsteiuin-
um úr vegi þeirra, sem gjarnt er
að hrasa, brúa eina hættulegustu
torfæruna á vegi mannkynsins,
eyða myrkrinu, auka Ijósið, ininka
kuldann, glæða hitann, eyða deyfð
og svefni, auka áhuga og fram-
taksseÁii, auka heilbrigði, minka
Vanheilsu, styðja veika, reisa fallna;
í stuttu máli, að bæta mannkynið
og minka syndina í heiminum.
Þetta er nú takmarkið. Yill séra
Jón, sálusorgari margra manna,
prestur í höfuðstað landsins, leið-
togi og „Ljósberi" þjóðar sinnar,
vill hann mótmæla því, sem algjör-
lega röngu, að sá inaður, sem þekk-
ir og veit Ijóslega alt þetta, geti
ekki verið kristinn, ef hann samt
vill ekki styðja til að ná þessu
takmarki ? eða telur hann takmark-
ið ekki fagurt? Ég vil minna
hann hér á orð ritningarinnar, sem
þannig hljóða: „Hver sá, sem veit
gott að gera, en gerir það ekki,
hann mun hegning sæta“. Yill
séra Jón enn þá halda því fram,
að þessi setning, sem hneykslaði
hann svo mjög, sé óskynsamleþur
staðleysudómur, eins og hann Jeyfir
sér að nefna hana? Ég þykist
] hafa sagt honum svo greinilega
i hvert sé .takmark binaindísins, að
| hann, presturinn, hljóti að finna
sig skyldan til þess að styðja það,
ef hann vill teljast kristinn nema
á vörunum. Éá er að síðustu að
minnast á þýðingú bindindisins.
Þar kemur til greina eftirdæmið*
sem allir prestar telja mikilsvert,
og ég er þeim fyllilega samdóma.
Éað er háleit skylda hvórs sann-
kristins manns, að forðast að
hneyksla smælingjana, og því til
sönnunar vísa ég prestinum í
biblíuna, ef hann trúir mér ekki.
Éeir, sem hneigðir eru til ofdrykkju,
eru sann-nefndir smælingjar í því
tilliti og hinir hneyksla þá (auka
hjá þeim löngunina og halda henni
við), ef þeir hafa það fyrir þeim
að drekka; þeir verða þannig bæði
því til fyrirstöðu, að drykkjumönn-
um fækki og eins óbeinlínis til
þess að skapa nýja og nýja drykkju-
menn; kenna mönnum að drekka.
Afl eftirdæmisins er afarmikið og
ef ég sé prestinn mirm, guðsmann-
inn, sálusorgarann, siðferðispostul-
ann drekka vín, þá getur hann
með því leitt mig til þess að byrja
það líka, en hann á ekki víst að
ég hafi eins mikla mótstöðukrafta
á móti tilhneigingunum og hann
sjálfur, og þótt hann hafi aldrei
fundið hjá sér tilhneiging til óhófs-
legrar áfengisnautnar, þá getur
hann með sinni hófdrykkju vakið
hana hjá mér, hneykslað mig, leitt
mig á glapstigu, en það er hann
skyldur að forðast, sé hann sann-
kristinn maður. Höf. vitnar í
biblíuna því til sönnunar, að bind-
indi sé ekki kristileg skylda. Ég
hefi lesið biblíuna líka, og fundið
þar þetta meðal. annars: „En á-
vöxtur andans er kærleikur, gleði,
friðsemi, langlundargeð, góðlyndi,
góðvild, trúmenska, hógværð,
bindimli44. Gal. 5., 22. Og á
öðrum stað: „Leggið því ekki
stund á þetta og auðsýnið í trú
yðvarri dygðina, en í dygðinni
þekkinguna, en í þckking-tmni
bindindi44. 2. bréf Pálsl. og 5.;
og 9. vers: „Því hjá þeim, sem
þær ekki eru (þessar dygðir, t. d.
bindindi) hann er blindur, byrgir
fyrir augu sér og gleymir hreins-
un sinna fyrri synda". Ef þessi
ritningarinnar orð tala ekki á móti
prestinum, þá veit ég ekkí hvern-
ig á að skilja þau; þar sem það
er í ritningunni jafn-glögt tekið
fram, að vér eigum í þekkingunni
að auðsýna bindindi, held ég að
presturinn geti ekki með góðri
samvizku neitað því, að sá geti
ekki verið sannkristinn maður,
sem ckki vill' vera í bindindi,
en hefir þó íhugað þýðingu þess,
eru ljósar orsakir þess og tak-
mark; með öðrum orðum, hefir
þekkinguna.
Séra Jón ætlar að fara að verða
fyndinn í niðurlagi greinar sinnar,
þar sem hann segir: — þvi að
frelsarinn hefir aldrei sagt: „Ef
auga náunga þíns hneykslar hann,
þá sting út auga þitt og kasta því
burt“. Alveg rétt, hann hefir aldr-
ei sagt þetta, en hann hefir gert
það, sem meira var; af því að alt
líf náungans hneykslaði hann, þá
tók hann sitt eigið líf og kastaði
því frá sér; og samt telur séra Jón
það ekki skyldu sannkristins manns
að nálgast frelsarann svo mikið,
að hann leggi það á sig að gefa
náunga sínum gott eftirdæmi, með
því að vera í bindindi — uppfylla
eitt af boðum ritningarinnar. Krist-