Austurland - 09.08.1908, Blaðsíða 2

En eins og vér drápum á í upphafi
þessarar greinar eru miklar líkur til að
stjórnmálamcnn Dana og íslendinga
komi sér saman um viðeigandi fyrir-
komulag á þessum málum eftir 25 ár
þegar sambandslögin verða endurskoð-
uð, sem báðir samningsaðilar geti
þá vel við unað.
Ska ttanefn din
hefir nú lokið störfum sínum í bráð,
hún sat á fundi á Akureyri, frá 4.
til 19. þ. m. og starfaði daglega. Hún
hefir samið 17 frumvörp alls og ýms
álitsskjöl svo sem um gjaldþol lands-
manna, fasta skatta, tolla,Jsveitagjöld og
og fleira, og hefir nefndin falið það for-
manni sínum, landritara Kl. Jónssyni að
láta prenta öll skjöl málsins, og er svo
tilætlunin að þeim verði útbýtt meðal
almennings, og lagt fyrir næsta alþingi,
en aðeins til athugunar. Er gert ráð
fy'rir að þingið skipi nefnd í málið og
að sú nefnd komi fram með sína til-
lögu í málinu, að skattnaefndin því næst
eftir þing 1909, taki máhð til fullnað-
ar umræðu. Má því búast við að skatta-
málið í heild sinni komi til meðferðar
á þingi 1911, og hirr nýja skattalög-
gjöf, nái hún annnars fram að ganga,
komi til framkvæmda 1912.
Nefndin gerði að þessu sinni all-
miklar breytingar á frumvörpum þeim,
sem hún samdi síðastliðin vetur, ogskal
vísað til þess sem um þau stendur í Aust-
urlandi í vor,ogeruþessarhinar helztu:
Nefndin feldi alveg niður að taka skatt
af skipum, eins og væru þau fasteign,
það þótti ósanngjarnt, og ýmsum van-
kvæðum bundið, hinsvegar þótti ekki
rétt að sleppa þessum gjaldstofni alveg,
og því var í þess sfað ákveðið að heimta
vitagjald af öllum íslenzkum skipum.
Þetta þótti og því sanngjarnara, sem ým-
islegt hefir verið nýlega gert til þess að
greiða fyrir skipagöngum, svo sem vit-
ar bygðir, og má búast við að það
fari í vöxt. Jafnframt var vitagjaldið sett
á öllum skipum á 25 aura af tonni, af
mótorbátum skal einnig heimt vitagjald
minst 5 krónur. —■ F*á var fasteignaskatt-
ur færðnr úr 3/io af hundraði ofan í 2/io,
enjafnframt var eignaskattur færðurupp
í 2/io úr ^/ío.
Nefndin hafði ætlast til þess, að hluta-
félög og önnur slík arðvænleg atvinnu-
fyrirtæki gyldu sama tekjuskatt sem prí-
vatmenn, með þcssu móti hefði skatt-
urinn orðið tvígoldinn, bæði af hluta-
arði þeirra, það þótti nú samt ekki rétt
að sleppa hlutafélögum alveg og var
því ákveðið að hlutafélög skyldu greiða
2°/0 af öllum skattskyldum tekjum.
Nefndin samdi í vetur ítarlegt frum-
varp um stimpilgjald bygtáþeirri grund-
vallarregiu, að öll verðmæt skjöl skyldi
stimpla, og auk þess yms önnur skjöl.
Viðnánari athugun þótti nefndinni þetta
of langt farið, áleit það mundi valda
ýmsum óþægindum meðan fólkið væri
að venjast við þetta gjald. Hún samdi
því nýtt frumvarp, sem skylda stimpl-
un á þau ein skjöl, sem yfirvöld hafa
einhverja meðgerð með, svo sem þing-
lestur, staðfestingar eða skrásetningu.
Gjaldið er °/0 af upphæðinni, af
afsalsbréfum öllum og skjölum sem
snerta fasteignir, og af erfðaskrám, er
*/* °/o af öðrum skjölum, þar á meðal
veðskuldabréfuur. Auk þess er fast gjald
á ýmsum bréfum, sem yfirvöld gefa
út.
