Lögberg-Heimskringla - 06.07.1967, Qupperneq 4

4
LÖGBERG-HEIMSKRINGLA, FIMMTUDAGINN 6. JÚLÍ 1967
Lögberg-Heimskringla
Published every Thursday by
NORTH AMERICAN PUBLISHING CO. LTD.
Prinied by
WALLINGFORD PRESS LTD.
303 Kennedy Sireei, Winnipeg 2, Man.
Editor: INGIBJÖRG JÓNSSON
President, Grettir Eggertson; Vice-President, S. Aleck Thorarinson; Secretary,
Dr. L. Sigurdson; Treasurer, K. Wilhelm Johannson.
EDITORIAL BOARD
Winnipeg: Prof. Haraldur Bessason, chairman; Dr. P. H. T. Thorlakson, Dr.
Valdimar J. Eylands, Caroline Gunnarsson, Dr. Thorvaldur Johnson, Rev. Phillip
M. Petursson. Voncouver: Gudlaug Johannesson, Boai Bjarnason. Minneapolis:
Hon. Voldimar Bjornson. Victoria, B.C.: Dr. Richard Beck. Iceland: Birgir Thor-
lacius, Steindor Steindorsson, Rev. Robert Jack.
Subscripiion $6.00 per year — payable in advance.
TELEPHONE 943-9931
Authorized as second class mail by the Post Office Department, Ottawa,
and for payment of Postage in cash.
Dr. Richard og frú Margrét Beck
hyllt af Þjóðræknisfélaginu
Ekki viljum við nefna hið afar skemmtilega miðdegis-
verðarboð, sem Þjóðræknisfélagið hélt til heiðurs Becks-
hjónunum í Fort Garry hótelinu 17. júní síðastliðinn, kveðju-
samsæti, því þar voru allir í veizluskapi. Við vorum eigin-
lega að heimta þau heim til Canada, en þau fóru þá um
helgina til Victoria B.C., og verður framtíðarheimili þeirra
á þeirri yndislegu eyju.
Þjóðræknisfélagið hafði boðið fulltrúum frá félögum ís-
lendinga í borginni og nokkrum vinum þeirra hjóna til þessa
samsætis, og voru þar saman komnir rúmlega 50 manns.
Forseti félagsins, Philip M. Pétursson, stjórnaði hófinu
og þakkaði Dr. Beck fyrir hans mikla starf fyrir félagið,
en Dr. Beck hefir verið forseti þess tvisvar árum saman og
hefir sennilega ávallt setið ársþing þess og unnið því allt
það gagn, sem hann hefir megnað.
Dr. Valdimar J. Eylands, sem lengi var forseti Þjóð-
ræknisfélagsins, flutti aðalræðuna og rakti hinn merka feril
Dr. Richards Becks sem námsmanns, fræðimanns, kennara
og skálds og dáði mannkosti hans og drenglyndi og minntist
frú Margrétar með fögrum orðum.
Ræðumennirnir krydduðu tölur sínar með spaugsyrðum
og gamansögum, svo að salurinn glumdi sí og æ af hlátrum
gestanna, og þannig eiga vinamót að vera.
Séra Philip afhenti Dr. Beck vandaðan fundarhamar með
viðeigandi áletrun á gullplötu — tákn um margra ára þjón-
ustu hans sem forseta Þjóðræknisfélagsins. — Þakkarræðan
var einnig snjöll og í skemmtilegum dúr eins og hinna. —
Sagði hann, að þau hjónin myndu ekki láta sig vanta á árs-
þing félagsins í febrúar næstkomandi frekar en endranær,
og fögnuðu gestir þeim orðum. Að því loknu notaði hann
hamarinn í fyrsta sinn, sló honum í borðið og sagði fundi
slitið.
* * *
Við þökkum Dr. Richard Beck fyrir þann bókmenntasvip,
sem hann hefir gefið Lögbergi-Heimskringlu með sínum
vönduðu ritgerðum og allan hans stuðning við blaðið, sem
er ómetanlegur.
Megi guð og gæfan fylgja þessum mætu hjónum í þeirra
nýja heimkynni. — I. J.
Dr. Richard Beck sjötugur
Svo stórvirkur hefur dr.
Richard Beck verið við há-
skólakennslu og bókmennta-
störf vestan hafs, að menn
hafa naumast veitt því athygli
að hann er einnig hið bezta
ljóðskáld og yrkir ekki ein-
ungis á íslenzka tungu, held-
ur einnig á klassiskri ensku.
Hafa þau Ijóð hans birzt í
mörgum stórblöðum og merk-
um bókmenntaritum vestra og
jafnvel komizt í ýmis söfn úr-
valsljóða bæði í New York og
London.
Þessi maður hefur naumast
verið einhamur til andlegra
starfa. Auk þess sem hann
hefur árlega flutt erindi og
fyrirlestra svo hundruðum
skiptir, skrifað bækur og ritað
ógrynnin öll í blöð og tíma-
rit, hefur hann gegnt fjölda-
mörgum ábyrgðarstörfum fyr-
ir háskóla sinn og ýmis nor-
ræn félög í Bandaríkj'unum.
