Lögberg-Heimskringla - 03.09.1964, Side 7

LÖGBERG-HEIMSKRINGLA, FIMMTUDAGINN 3. SEPTEMBER 1964
7
Geðveiki er fyrsf og fremsf
erfða- og efnasjúkdómur
— segir dr. Jón Löve eflir liðlega árslangar rannsóknir hér
— hann lelur ivö mismunandi gen valdi siúkdómnum en
ekki umhverfið.
Nú eftir helgina mun merk-
ur, íslenzkur vísindamaður,
dr. Jón Löve, prófessor við
Kaliforníuháskóla, halda til
Bandaríkjanna ásamt fjöl-
skyldu sinni, en dr. Jón hef-
ur dvalið hér í liðlega ár og
unnið að rannsóknum á geð-
veiki. Til rannsókna þessara
hlaut Kaliforníuháskóli einn-
ar milljón kr. styrk á ári í tvö
ár frá National Institute of
Health í Washington, en dr.
Jón hefur síðan unnið að þess-
um rannsóknum á vegum
skólans, og mun halda áfram
að vinna úr þeim gögnum,
sem hann aflaði sér hér, er
vestur um haf kemur.
Dr. Jón hefur komizt að
þeirri niðurstöðu eftir rann-
sóknirnar hér, að geðveiki sé
fyrst og fremst erfða- og
efnasjúkdómur, en ekki skap-
aður af umhverfinu, eins og
áður hefur verið talið. Telur
dr. Jón að tvö ólík gen valdi
sjúkdómnum, þ.e.a.s. að bæði
séu þau hættulaus sitt í hvoru
lagi, en séu bæði til staðar í
sama einstaklingnum, valdi
þau geðveiki. Fréttamaður
Mbl. gekk á fund dr. Jóns í
síðustu viku og ræddi við
hann um rannsóknir hans hér
og niðurstöður, og fer spjallið
hér á eftir.
Eins og fyrr getur er dr. Jón
prófessor í læknisfræði við
Kaliforníuháskóla. Hann lauk
doktorsprófi í erfðafræði frá
sama skóla 1947, en settist
síðan í læknadeild skólans í
San Francisco, og lauk em-
bættisprófi í læknisfræði
1952. Eftir það lagði hann
stund á barnalækningar sem
sérgrein.
— Ég kom hingað fyrst og
fremst sökum þess, hve að-
staða til þessara rannsókna er
óvenjulega góð hérlendis,
segir dr. Jón. — Styrkurinn
frá National Institute of
Health var veittur Kaliforníu-
háskóla til eins árs, en síðan
sótti ég um framlengingu og
fékk styrkveitingu í eitt ár til
viðbótar, þannig að styrkur-
inn gildir til 1. júní 1965.
Verkinu hér er nú lokið, en
þegar vestur kemur mun ég
vinna frekar úr þeim gögn-
um, sem ég hefi aflað mér hér,
og ennfremur safna meira
efni þar.
— Bandaríkjamenn eru yfir-
leitt mjög undrandi á því hve
miklar upplýsingar hér er
hægt að fá. Hér má rekja
ættir langt aftur í tímann og
með þeim ýmsa sjúkdóma,
eins og geðveiki. Það má oft
fá allnákvæmar upplýsingar
um geðveikt fólk fyrr á ár-
um, þótt lítið kunni að vera
sagt um aðra sjúkdóma í
heimildum.
Umhverfi virðist
litlu máli skipta
— Starf mitt hér hefur
einkum verið tvíþætt. 1 fyrsta
lagi er þess að geta að geð-
veiki virðist vera erfðasjúk-
dómur. Um þetta er að sjálf-
sögðu deilt, og til þessa hefur
það verið álit manna, að það
væri umhverfið, sem ylli geð-
veiki.
— Ég hefi tekið fyrir til at-
hugunar vissa hópa hérlendis,
og beint athygli minni að
börnum, sem uppalin hafa
verið í fóstri. Ég hefi síðan
borið saman áhættuna á geð-
veiki með ættingjum geð-
veikra, sem alast upp í slíku
fóstri. Við þessar athuganir
hefur það komið ákveðið
fram, að hættan á geðveiki
virðist ekkert fara eftir því
hvar viðkomandi einstakling-
ur hefur alizt upp. Hættan á
geðveiki með nánum ættingj-
um geðveilra er allmikil, og
hún virðist með öllu óbreytt
enda þótt þeir kunni að alast
upp annars staðar.
— Þetta kemur nákvæm-
lega heim við niðurstöður
rannsókna, sem gerðar hafa
verið í Þýzkalandi, Svíþjóð,
Bandaríkjunum og víðar.