Loks tók nefndin aukatekjulögin til
gagngerðar endurskoðunar, og leggur
til að gjöldin séu yfirleitt hækkuð tals-
vert með því að þau verða að teljast
sem ný lög, sem enda eru óhæfilega
lág í samanburði við það verk, sem
unnið er.
Ymsar aðrar breytingargerði nefnd-
in á frumvörpum sínum, og höfum vér
það eftir einumnefndarmanni að nefnd-
in öll telji þær breytingar, sem yfirletti
hafa verið gerðar, til verulegra bóta,
og að nefndin því, sé allvel ánægð með
störf sín. (Norðri.)
Sambandskaupfélagið
hélt aðalfund sinn á Hótel ,Akureyri‘
19.— 21. þ. m., eins og getið er um
í síðasta blaði.
Hið helzta er gerðist á fundinum
var þetta:
Formaður sambandsins, Steingr. Jóns-
son sýslum., skyrði frá starfsemi og fram-
kvæmdum félagsins á síðastl. ári, sem
aðallega var fólgið í útgáfu tímarits kaup-
félaganna og ýmsu í þarfir kjötsölumáls-
ins, ennfremur öðrum verkefnum er
síðasti aðalfundur hafði falið honum.
Sigurður Jónsson í Yztafelli skýrði
nánar frá starfi sínu bæði til útbreiðslu
kaupfélagskapar og við útgáfu tímarits-
ins. Loks skýrði Jón Jónsson Gauti í Ær-
lækjarseli frá ferð sinni til útlanda, er
hann fór með styrk frá kaupfélögunum,
en skýrskotaði að öðru leyti til skýrslu
sinnar, er hann hefir ritað um hana í
Tímaritið.
Skýrsla og reikningar sambandsins
voru framlagðir og samþyktir.
Lagðar voru fram skýrslur um vöru-
umsetning sambandsdeildanna á aðflutt-
um vörum 1907 og hljóðaði þannig:
Pöntunarfél Fljótsdalshéraðs 98 þús. kr.
Kaupfél. Norðurþingeyinga 31 — —
Þingeyinga 100 — —
— Svalbarðseyrar 27 — —
— Eyfirðinga 62 — —
— Eyjafjarðar 48 — —
— Skagfirðinga 72 — —
Nokkrir fulltrúanna höfðu eigi ná-
kvæma skýrslu um umsetning deilda
sinna og var þeim veittur frestur til að
koma fram með þær til septemberloka
næstkomandi en þá skulu þær afhentar
formanni sambandsins.
Kjötsölumál sambandskaupfélagsins
tók mestan tíma af fundinum. Var sett
í það nefnd, og kom hún fram með
álit sitt og tillögur síðari daginn. Voru
þær síðan ræddar mjög ítarlega. Yfir-
lýsing komfrá öllum deildum Sambands-
ins að þær myndu láta mestan hluta af
kjöti sínu í haust í hendur Sambands-
ins til meðferðar og var áætlað að það
myndi nema um 1600 tn, alls. ‘ Eftir
tillögum nefndarinnar í málinu, voru
samþyktar eftirfarandi ályktanir:
Fundurinn felur framkvæmdarstjórn
félagsins að gera sem fyrst hina ítrustu
tilraun til þess að öll þau kaupfélög og
samvinnufélög á landinu sem á næsta
hausti hafa komið sér upp slátrunarhús
eða þessháttar skýlum geri samband sín
á milli um þessi atriði:
a. Sameiginlega sölu í útlöndum af ein-
um aðalmanni er framkvæmdarstjóri
útvegar.
b. Hver sambandsdeild eða sérstakt fé-
lag hafi fastákveðið vörumerki er
framkvæmdarstjóra sé tilgreint í tæka
tíð, en hann tiltaki eitt sameiginlegt
vörumerki.