Hann hefur um áratugi, með
sínu andlega fjöri og brenn-
andi áhuga blásið lífi og þrótti
í þjóðræknisstarf íslendinga í
Vesturheimi, ekki aðeins þau
ár sem hann var forseti Þjóð-
ræknisfélagsins, heldur og
með ritgerðum sínum í ís-
lenzku blöðunum þar, allt frá
því að hann steig fyrst fæti á
landnámsstorð Leifs heppna.
Nýlega barst mér í hendur
ný og stækkuð útgáfa af hinni
ensku ljóðabók hans: A Sheaf
of Verses, sem fyrst kom út í
Winnipeg 1945, síðan í há-
skólaprentsmiðjunni í Grand
Forks 1952 og er þetta því
þriðja útgáfan. Ljóð þessi eru
eins og hin íslenzku ljóð dr.
Becks, falleg og fáguð, og hafa
eins og áður er að vikið, vak-
ið verulega athygli og hlotið
viðurkenningu bókmennta-
manna.
Hér verður því ekki komið
við að skrifa að neinu gagni
um dr. Richard Beck. Til þess
þyrfti að skrifa heila bók. En
því minnist ég á þetta, að dr.
Beck verður sjötugur þessa
dagana. Hann er fæddur í
Reyðarfirði austur 9. júní
1897. Höfðu hinir fjöldamörgu
vinir hans vonazt til að geta
tekið í hönd hans heima á
ættjörðunni á þessum tíma-
mótum. En með því að hann
býst nú við að láta af há-
skólakennslu og flytjast vest-
ur á Kyrrahafsströnd á þessu
ári, gat hann engan veginn
komið því við að heimsækja
ættjörðina að þessu sinni.
En þó að svo heiti, að dr.
Richard Beck ætli nú að fara
að setjast í helgan stein, dett-
ur engum það í hug, sem þekk-
ir hann, að hann eigi ekki enn
eftir, ef honum endist líf og
heilsa, að vinna íslenzkri þjóð
vestan hafs og austan marg-
víslegt gagn og sóma með sín-
Einn skagfirzkur hagyrðing-
ur, Ásmundur Jónsson frá
Skúfsstöðum, orti fyrir nokkr-
um árum síðan ljóðaflokk um
Hóla í Hjaltadal. Fyrsta er-
indið er þannig:
„Þú forna, háa höfuðból,
þér heilsar lands vors þjóð og
saga.
Þá frelsis glæst þér lýsti sól
og enn er bjart við brúnir
fjalla
og bjarma slær á vígða stalla
og enn mun hefja helgan söng
til himinssala Líkaböng."
Hólar í Hjaltadal eru eitt af
söguríkustu höfuðbólum ís-
lands og kemur Skálholt þar
næst, með biskupsstól um 900
ár.
Á Hólum stendur enn hin
aldna kirkja, byggð úr rauð-
um steini, sem tekinn er úr
Hólabyrðu. Er þessi kirkja
sennilega með þeim elztu í
landinu, rúmlega 300 ára göm-
ul, byggð eftir miðja 17. öld,
1664.
Kirkjan á Hólum er þann
dag í dag eins og hún var upp-
haflega byggð, aðeins haldið
við með málningu og þaki og
öðru því, sem tímans tönn
vinnur á.
Biskupssetur var á Hólum
frá því snemma á 10. öld til
1550.
í þessari fáorðu grein verð-
ur minnzt á þrjá menn, sem
með lífi sínu og starfi gerðu
garðinn frægan, og minning
þeirra lifir, þó ár og aldir
komi og fari.
Jón Ögmundsson var biskup
á Hólum 1106 til 1121. Hann
var nefndur Jón helgi. Ævi-
sögu hans skrifaði Gunnlaug-
ur Leifáson. HelgSnafn sitt
fékk Jón eins og hér segir.
um ótrúlega dugnaði og fjöl-
þættum gáfum og hæfileik-
um.
Dr. Richard Beck er líka
miklu meira en óbugandi
vinnuvíkingur. Hann er göf-
ugur maður, drenglyndur og
góðviljaður.Hinir fjöldamörgu
vinir hans senda honum og
hinni ágætu konu hans hug-
heilar heillaóskir og óska
þeim langra lífdaga, gæfu og
gengis, jafnframt því sem
þakkað er fyrir það ómetan-
lega starf, sem hann hefur
unnið sem útvörður íslenzkrar
menningar í Vesturheimi.
Þau hjónin búast nú við að
setjast að í hinni undurfögru
borg Victoria á Vancouver-
eyju, þar sem frú Margrét er
fædd. Hvergi í heiminum er
fegurra en þarna vestur við
Kyrrahafið.
Megi þeim hjónum vegna
sem bezt í þessari Paradís
mikilla sanda og sæva, þar
sem sólin hnígur eldrauð í haf-
ið eins og á íslandi.
Benjamín Kristjánsson.
