Austurland - 19.06.1920, Blaðsíða 1

23. tbl.
Seyðisfirði, 19. júní 1920
1. árg.
Samgöngur á
Austurlandi.
Nl.
III.
Þá er oss íslendingum ekki
síður stórkostlegur bagi að því,
hve illar eru samgöngurnar á»
landi. llt er aö vísu að gera þær
þann veg, að í góðu lagi megi
heita, en alls ekki er það ókleyft.
Einkum er þetta þó landbúnaðin-
um til stórkostlegs tjóns. Þau hér-
uð, sem eingöngu liggja að sjó
og eiga góðar hafnir, eru miklum
mun betur sett frá náttúrunnar-
hendi í þessu efni heldur en hin,
sem eru langt frá sjó. En það eru
einmitt mestu landbúnaðarhéruð-
in. Mætti við því búast, að land-
búnaðinum færi afarmikið fram,
ef vegum yrði komið í sæmilegt
lag. Bændur ættu bæði hægra
með að ná að sér vörum og koma
frá sér afurðum sínum; rjómabú-
um og öðrum slíkum framfara-
fyrirtækjum mundi fjölga, og húsa-
kynni og heilbrigði komast í
betra horf. Og samfara þessu yrði
bættur fjárhagur og meiri menning,
eigi síður andleg en verkleg.
Víða er nú þetta komið lítið
eitt á leið — þannig, að einhverjar
akbrautir liggja um . fjölförnustu
svæðin; en það nægir ekki: vér
þurfum að hafa akvegi eftir hverri
einustu sveit — ekki sízt þeim,
sem liggja langt frá sjó. Ennfrem-
,ur milli þeirra sveita, er skifti
hafa sín á milli og geta notið
góðs hvor af annari. Auk þess
þarf að vera að minsta kosti ein
akbraut héraða milli, á þeim veg-
um, sem fjölfarnastir eru. Við
þetta mætti una í svipinn, þar eð
vér búumst við að oss sé það
ofvaxið að ráða í járnbrautalagn-
'ingu að sinni, nema þá á ein-
hverju sérstöku svæði í sambandi
við arðvænlegt fyrirtæki. Og sjálf-
sagt er að geyma ekki lagningu
akbrauta lengur en nauðsyn kref-
ur, því að þótt vér fengjum járn-
brautir, þá væru akbrautirnar eigi
að síður nauðsynlegar. Járnbraut-
irnar lægu aldrei nema aðalleið-
ina um héruð og milli héraða,
og þá sem beinast, en alls ekki
um hverja sveit. Og þótt mönn-
um sýnist nauðsynlegt að bíða,
sakir fjárleysis, þá verða þeir að
íhuga það vel, hvort biðin geti
eigi verið hið sama og að hirða
eyririnn en kasta krónunni. Því
aö þörfin er ekki að eins algeng
þörf — heldur knýjandi nauðsyn,
þar eð þetta er afar-örlagaþrung-
inn þáttur í viðhaldi og velgengni
eins vors þýðingarmesta atvinnu-
vegs, sem er landbúnaðurinn. Og
f-yrir þær sakir er það hið mesta
nauðsynjamál allrar þjóðarinnar,
jafnt þeirra sem ekki stunda land-
búnað og hinna — að sem beztu
lagi sé komið á samgöngurnar.
Það sem nú kreppir mest að
landbúnaðinum er fólkseklan. En
bættar samgöngur létta framleiðsl-
una og gera gjaldþol bændanna
meira. Þá má og á það benda í
þessu sambandi, að lítt tjáir þótt
góðar séu samgörigur á sjó, ef
samgöngurnar á landi eru ekki
greiðar. Fyrsta skilyrðið fyrir
blómgan verzlunarinnar er greið
viðskifti innanlands; þegar þau
eru orðin greið, þá geta þau fyrst
orðið heilbrigð og arðvænleg.