c. Hvert sérstakt félag skuldbindur sig
til að hlýta öllum þeim reglum, sem
Sambandsfélagið setur um slátrun,
meðferð kjötsins, útbúnað og út-
sending. t
A næsta haugti sé kjötið greint í 3
flokka á þennan hátt.
a. í einum flokki sé kjöt af veturgömlu
fé og tvævetru geldfé. Lágmark
skrokkþyngdar á veturgömlu sé 30
pund, en á hinu eldra 40 pund.
b. í öðrum flokki dilkakjöt, lágmark
skrokkþyngdar í þeim flokki 24 pd.
c. I þriðja flokki sé það kjöt, er fellur
úr hinum flokkunum, en er þó talið
söluhæft, einnig af hrútum eldri en
veturgömlum og geldum ám eldri
en tvævetrum.
Framkvæmdarstjórigefur leiðbeining-
ar um nánari flokkun þessa kjöts.
Tímaritinu var ákveðið að halda á-
fram og ritstjóri þess Sigurður Jónsson
í Yztafelli endurkosinn.
Framkvæmdarstjóri Sambandsins end-
urkosinn Steingr. Jónssonsýslumaður á
Húsavík, en til vara Hallgr. Kristinsson
kaupfélagsstjóri á Akureyri.
Næsta aðalfund var ákveðið að halda
í Reykjavík síðari hluta næsta vetrar, og
bjóða til hluttöku í honum öllum kaup-
félögum landsins, (Norðri.)
Sjávarútvegurinn
er orðinn geisimikill við ísland, og í
vetur og vor hepnaðist hann mjög
vel sunnan og vestan lands. Á sumr-
um og haustum er sjósóknin meiri
fyrir norðan og austan land. Af Eyja-
firði. (þar sem mestur útvegur er norð-
anlands) er þaðað segja að veiðiskapur
á þilskipum hefirgengið sæmilega, bæði
til hákarla- og þorskveiða og nú síð-
ast til reknetaveiða. Porskfiski á mót-
orbáta hefir verið fremur tregt, þó
munu margir bátar bera kostnaðinn,
sem ekki hafa orðið fyrir beinum ó-
höppum. Á Húsavík eru líkur til að
þorskveiðar á mótorbáta beri sig sæmi-
lega í sumar. Á Austfjörðum er þorsk-
veiði á mótorbáta í rýrara lagi, svo
rýr að lítið útlit er til að sá útvegur
beri sig þar alment, nema því að eins
að haustafli verði góður. Engin síld
hefir heldur gengið á Austfirði í sum-
ar, svo það lítur út fyrir að Austfirð-
ir muni vera lakast staddir með sjávar-
útveg sinn þetta árið, þó er þetta ekki
fullséð enn, því venjulega fiskast
lengur fram eftir á haustin á Aust-
fjörðum en á Norðurlandi
Eins og áður hefir verið getið um
hér í blaðinu varð herpinótarsíldveið-
in ákaflega mikil í sumar frá Eyja-
firði og Siglufirði, hættu nokkrir veið-
unum 18. ágúst, af því þeim leizt illa
á síldarverðið erlendis og og efuðust
um að veiðin mundi svara kostnaði.
Sumir halda enn áfram að veiða (28.
ágúst þegar þetta er skrifað), og er
nú síldin orðin betri vara en hún var
fyrir mánuði síðan (þáð er minni áta í
henni ávalt eftir miðjan ágúst) en er
nokkur síld úti í fjarðar minni Eyjafjarð-
ar að sögn bæði stórsíld og millisíld,
og eru sumir að vona að hún gangi
inn í fjörðiun í haust. Þykir það góðs
viti að tveir stórir hvalir hafa haldið
sig hér á Eyjafyrði um tíma, sáust
þeir í Austurálnum í gær, og fá menn
nú aðsjá ínæsta mánuði hvað þeir duga
í síldarsmölun fyrir fjörðinn. Mætti vera
að Eyfirðingar myndu þeim það ári
lengur ef þeir fyltu nú fjörðinn af
síld, og legðu þeim liðsyrði í friðar-
málunum, móti morðvélum Norðmanna,
sem væntanlega verður sótt á næstu
þingum.