— Dagur.
Eftir að hafa tekið vígslu í
Danmörku, lá leið hans til
Noregs og þaðan til Þránd-
heims. Þá réði ríki Magnús
konungur Ólafsson, sonarson-
ur Haralds Sigurðssonar harð-
ráða.
Þetta ár voru margir ís-
lendingar í Noregi. Þar á með-
al Teitur ísleifsson biskups,
vel gefinn og vel að sér, með
afbrigðum mælskur á mann-
fundum.
Maður er nefndur Gisl.
Hann hafði drepið mann,
Gjafvald að nafni, sem var í
miklum metum hjá Magnúsi
konungi, en Gjafvaldur þessi
hafði drepið Illuga, föður
Gisls, sem þá var enn á unga
aldri og hans eini sonur.
Konungur dæmdi Gisl dauða
verðan og átti að fullnægja
dómi með hengingu. Islend-
ingar buðu fébætur og það svo
háar sem konungi líkaði og
margir óskuðu eftir, að færa
fram vörn í málinu, þeirra á
meðal var Teitur.
Þegar konungur spurði hver
vildi tala og honum var sagt,
áð það væri Teitur ísleifsson,
var svar hans þetta:
„Fyrir engan mun vil ég
leyfa þér að tala, og væri
mátulegt, að úr þér væri skor-
in tungan.“
Þá bað Jón Ögmundsson
leyfis að mega tala, og var það
leyft. Að þeirri ræðu lokinni
segir konungur:
„Vel talar þú, en dómur
minn stendur óhaggaður.“
Þá spurði Jón, hvort hann
mætti leggja hempu sína yfir
herðar Gisls og var leyft.
Það var á mánudag, sem
Gisl var festur upp, en næsta
miðvikudag þar á eftir var
hann tekinn niður til greftr-
unar, og til undrunar og gleði
allra, sem við voru, var hann
lifandi, en svo stirður og þjak-
aður, að það tók hann nokkra
daga að ná sér, en vinir hans
héldu tryggan vörð um hann,
og hröðuðu ferð sinni til Is-
lands, sem þótti allfræg og
sköruleg.
Jón Ögmundsson skildi eftir
sinn dag ógleymanlegar minn-
ingar. Hann kenndi ungum
mönnum undir skóla um mörg
ár og var sagður einhver sá
ágætasti æskulýðsleiðtogi. —
Hann var einn af þeim mönn-
um, sem breytti öllu í kring-
um sig til meiri fegurðar, gáf-
aður og vel menntaður að
þeirra tíma hætti, söngmaður
svo að af bar. Það var í hans
tíð, að orðtakið „Heim að
Hólum“ kom í málið.
í katólskri tíð var það nefnt
að syngja messu. Messugjörð-
in að mestu söngur — tón —.
Svo þegar kunnugt varð um
sönghæfileika þessa manns,
fjölmennti fólkið til að hlusta
á hans töfrandi fögru söng-
rödd.
* * *
Fyrsta prentverk, sem kom
til landsins, var flutt að Hól-
um og þar var hinni helgu bók
snúið á íslenzku af þáverandi
biskupi, Guðbrandi Þorláks-
syni. Var hún oft kennd við
hann og nefnd Guðbrands-
biblía. Þjóðskáldið séra Matt-
hías Jochumsson orti erfiljóð
um Guðbrand og helgar hon-
um eitt erindið:
„Eitt góðverk gafstu mér Guð
af náð,
að gjöra með kröftunum ungu.
Nú geymir að eilífu Isaláð
þitt orð á lifandi tungu.“
í Hólakirkju er altaristafla,
einnig nefnd altarisbrík, sem
táknar síðustu kvöldmáltíðina,
af Jesús og lærisveinunum 12,
6 til hvorrar handar. Er mynd
þessi í fullri líkamsstærð og
höggvin úr eir af Albert Thor-
valdsen. Hún er með vængja-
hurð, sem lokuð er virka daga,
en opnuð þegar messa fer
fram. Altaristafla þessi er
guðdómlegt listaverk og vek-
ur lotningu og tilbeiðslu allra,
sem líta hana augum, og
sennilega á engin kirkja í
víðri veröld annað eins meist-
araverk.
Albert bjó til skírnarfont og
sendi til landsins með þessari
áletrun: „Reist smíð þessa í
Róm suður Albert Thorvalds-
son fyrir 12 árum. Ættjörðu
sinni ísafoldu gefandi hana af
góðum hug.“
* * *
Síðasti katólski biskupinn á
Hólum í Hjaltadal — og jafn-
framt á öllu Norðurlandi, Jón
Arason, lét, eins og kunnugt
er, líf sitt á höggstokknum ár-
ið 1550. Var það eitt af þess-
um ofbeldisverknaði, þegar lög
og réttur er sniðgenginn, og
menn taka málefnin í sínar
eigin hendur. En- í þessu máli
áttu óvildarmenn Jóns bisk-
Framhald á bls. 7.
Úr blámóðu aldanna
HÓLAR í HJALTADAL