Dagskrá - 10.05.1899, Síða 1

m. No. 43.
Reykjavík, miðvikudaginn 10. maí.
1899.
Tii minnis.
Bæjarstjðmar-fundir 1. og 3. Frntd. í
mán., kl. 6 síðd.
Fátækranefndar-fundir 2. og 4. Fmtd. í
mán. kl. 5 síðd.
Forngripasafnið Mkd. og Ld. kl. 11—12
árd.
Holdsveikra-spítalinn. Heimsóknartími
til sjúklinga dagl. kl. 2—3!/2.
Lándsbankinn kl. 11 árd. til 2 síðd. —
Banka%tjóri viðst. kl. lll/2—li/2 síðd.
Annar gæzlustj. vidstaddur kl. 12—1.
Landsbókasafnið. Lestrarsalur opinn
dagl. 12—2; á Mán d., Mvkd. og Ld.
til kl. 3 síðd., og þá útlán.
Náttúrugripasafnið (Glasgow) op. kl.
2—3 á Sunnudögum.
Reykjavíkur-spítali. Ókeypis lækning-
ar Priðjad. og Föstud. kl. 11—1.
Söfnunarsjöðurinn (í barnaskól.) op. kl.
5—6 síðd. l.'Mánd. í hv. mán.
Augnlækningar ókeypis 1. og 3. Föstud.
í hv. mán. á spítalanum kl. 11—1.
Tannlækningar ókeypis 1. og 3. Mánad.
í hv. mán. kl. 11—1., Hafnarstr. 16
(V. Bernhöft).
„Ráðgjafinn á þingi“.
--0—
Svo heitir bæklingur, sem mun
ganga í línum þessum, undir nafn-
inu skilningstré eða skilningsbæk-
ill, því hann ber af öllu jarðnesku
að skilningi og stjórnkænsku.
Fréttaberar segja hann tilorðinn
á neðsta sal ísafoldarprentsmiðju.
Þeir segja hann standa í anddyr-
inu til neðribygða. En ekki hafa
þeir getað skýrt frá því, hvort
prentsmiðjan í salnum væri fó-
lagsprentsmiðja efri og neðri bygða
eða ekki.
Ennfremur segja fregnberar að
hannhafilæðst úr bænum hálfboginn
eins og óþverra strákur', sena hefir
fengið eitthvað á hendur sínar.
Þegar hann var kominn út úr
bænum, flaug hann í háa loft sér
til bráðar og settist á einhvern
liðsafnaðarhöfða. Síðan veit eng-
inn um afdrif hans.
Fyrst segir hann frá því, hvað
gerðist á alþingi 1895 frá þings-
ályktuninni alkunnu, frá tillögum
landshöfðingja með þingsályktun-
inni og segir landshöfðingja hafa
fengið þung afsvör. En Yaltýr
Guðmundsson hafi farið sjálfur til
stjómarinnar og lagt alt kapp á
það, að koma stjóminni í skilning
á því, að stjórnarástandið, sem vér
eigum við .að búa, standi þjóðinni
mjög fyrir framförum, og sé óþol-
andi, og að fá hana til að breyta
stefnu sinni í stjórnarmáli voru.
Það er nú satt, að landshöfðingi
fékk þung afsvör, en Valtýr fókk
að búa til eða skrifa upp frum-
varp það, sem við hann er kent.
Landshöfðingi lagði það til, og
fylgdi því fast, að sórmál vor væru
ekki framar borin upp í ríkisráð-
inu, en Yaltýr var eins og Björn
að baki Kára. Engar tilraunir eru
kunnar eftir hann, til að fá lögun
á þessu, sem er aðal-atriði baráttu
vorrar, og það gerði gæfumuninn.
Yaltý er eignað það, að hann hafi
sýnt það stjórninni, að stjórnar-
ástand vort væri óþolandi. Síðan
1875 eru svo miklar framfarir, þó
ýmsir gallar séu á þeim, og þær
umskapi ekki ait í einu, að þær
ættu að geta barið niður óhljóðin
um óþolandi stjórnarástand. Ég
held það sé leitun á betra stjórn-
arástandi ef alls er gætt. Það er
sagt að hann hafi fengið stjórnina til
að breyta stefnu sinni í stjórnar-
máli voru. Éað getur vel verið
að hann haíi stutt að því, að koma
henni á stefnuna, sem hún hafði
1851, og hann hafi' sýnt henni
fram á það, að jafn hægt væri nú
og 1874, að tæla hana á ímynd-
aðri ábyrgð. Um það vita fáir.
Svo er löng rekagátt um það,
hvernig þingið hafi tekið afrekum
Yaltýs, og hvernig þjóðin muni
taka þeim. Strax byrja slagorðin
og hrífandi hlutdrægni með nagla-
brotum, sem bráðum verða sett
í jafna kylfu. Svo fer nú skiin-
ingstréð að hrekja mótbárur gegn
tilboðinu. Fyrst kemur aðalatrið-
ið: Seta íslandsráðgjafa í ríkis-
ráðinu og byrjar á málsgreininni,
sem oftast hefir verið jórtruð bæði
á þingi og utan þings, sú nl. að
ekki sé með berum orðum ákveð-
ið, hvérnig íslenzk sérmál skuli
borin upp fyrir konungi, bls. 7. En
það er hér ekki umtalsefnið, held-
ur hitt, að íslandsmálin verði ekki
fyrir ráðríki í ríkisráðinu, áður en
þau koma fyrir konung.