Fossar i Skjá/fandafJjóti.
Að undanförnu hefir Guðmundur
Hlíðdal og noiskur lögfræðingur ver-
ið að skoða fossana í Skjálfandafljóti.
Hefir Norðmönnum komið til hugar
að setja upp við fljótið stórfengan
verksmiðjurekstur til þess að vinna í
áburðarefni úr loftinu. Er það einkum
við Barnafellsfoss og Aldeyjarfoss, sem
þeir hyggja að koma þessu á. Hefir
þeim komið til hugar að stífla Ljósa-
vatn svo það hækki tvær eða þrjár
álnir, og eiga þar vatnsforðabúr til
að hleypa af í fljótið, þegar það er
sem minst. Norski lögfræðingurinn,
sem hefir verið að gera þessar athug-
anir er íföðurættaf íslenzkri ætt, kom-
inn af síra Gísla bróður Jóns Espó-
líns.
Veðrátta. 28. þ. m. brá til norð-
anáttar og kulda um alt land, á norð-
ur- og Austurlandi snjóaði töluvert í
fjöll. Má nú búast við að nú sé lokið
herpinótarveiði Norðmanna úti fyrir
Eyjafirði að svo komnu. Reknetaveiði
á þilskip verður sjálfsagt stunduð fyrri
hluta september þegar veður leyfir.
Kosningafundir halda áfram víðs-
vegar um land. Jón Ólafsson og Jón
í Múla hafa nýlega lokið fundum í
Suður-Múlasýslu, héldu níu fundi alls,
höfðu þeir flestir verið fjörugir því Þor-
steinn skáld Erlingsson var með á
öllum fundunum, til þessað andmæla
frumvarpinu. Sveinn Ólafsson í Firði
var með á tveim eða þrem fundum.
Við Lagarfljótsbrú var fjölmennur fund-
ur 23. þ. m. Þar hélt Jón Ólafsson
tvær langar og snjallar ræður, mun þá
frumvarpsandstæðingum eigi hafa lit-
ist á að þreyta kappræður viðjón um
frumvarpið, og fóru því nokkrir ung-
lingar að syngja íslendingabrag, svo
umræðum skyldi hætt. Þeir nafnar
ætluðu til Reykjavíkur með «Hólum»
eða «Ceres.»
Fyrstu dagana í september halda þeir
4 eða 5 fundi í Norður-Múlasýslu Jón
frá Hvanná og Einar frá Eiríksstöðum,
líklega verða hin þingmannsefni sýsl-
unnar á þeim fundum.
Stefán kennari heldur þrjá fundi í
Skagafirði núna fyrir kosningarnar.
Ráðherra Hafstein helt 3 fundi í
Austurskaftafellssýslu í þessum mánuði
og skýrði frumvarpið og svaraði fyrir-
spurnum. Á fundi í Nesjum töluðu
þeir með hægð gegn sumum ákvæð-
um Þorleifur í Hólum og séra Benedikt
Eyólfsson en Þórarinn í Stórulág og
fleiri eindregið með frumvarpinu.
23.þ.m.varfundur haldinn í Þórshöfn
á Langanesi. Þar mættu 22 kjósendur
voru 19 eindregið með frumvarpinu
við atkvæðagreiðslu, en einungis 2 á
móti.
Aðalfundur Gránufélags var hald-
inn 28. og 29. þ. m. á Akureyri. Hag-
ur félagsins hefir mikið versnað næst-
liðið ár. Hefir stórkaupmaður Holme
þó gefið félaginu 16,000 kr. sökum
þess að félagið beið stórskaða á verzl-
un sinni síðastl. ár, ákvað fundurinn
að borga ekki vexti af hlutabréfum
1908.
Stórkaupm. Thor. E. Tulinius í
kaupmannahöfn sendir gufuskip héðan
beint til Spánar í næsta mánuði með
fisk frá Norður- og Austurlandi.