Lögberg-Heimskringla - 08.12.1960, Page 5

LÖGBERG-HEIMSKRIN GLA, FIMMTUDAGINN 8. DESEMBER 1960
5
Þýzkaland
Mig hafði lengi langað til að
komast til Þýzkalands. Á upp-
vaxtar- og fyrstu skólaárum
mínum á íslandi heyrði ég
Þjóðverjum hælt á hvert
reipi. Þeir voru taldir flestum
þjóðum fremri um gáfur,
dugnað og framkvæmdir alls
konar. Síðar kynntist ég tungu
þeirra nokkuð og bókmennt-
um, og varð þess þá vísari að
þeir stóðu mjög framarlega,
einnig á því sviði. Flest höfðu
nítjándu aldar skáldin ís-
lenzku stillt hörpu sína og
reynt að framleiða tóna í lík-
ingu við Lessing, Herder,
Heine, Schilling eða Goethe.
Nokkrar af ljóðaperlum þess-
ara snillinga birtust í íslenzk-
um þýðingum. Mörgum á Is-
landi var einnig mjög hlýtt til
Þjóðverja vegna þess að þeir
voru meðal fyrstu stórþjóða,
sem viðurkenndu tilverurétt
íslendinga sem þjóðar, og
lögðu sig niður við að þýða
kafla úr íslenzkum bókmennt-
um á sína tungu. Margt fleira
kom hér til greina. Þeir, sem
fylgdust með þróun vísind-
anna í ýmsum greinum, leit-
uðu fræðslu til Þýzkalands.
Mörg af sálmalögunum, sem
sungin voru í kirkjum og
heimahúsum á íslandi, voru
af þýzkum uppruna. Og þá
varð það ekki úr skafið, að
Marteinn Lúter, þessi undra-
maður, sem varð hálfri heims-
kristninni það sem Hallgrím-
ur Pétursson var íslending-
um, var þýzkur af lífi og sál.
Allir vissu að Danir sóttu
menningu sína til Þjóðverja,
oð Islendingar nálguðust það
litla, sem þeim var úthlutað
af henni til Danmerkur. Það
var því sízt að undra að Þjó'ð-
verjar áttu vinum að mæta í
landi hinna hreinu Aría.
Við dvöldum'st nokkra daga
í Berlín, og ferðuðumst með
ágætum fylgdarmanni bæði
um austur og vestur hluta
borgarinnar. Ferðalag okkar
ura rússneska svæðið var þó
takmarkað við nokkra klukku-
tíma, og ákveðnar og afmark-
aðar göti^r og stræti. Það
vekur fljótt eftirtekt ferða-
uiannsins, að Berlín er eins
konar eyja í hafi kommún-
ismans, og að eyjan sjálf er
klofin í tvennt. Aðalstræti
borgarinnar Uníer den Linden
(Undir linditrjánum) markar
iandamæri á milli borgarhlut-
anna tveggja að nokkru leyti.
Skammt þar frá er Sigurbogi
Flússanna, með áletrunum á
Þýzku og rússnesku. Áletrun-
Jn er stíluð til fallinna rúss-
ueskra hermanna, og þeim þar
þakkað fyrir „hetjudáðir
þeirra, sem aldrei muni
gleymast . . .“ er þeir létu líf
sitt fyrir málstað frelsisins,
þ e. a. s. er þeir hjálpuðu til
að frelsa Berlín úr höndum
Hitlers. Nú er talið, að flestir
þessara rússnesku hermanna
muni hafa verið ólæsir með
öllu, jafnvel á sitt eigið móð-
urmál, hvað þá heldur á
þýzku. En sennilega er áletr-
unin ætluð þeim, sem lifa,
fremur en þeim föllnu! En
okkur var sagt að 60,000 Rúss-
ari hafi látið lífið við innrás-
ina í Berlín. Ekki var nú bit-
inn gefinn.
Leiðsögumaður okkar sagði,
að 75% af borginni hefði verið
lagt í rústir á síðustu mánuð-
um stríðsins. Hjálpuðust þar
að loftsprengjur Bandamanna
og stórskotalið Rússæ Hitler
hélt til í kjallara undir ráð-
húsinu. Hann skipaði stórum
hersveitum, sem fyrir löngu
voru fallnar eða fangaðar í
Stalingrad eða Afríku að
þeysast fram til varnar. En
þegar þeir dauðu vildu ekki
hlýða honum, eins og þeir
höfðu gert í lifanda lífi, þá
varð Hitler afar reiður, gifti
sig í fússi, myrti brúði sína
og framdi síðan sjálfsmorð.
Síðar skutu Rússar ráðhúsið
í rúst, bjuggu síðán uppmjóan
hól úr rústinni, og þöktu með
torfi. Nú 'er þarna fallegur
hóll, gróinn grænu grasi, sem
virðist vel ræktað. Þetta
kunna menn síðast af Adolf
Hitler að segja.