Hér á Austurlandi eru sam-
göngur í versta lagi, akbrautir
ekki einu sinni á fjölförnustu
póstleiðum, nema að litlu leyti.
í grein þeirri, sem I. Q. reit í
blað þgtta í vor, var drepið á
samgöngurnar í Vopnafirði. Var
þar dregin mjög skýr mynd og
ljós af ástandinu, og sýnt hversu
afleitt það er. Brýr vantar á lítt
fær vatnsföll og varla er vegarspotti
eftir sveitinni, svo að hestar og
menn fara á kaf í aur og leðju.
En svo er víðast hér. Eini ak-
vegurinn, sem hér er um að ræða,
er Fagradalsbrautin og vegarspotti
sá, sem kominn er frá Egilsstöð-
um og út í Hróarstungu. Upp í
Fljótsdal er fullrar dagleiðar lest-
argangur frá Lagarfijótsbrú, og
enn þá lengra á Jökuldal og í
Jökulsárhlíð. Og þetta eru ein-
hverjar fjárauðgustu sveitir lands-
ins. Og vegur er enginn úr Héraði
að beztu höfninni hér austanlands
— Seyðisfirði, — þeirri höfn, sem
beztar og beinaslar eru samgöng-
ur við frá útlöndum og höfuð-
stað landsins. Að þessu sé þann-
ig varið með samgöngurnar til
Seyðisfjarðar, geta menn séð á
tölum þeim, sem birtar eru í 11.
tbl. „Austurlands“ í grein H. Þ.
um bæjarmál. Og sú þjóð, sem
slíku unir, getur varla talist nú-
tíma-menningarþjóð. Það er lítið
betra en hjá Portúgölum, er nota
sama plóginn og þeir plægðu
með fyrir tugum alda.
En nú er á ný tekiö aö hreyfa
því máli, að lagöur sé vegur
milli Héraðs.og Seyðisfjarðar, yfir
Fjarðarheiði. Áður var mjög um
það deilt hvort vegurinn sem þá
var í ráði að ieggja, milli fjaröa
og héraðs, ætti að liggja yfir
Fjaröarheiði eða Fagradal. En
þau urðu úrslit þeirra mála, sem
kunnugt er, að vegurinn var lagð-
ur eftir Fagradal. En á það skal
eigi hér minst, hvort heppilegra
hefði verið, en hitt teljum vér
hina mestu nauðsyn, að leggja
einnig veg yfir Fjarðarheiði. Það
veit hvert barnið hér austanlands,
að afarmiklar samgöngur eru
milli Héraðs og Seyðisfjarðar,
bæði sumar og vetur. Er bæði
sótt hingað all-mikið af vörum
og mannferð mjög mikil þess ut-
an. Og mundi það fyrir sakir
verzlunarinnar bæði verða Hér-
aðsmönnum og Seyðfirðingum til
hinna mestu nota, ef vegur yrði
lagður yfir Fjarðarheiði, eins og
nú standa sakir, en auk þess má
á það benda, að líklegt er að
ýmiss iðnfyrirtæki rísi upp hér á
staðnum, svo sem kornmylla, tó-
verksmiðja og jafnvel niðursuðu-
verksmiðja. Qæti það þá orðið
héraðsmönnum hið mesta hag-
ræði, að koma afurðum sínum
hingað, bæði ull og kjöti, þar eð
búast má við, að ullarverksmiðj-
an verði rnikið notuð og niður-
suðuverksmiðjan mun kaupa kjöt
háu verði. Þá má og á það benda,
að líklegt er að fólki fjölgi hér í
bænum, sakir þessara fyrirtækja,
svo að trúlegt er að hér yrði all-
mikill markaður meðal bæjarbúa
sjálfra fyrir ýmsar landafurðir.