Rannsóknir í þessum löndum
hafa einkum beinzt að tví-
burum. Allt sem fram hefur
komið af þessum rannsókn-
um bendir mjög til þess, að
erfðir hafi mikið með geð-
veiki að gera, og niðurstöður
rannsókna minna hérlendis
renna mjög eindregið stoðum
undir það.
Tveir eiginleikar
— tvö gen
— Nú, næsta spurning hlýt-
ur að verða sú, hvernig geð-
veiki erfist. Um þetta atriði
hafa verið nokkuð margar
kenningar, en engar þeirra
hafa gjörsamlega samrýmzt
niðurstöðum rannsókna. Mín-
ar rannsóknir hér beindust
fyrst og fremst að þessu atriði.
— Ég kom hingað með á-
kveðna kenningu, en hún er
raunverulega kennd við Sví-
ann Böök. Hún byggist á því,
að geðveiki stafi af afbrigð-
um á ríkjandi erfðum, sem
eitt gen ylli. Ég komst fljót-
lega að þeirri niðurstöðu að
þetta gæti ekki verið svo,
heldur væru það tvö aðskilin
gen, sem þyrftu að mætast í
sama einstaklingi til þess að
valda sjúkdómnum.
— Kenning mín gerir því
ráð fyrir að hér sé um tvo
eiginleika að ræða, sem hvor-
ugur út af fyrir sig telst geð-
veiki. Annar eiginleikanna,
sem er ríkjandi, virðist hafa
áhrif á hugsunarhátt manna.
Hinn virðist e.t.v. hafa áhrif
á tilfinningar, valda spennu
o.s.frv. En þegar þessum
tveimur eiginleikum lýstur
saman í einstaklingnum, þol-
ir líkaminn það ekki, og út-
koman verður geðveiki. Þessi
kenning kemur heim við allt,
sem vitað er um þessi efni.
Dr. Jón dregur nú fram
kort, sem hann hefur gert um
athuganir sínar á sex ættlið-
um íslenzkrar fjölskyldu, af-
komendum systkina geðveikr-
ar konu, sem fædd var 1735.
Sjötti ættliðurinn lifir hér í
dag. 1 fjölskyldu þessari
kemur fram geðveiki í á-
kveðnum liðum, í öðrum lið-
um hverfur hún.
— Ég hefi einkum fylgzt
með tveiipur fjölskyldum hér,
segir dr. Jón síðan, — en ég
er að vinna að athugunum á
fleiri. Geðveiki virðist koma
fram í annari hverri grein
fjölskyldanna, og þetta virð-
ist fylgja einhverjum ákveðn-
um reglum. Það er raunar
mjög merkilegt, að hægt skuli
vera að vinna hér að þessum
rannsóknum á þennan hátt.
Það hefur t.d. komið sér mjög
vel fyrir mig að hér eru
prentaðar ættaskrár. Ég hefi
stuðst við það grundvallar-
starf, sem ættfræðingarnir
hér hafa unnið.
Breytingar á
meðferð geðveikra
Við spyrjum dr. Jón að því
hvaða áhrif það muni hafa á
meðferð geðveikisjúklinga, sé
hér um erfðasjúkdóm að ræða.
— Fólk hefur til þessa talið,
að auðveldara væri að lækna
geðveiki eða fyrirbyggja hana,
ef það væri umhverfið sem
ylli henni. Samt er ekki hægt
að segja, að aðferðir, sem
gert hafa ráð fyrir umhverf-
inu sem bölvaldinu, hafi
fengið miklu áorkað. Hins
vegar teljum við nú, að sjúk-
dómurinn sé erfðasjúkdómur,
og þá um leið efnasjúkdóm-
ur. Ef þessu næst er hægt að
ákvarða hvaða efni eiga hér
hlut að máli, þá standa mikl-
ar vonir til þess, að árangur í
geðlækningum verði meiri í
framtíðinni. Ef hér er um
efnasjúkdóm að ræða er ekki
ólíklegt að svo fari með auk-
inni þekkingu, að hægt verði
að koma í veg fyrir þær efna-
breytingar, sem valda sjúk-
dómnum.
— Um þessar mundir er
verið að vinna talsvert að
rannsóknum á efnabreyting-
um, því margir læknar eru
sannfærðir um að það séu
þær, sem valdi sjúkdómnum.
Ef hægt er að ákvarða á
hvern hátt sjúkdómurinn
erfist, þá gefur það meiri
hugmynd um að hverju skuli
leita. Ef tvö mismunandi gen
standa í sambandi við þetta,
er mjög sennilegt að tvær
efnabreytingar séu raskaðar.
íslendingar ætiu
að leggja meira
til málanna
Við innum dr. Jón eftir
áliti hans á meðferð geð-
veikra á íslandi og ástandinu
í þeim málum yfirleitt.