Sjálfstjórnarboðið er 5 bls. Þar
vantar í það ískyggilegustu breyt-
inguna á 61. gr., sem sviftir land-
ið þeim rétti, að þingið sé leyst
upp þegar það vill taka stjórnar-
skrárbreyting til meðferðar, nema
því að eins, að stjórnin sé á sama
máli. Pessi ráðvendni *er föst við
Valtýsflokk, að þegjayfir því, sem
verst er hjá þeim, og því sem bezt
er hjá andstæðingum þeirra, alt til
þess að leiðbeina þjóðinni!!! Svo
segir skilningsbækill: „Stjórnar-
tilboðið fer ekki fram á það, að
breyta þeim ákvæðum í stjórnar-
skránni, er lúta að sjálfstæði voru
í þessu efni. Stjórnartilboðið læt-
ur það mál alveg hlutlaust. “
Nýmæli, sem lætur eitthvert mál-
efni hlutlaust, getur engin áhrif á
það haft. Aldrei þessu vant kem-
ur hór rökfræðisform að ytra áliti,
en er þó að efninu til, ramfalskt,
því oft getur það verið, að ýmsar
ástæður megi draga út af nýmæl-
um, sem ekki blasa við í stöfun-
um t. d. „Hann mun ekki fá að
vera laus.“ Út úr þessum orðum
er auðdregin önnur málsgrein, sú
nefnil.: „Hann verður þá að ganga
í vist.“ En hór stendur sérstak-
lega á. Danastjórn hefir brugðið
stjórnarskránni, sem hún fékk oss,
um ríkkisráðshælinn. Þar situr
hún föst, þar eð íslandsráðgjafi
hefir altaf setið í ríkisráðinu, og
situr þar sem fastast. Það er því
ekki hægt að ganga að stjórnar-
tilboðinu, nema samsinna setu ís-
landsráðgjafa í ríkisráðinu; hann
er bundinn við hælinn. Vér höf-
um engan ráðgjafa samkvæmt
stjórnarskránni. Svo þvertekur
stjórnin fyrir það, að vér fáum
hennar góða boð, ef vér mælum
rnóti setu ráðgjafans í ríkisráðinu.
Er þessi gáta vandráðin, ef vér
neitum tilboðinu. þá gétum vér
| neitað setu ráðgjafans í ríkisráð-
inu. En með því að þyggja til-
boðið höfum vér eftir skilmálun-
um, sem stjórnin setur, samsint
setu ráðgjafans í ríkisráðinu, og
getum ekki framar neitað henni.
ISLAND.
Lag. „Hvað er svo glatt Bem góðra vina fundur?“
Þótt grjót og þyrnar verði’ á þínum vegi
og vargar ótal beiti sterkum hramm,
þá heyrðu, bróðir, deyfð hún dugar eigi,
frá dufti líttu, horfðu upp og fram;
já, littu upp tilfhárra himinsala
á hvelfing bláa, þar sem augað sér
þau dýrðarmerki’, er þögul til þín tala
um takmark það, sem- drottinn setti þér.
Og fram — þá opnar allar hallir sínar
fyr auga þínu máttug tímans dís;
þar sérðu allar æskuvonir þinar
og upp í vöku sérhver draum-mynd rís.
Éótt gamall sért, þú ungúr verður aftur
og áfram kemstu, hvað sem fyrir er;
í þreytta limi færist fjör og kraftur,
þór finst sem allur heimur lúti þér.
Éér stundum finst að ilt só hér að una
og erfið reynist lífs þíns vegagerð
og kvalinn sórtu bæði’ af frosti’ og funa
og fóstra þín sé snauð og einskisverð.
Þá heyrist kallað: Ilverjum er að kenna?
og hver er sá, sem eigin móður sveik?
Þú ættir helzt við sjálfan þig að senna,
að sjá að þér og byrja nýjan leik!
Og þá er víst, þér fóstra fyrirgefur,
ef fær hún aftur hjarta þitt og sál,
?á lifnar sérhvert blóm, er bliknað hefur,
og beiskja snýst í hugljúf ástamál. —-
Ó, fóstra mín, þér sver ég ástareiða,
og upp frá þessum degi vinn ég þér,
og frá þér megnar ekkert afl að leiða
það insta’ og bezta’ og dýpsta’ 1 hjarta mér.
Ó, þegar sunna rís af Ránarbeði
og roða slær á þína fölu kinn
og heilsar þér með geisladýrð og gleði
og gyllir allan silfurfaldinn þinn;
já, þá er ekkert skrum, að skrautleg sértu
—- ég skelf og titra’ af lotning fyrir þér —
og þegai; nöguð eiturtönnum ertu,
þá ólgar, svellur heift í brjósti mér.
Éótt grjót og þyrnar verði’ á mínum vegi
og vargar ótal beiti sterkum hramm,
þá veit ég^amt að deyfð hún dugar eigi,
frá dufti lít ég, horfi upp og fram.
Já, upp ég lít til hárra himinsala
á hvelfing bláa, þar sem augað sér
þau dýrðarmerki’, er þögul til min tala
um takmark það, sem drottinn setti mér.
Sig. Jiil. Jóhavnesson.
*