En hversu skiftar sem skoðanir
manna kunna um það að vera,
hve mikið gagn verði að vegin-
um, þá geta engir því neitað, að
það sé all-mikið, og að stórt
spor sé stígið fneð veglagning-
unni á sviði austfirzkra fram-
kvæmda. Auslfirðingar ættu því
að varast það, að reyna að spilla
á nokkurn hátt fyrir þessum fram-
kvæmdum, þótt þeir séu til, sem
eigi virðist að þeir hafi beinan
hag af vegarlagningunni, sakir
þess, llversu þeir eru í sveit sett-
ir í sýslunni. En það kom í ljós
á sýslufundinum í vetur, að sá
maður, er fulltrúi var þeirrar
sveitar, er mest hefur not Fagra-
dalsbrautarinnar, var hreint og
beint á mQti því, að vegarstæðið
væri rannsakað og gerð kostn-
aðaráætlun. Sá hafði ekki asklok
fyrir himinn!
Það mun betra ráð, að styðja
hver annan að þessu verki, held-
ur en láta smávægilegan sveita-
krit spilla framkvæmd þess. Minna
má að minsta kosti ekki heimta
af Austfirðingum, en að þeir hafi
engin afskifti af málinu til hins
verra. Og heill þeim sem styðja
það með ráði og dáð.
Bannlagabætur.
Eitthvert mesta vandræðamál
þjóðarinnar íslenzku er bannmál-
ið, og líklega eru ekki dæmi þess
að nokkur lög hafi brotin verið
jafn mikið og bannlögin. Enda er
það sízt undarlegt, þar eð þeim var
þröngvað upp á all-mikinn hluta
þjóðarinnar, áður en hún hafði
viðurkent það fyrir sjálfri sér, að
vín væri sá vágestur, er útrýnia
þyrfti sem fyrst. Fjöldi manna leit
þannig á Bakkus, er bannlögin
voru samþykt, 'sem væri hann ó-
missandi góðvinur þeirra og gleð-
innar önnur hönd, og flestir þeir
hinir sömu og fjölda margir aðr-
ir líta enn þá Bakkus karlinn
sömu augum og áður. Ef til vill
tekur suma enn þá sárar til hans
en fyrrum.
Þessvegna hafa bannlögin reynzt
sá vandræða gripur, sem raun er
á orðin. Og þá er það, að um-
bótatilraunir bannvina hafa alls
ekki verið sem heppilegastar. Þar
hefur ávalt verið hert á tökunum,
svo að menn hafa fundið enn
meira til; í stað þess að bann-
menn skyldu stefnt hafa að því,
að gera lögin þann veg úr garöi,
að menn vissu sem minst af því
að lögð væru höft á frelsi þeiria,
þótt það væri í rauninni gert. Ef
þeir vilja telja sig síður gláin-
skygna en andbanninga, telja sig
þroskaðri og víðsýnni, þá ættu
þeir að sýna það í verkinu með
sanngirni og skilningi í garð and-
stæðinga sinna og beita lægni og
lipurð í málinu. Því að þegar um
tilfinningamál er að ræða, vinst
lítt með þjösnaskap, ofstæki og
hnefaslætti. En einmitt þessu hafa
bannvinir beitt og þar með bent
á, að það sé ekki sakir andlegs
þroska, aó þeir haldafast við bann-
ið, heldur sé það sakir þess, að
bindindishugsunin hefur sezt að í
þeim, eins og þegar þetta eða
hitt nær að festa rætur í algengum
þverhaus, hvort sem hausinn
situr á andbannning eða bann-
manni. En það er alls ekki mein-
ing mín með því sém á undan
er sagt, að undantekningarlaust
fari bannmenn fram með þjösna-
skap og. ofstæki, en þeir sem
hæst láta í því máli og mestu
ráða, eru sannir að slíku. ,
Nú nýlega hefur gengið í gildi
reglugerð um sölu lyfja, sem á-
fengi er í. Koma þar glögt í ljós
einkenni allra bannlagabóta: fjar-
stæðurnar spilla því, sem til góðs
mætti verða.
Sem menn vita, hufer mikið