Mikill hluti austur Berlín
er enn sama rústin og þá er
stríðinu var nýlokið. Um langt
skeið lagði illan þef úr rúst-
um þess víðs vegar, en nú er
sá þefur horfinn. Enginn veit
tölu þeirra, sem fengu dauða
og gröf í sömu andránni á
þessum ógurlega dómsdegi
Berlínarborgar. Enginn hefir
raskað ró þeirra fram að
þessu. Enginn veit heldur um
cll þau verðmæti í munum og
fé, sem falin eru í þessum öm-
urlegu rústum. Áður en síð-
ara stríðið hófst, voru 250
kirkjur í borginni; nú standa
aðeins 50 eftir, og margar
þeirra ónothæfar vegna
skemmda. Voldugar kirkju-
rústir standa víðs vegar og
eru eins og draugaborgir út-
lits. Utan við borgina hefir á
einum stað verið byggt 250
feta hátt fjall úr múrsteinum
hruninna húsa. Þar skemmtir
æskulýðurinn sér við skíða-
ferðir á vetrum. Hallir ræðis-
manna hinna ýmsu þjóða
standa víða mannlausar, og
\ellirnir í kring um þær eru
grasi grónar, svo að vart
er hægt að ganga. Talið er,
að það muni taka að minnsta
kosti 50 ár að byggja Berlín að
nýju. Aðal-strætið í austur
Berlín, sem okkur var leyft
að ferðast um, nefnist Stalin
Strasse. í vesturhluta borgar-
innar ber tiltölulega lítið á
stríðssárunum, e n d a hafa
margar hendur verið þar að
verki til að endurreisa stað-
inn, og fjármagn fallið til frá
ýmsum löndum.
Við höldum áfram ferðinni
og fljúgum til Frankfort am
Main. Þetta er gamall bær,
fyrst getið í þýzkum annálum
árið 793. Þarna voru konung-
ar og keisarar Þýzkalands
kiörnir frá árinu 1152. Þarna
fæddist Goethe og þar er mik-
ið safn, sem kennt er við
hann. Er stríðinu lauk, var
Frankfort stjórnarsetur Vest-
ur-Þýzkalands um skeið, en
síðar voru stjórnarskrifstof-
urnar fluttar til Bonn, og hef-
ir þar verið höfuðborg síðan.
Frá Frakfort er svo haldið
áleiðis til Munchen í Bæheimi.
Er nú komið nálægt Alpa-
fjöllunum, og loftslagið er
TÖluvert svalara en norðar í
landinu. Munchen er gamalt
menningar- og menntasetur.
Þar eru nú fimm háskólar
(universities) og fjöldi ann-
arra menntastofnana af ýmsu
tagi.
Munchen var mikill upp-
gangsbær á stjórnarárum
Hitlers, og var þar lengi aðal-
fcækistöð nazista. Þar sáu
menn fyrst „brúnu skyrturn-
ar“. Þar sáu menn fyrst hið
kjánalega kveðjutákn Hitlers,
þar sem menn ráku teinrétta
höndina á ská út undan sér
og upp í loftið, eins og þeir
ætluðu að grípa sólina, og
óskruðu: Heill sé Hitlerl Hitl-
er reyndi að telja mönnum
trú um að þetta tákn og
kveðja væru af norrænum
uppruna, en í sjálfu sér var
það aðeins stæling á kveðju
fascistanna á Italíu. Hitler
átti heima í þessum bæ, og lét
innrita sig í þýzka herinn
1914. Hér myndaðist fyrsti
smáhópurinn utan um hann,
sem svo smá óx eins og snjó-
bolti, sem veltur niður fjalls-
hlíð, unz hann hafði 80 millj.
Þjóðverja á valdi sínu. Vitan-
lega kom honum þetta mikla
vald í hendur smátt og smátt
eftir mikla baráttu og marg-
vísleg vonbrigði. Ásamt Lun-
dendorf hershöfðingja beitti
Hitler sér fyrir stjórnarbylt-
ingu í Bæheimi árið 1924. En
þetta mistókst, og Hitler var
dæmdur í fimm ára fangelsi.