— Mér skilst að aðferðir,
sem hér eru notaðar, séu
mjög svipaðar, sem notaðar
eru í Bandaríkjunum. Ein að-
al aðferðin byggist í lyfjum og
þau eru notuð hér geysi mikið.
— Mér finnst sjálfum, að ís-
lenzkir læknar gætu lagt
meira til málanna, ef þeir
byggðu meira á því efni, sem
hér er fyrir hendi, í stað þess
að reiða sig á aðferðir, sem
fluttar eru inn annars staðar
frá, og byggðar eru á rann-
sóknum og niðurstöðum, sem
unnar eru út takmörkuðum
upplýsingum. Einmitt á þessu
sviði hafa íslendingar sér-
stöðu; hér gætu íslendingar
kennt mönnum eitthvað.
Önnur lönd hafa ekki þessa
fullkomnu ættfræði að styðj-
ast við.
— Eitt vil ég nefna, sem ég
hefi áhuga á að rannsaka, en
veit ekki hvort ég fæ tæki-
færi til að fylgjast með. Það
lítur svo út fyrir hér, að það
ríkjandi gen, sem ég tel að
valdi mestu um geðveiki og
hefur áhrif á hugsun manna,
kunni einmitt eitt sér að
valda sérstökum gáfum og
hæfileikum. Það er svo al-
gengt hér að í ættum geð-
veikra, oft með nánum ætt-
ingjum þeirra, er framúrskar-
andi gáfna og hæfileikafólk.
Og þetta virðist hreinlega
ekki vera tilviljun. Hér held
ég að væri rannsóknarefni
fyrir íslenzka lækna; hér gætu
þeir lagt eitthvað til málanna.
Þetta var atriði, sem mér kom
á óvart, því yfirleitt er talið
meðal lækna í Bandaríkjun-
um að geðveiki komi fram hjá
fólki af lægri stéttum. En
þetta stafar vafalaust af því
að sjúklingurinn sjálfur hef-
ur færzt niður í lægri stéttir
áður en hann kom í sjúkra-
húsið og þá einmitt vegna
sjúkdóms síns. Hér virðist
myndin allt önnur og einmitt
meðal ættingja geðveikra er
oft mikið um hæfileikafólk.
Loks spyrjum við dr. Jón
hvernig honum og fjölskyldu
hans hafi líkað dvölin á ís-
landi.
— Við höfum öll kunnað vel
við okkur hér. Börnin hafa
lært mikið í íslenzku, og voru
hér í skóla í vetur. Þau hafa
eighazt hér marga kunningja.
Konan mín hefur einnig lært
furðu mikið í málinu. Við
erum sem sagt mjög ánægð,
nema hvað krökkunum þótti
snjórinn helzt til lítill hér í
vetur. Við höfðum búizt við
meiru.
Dr. Jón Löve og fjölskylda
hans halda vestur um haf á
þriðjudag.
Mgbl. 26. júlí.
Hon. Errick F. Willis
Framhald frá bls. 5.
equally balanced in output
between agriculture and
manufacturing, with its 400-
mile stretch of sea coastline
on the Hudson’s Bay which
qualifies us as a Maritime
Province. With Manitoba you
are well acquainted.
Nor need I mention but
briefly the Province of
Saskatchewan which produces
nearly two-thirds of the total
wheat crop of Canada, and
contains over one-third of our
country’s total occupied
agricultural land.
Nor shall I dilate upon the
great Province of Alberta
with its tremendous pro-
duction of oil and gas, its
pipelines running to Superior,
Wisconsin, and the State of
Washington. Nor need I
mention its great beauty, for
Banff and Lake LouiSe are
known to all who travel.
Nor have I time to talk
about the great Province of
British Columbia, which is
our closest approach to Cali-
fornia, being mild in climate
and is a Province where they
can play golf every day of the
year. It is also rich in natural
beauty with mighty timber
and mightier mountains.
For today I desire to speak
to you about Canada as a
nation composed of all these
provinces and having before
it a future of which we can
speak with some confidence.
The geographical location of
Canada is one for which we
should be thankful, for our
country is surrounded by
three wide oceans with a
friendly peace-loving nation
to the south of us. Canada and
the United States continue to
be an example to all the
nations of the world in that
we have lived together in
peace and harmony along an
unguarded border for one
hundred and fifty years. It is
true that there were slight
differences of opinion around
the year 1812, but clever
historians on both sides of the
line have done a perfect job
in public relationships, for
we find on reading Canadian
history books that Canada
won all the battles of that
period and, equally efficient,
we find that in American
history books they won all
the battles in the same war.
This has made both nations
happy and entirely contented
with the past and with the
present.
Continued.
Það er þungur kross á Páli.
Þeim gaf sem þurfti.
Það, sem verður að vera,
viljugur skal hver bera.
Það skipast margt á skemri
tíma.