En hann var þó látinn laus
eftir nokkra mánuði. En á
meðan hann var í fangelsinu
hóf hann að rita sjálfsævisögu
sína og stjórnmálalega stefnu-
skrá um leið. Þessar ritsmíð-
ar voru seinna gefnar út
undir bókarheitinu: „Mein
Kampf“ (Barátta mín). Ekki
telja bókmenntasérfræðingar
bók þessa neinn gimstein
hvað snertir rithátt eða rök-
semdir, en samt er hér um
eina merkustu bók í heimi að
ræða. Merkilegust er bókin
fyrir það, að þar eru öll spilin
lögð á borðið. Hitler gerir þar
grein fyrir því, sem hann tel-
ur aðalástæðuna fyrir hruni
Þýzkalands í fyrra heims-
stríðinu, en það er peninga-
valdið í höndum Gyðinga,
sem skipuðu háar stöður -í
þjóðfélaginu. Þar blossar Gyð-
ingahatrið upp. Hann talar
einnig alveg hispurslaust um
það hvernig eigi að fara að
því að afmá Frakkland af
landabréfinu; hvernig Pólland
skuli lagt undir Þýzkaland
og svo stórar spildur af Rúss-
landi. Það einkennilega við
þessa bók er það, að enginn
virtist vita að hún væri til
fyrr en höfundur hennar var
nærri búinn að framkvæma
allt, sem hann talaði um að
hann ætlaði sér að gera.
Munchen kemur mjög við
sögu stríðsáranna. Hitler
reisti þar mikil mannvirki,
sem hann sagði að myndu
standa í 1000 ár. En hann var
víst meiri ræðumaður en
spámaður. „Brúnu húsin“,
húsaþyrping sú, sem H-itler
hafði fyrir bækistöð flokksins
á fyrstu árunum, hafa horfið
um leið og brúnu skyrturnar.
Hingað kom Chamberlain for-
sætisráðherra Breta með regn-
hlífina frægu, samdi við
Hitler, kom svo heim til Lon-
don og taldi sig hafa tryggt
friðinn „fyrir 1 vora samtíð“.
Eins og kunnugt er, voru þeir
Hitler og Muásolini mestu
mátar á yfirborðinu, þótt þeir
hið innra fyrirlitu hvor annan
af öllu hjarta. Sú kom tíðin,
að Mussolini valt úr valda-
sessi og var hafður í gæzlu-
varðhaldi á stað, sem heitir
Arbussi á miðri ítalíu. Hitler
sendi fallhlífarsveit um há-
nótt; gripu þeir Mussolini
glóðvolgan í rúminu og fóru
með hann til Munchen á fund
Hitlers. Setti Hitler hann nú
aftur í embættið sem stjórn-
arformann Italíu og stappaði
í hann stálinu. Hófst þannig
100 daga ríki Mussolinis, sem
endaði auðvitað með skelf-
ingu. Þetta er raunaleg saga.
Mussolini hafði verið leiðtogi
og löggjafi Itala í meira en
tuttugu ár. Nú dvaldist hann
síðustu daga ævi sinnar í
skjóli Hitlers ásamt hjákonu
sinni. Hann er alveg á valdi
Hitlers; lætur meira segja
taka Ciano tengdason sinn af
lífi, vegna þess að Hitler
krefst þess. Loksins er hann
gripinn og tekinn af lífi, og
ferðamönnum er ekki einu
sinni bent á grænan hól, er
minni á Mussolini. Þannig
hverfur mannanna dýrð.
Munchen varð að borga
fyrir heiðurinn af Hitler. 45%
af borginni eyðilagðist í
sprengjukasti; 6,500 manns
fórust í 62 loftárásum. Hið
þýzka þúsund ára ríki er enn
ókomið, og enginn merki þess,
að það sé í vændum.
Hver veit? Næsti áfanga-
staður er Oberamergau. Þar
verður talað um friðarhöfð-
ingja, og ríki sem muni
standa um allar aldir. Við
flýtum okkur úr rústum
ófriðarins. Við viljum hlusta
á mál hans, sem bendir ji
miklu ágætari leið.
Ekki er nú gaman að guð-
spjöllunum, því enginn er í
þeim bardaginn.
☆
Ekki er nú miskunn hjá
Magnúsi.
☆
Ekki skal mig kynja þótt
keraldið leki, þegar botninn
er suður í Borgarfirði.
☆
Enginn er of góður sjálf-
um sér að þjóna.
HVAR FÉKK
HANN
BRÆKURNAR?
Frummaðurinn var svo væskils-
leg skepna, að við furðum okkur
á hvernig honum tókst að ná í
húðirnar, sem hann klæddist í.
Ein tilgátan er sú, að hin dýrin
hafi drepizt af hlátri, þegar þau
sáu hann.
En marmskepnan hló síðast —
með því að taka náttúruöflin í
sína þjónustu varð hann sterk-
asta skepna jarðarinnar.
Mikilvægasta orkulind okkar í
Kanada er olían. Ástæðan — olí-
an er fáanleg hvar sem hennar
er þörf, verðið er sanngjarnt, og
gæði hennar aukast stöðugt.
Bensín octane er til dæmis tíu
punktum hærra en fyrir tíu ár-
um — en á sama tíma hefri verðið,
er Imperial leggur á það, lækkað.
IMPERIAL OIL
LIMITED
... for 80 yaars Canada’s
leading supplier of energy