Austurland - 02.07.1921, Síða 1

23. tbl.
Seyðisfirði, 2. júlí
1921
2. árg.
Norske Turneres Hilsen
til Island
Juni 1921
Mel.: „Millom Bakkar og Berg“.
Norges Sönner nu hilser Dig Island
der Du ligger saa fager og stolt.
Bringer Hilsen dig ög fra vort Hjemlatíd
for Du Farverne vore har holdt.
Norges Sönner en Hilsen Jer senner
I, som över den œdle Idræt; ■
vi som Turnere og Eders Venner
önsker aldrig af Sport 1 gaar træt.
Hilset være Du Island og Folket,
som av Norrönablod stammer ned,
gid Du maatte som Forsynet tolket
leve evig i Venskap og Fred.
Hilset vœre Dit Flag og Dit Minde
og Din Slegt, sotn er trofast og sterk;
vi som Brödre av Blod önsker findé
lykkelig Fremgang av Fædrenes Verk.
Island
og norræn menning.
Það er kunnara en frá þurfi að
segja, að oft hefur allmikið borið
á óvild íslendinga í garð Dana
annars vegar og lítilsvirðingu Dana
í garð íslendinga hins vegar. Nú
er aftur á móti svo komið, að ó-
vildin er tekin allmjög að hverfa
og víða er hún horfin. í blöðun-
um sést varla voítur hennar, nema
þá helzt, þótt undarlegt megi virð-
ast, í blaði íslenzkra jafnaðar-
manna. Reyndar er ójöfnuðurinn
oft ofarlega þar.
Dansk-íslenzka félagið hefur
mjög að því stuðlað að slétta yf-
ir ójöfnur þær, er hafa skilið þjóð-
irnar. Og nú er komin út byrj-
un á all-miklu verki, er heitir
„Danmörk eftir 1864 I. Viðgang-
ur þjóða vorra eftir 1864, eftir
Ejnar Munk“. Er ritið þýtt af
Vilhjálmi Þ. Gíslasyni. Skrifar
Áge Meyer-Benediclsen inngang áð
ritinu og eykur skilning á því, að
Danir voru all-fastheldnir á rétt-
indi vor. Er bókin yfirleitt skýr
og vel skrifuð og einmitt líkleg til
þess að færa oss nær réttum
skilningi á stefnu- og straumhvörf-
um í dönsku þjóðlífi og aöstöðu
Danmerkur fyr og nú. Ættu |oví
sem flestir að lesa bókina.
Áður hefur Dansk-íslenzka fé-
lagið sent út allrækilega ritgerð
um íslenzkar bókmentir í Dan-
mörku. Er |tað rit prýðilega
skrifað, enda síra Árni Moller
höfundurinn. En of takmarkað
er þaö og ófullnægjandi, þar eð
þar er því nær eingöngu rætt um
þá höfunda sem á dönsku hafa
skrifaö eöa eiga eftir sig heilar
bækur á því máli.
Víst er um það, að höfundar
þeir, er skrifað hafa á dönsku um
íslenzkt þjóðerni og íslenzk örlög
hafa gert þjóð vorri meira gagn
en unt er að gera sér grein fyrir.
Þeir hafa gert garðinn frægan og
dregið liingað hugi þeirra manna
ntargra hverra, víðsvegar um
Norður-Evrópu, er eigi hÖfðu
hugmynd um annað áður, en að
vér stæðum algerlega á fornri
frægð.
Síra Árni Moller tilgreinir skrif
merkra manna víðsvegar að, sem
vaknað hefur áhugi hjá fyrir ís-
lenzkri menningu. Og nú er til
þess vísir sprottinn, að íslenzk
tunga verði lærð og lesin. Koma
bæði raddir vestan að, frá Engil-
Söxum þar, og eins frá Norður-
landaþjóðununt í þá átt.
Með vaxandi virðingu og met-
um, vex einnig traust og vinátta á
öllum sviðum. Og síðan vér með
hjálp góðra sona íslands sjálfs
og trygðavina erlendra tókum að
kynna menningu vora erlendis,
hefur vegur vor íarið sívaxandi.
Mentaöir menn á Norðurlöndum,
Ameriku, Bretlandi og Þýzkalandi,
vita nú að eigi verður frainar geng-
ið framhjá lslendingum, þegar ger
manzka menningin kemurtil greina.
Þeir vita að vér geymum enn þá
óryðgaöan lykilinn að gimsteina-
skríni því, sem germönzku þjóð-
argimsteinarnir eru úr komnir.
Og ef vér göngum nú feti fram-
ar en áður, notum oss batnandi
aðstöðu og grundvöllinn trausta,
sem vér eigum á að byggja menn-
ingarlega, þá munum vér geta
getið oss það áiit, að vér séum
varðmenn um fjöregg norrænu
eiginleikanna, þeirra, er hafa sýnt
sig svo styrka og gædda svo mikl-
um vaxtarmöguleikum, að norræn
og norður-germönzk menning hef-
ur breitt laufríkan meið um lönd
öll.
Og sá meiður á að standa al-
grænn til Ragnarökkurs.
Altaf er um það kvartað, að
þingmannavalið takist yfirleitt ekki
sem bezt hjá oss íslendingum. Og
víst er um það, að oftlega ráða
miklu um kosningar hreppapólitík
og önnur smávægileg atriði. En
eitt hið allra algengasta er það,
að lélegur maöur flýtur á öðr-
um skárri við kosningar, þar sem
tvímenniskjördæmi eru.
Þá er þess allmikið tekið að
verða vart á landi hér, að menn
fari mjög eftir því af hvaða stétt
þingmannsefnið er. Og fer þá
einkum eftir tvennu, hvort maður-
inn er lærður eða ekki og hvaða
atvinnuveg hann stundar.
Það hefur lengi við brunnið á
landi hér, að alþýða manna hefur
haft einskonar tortryggnisýmugust
á embættismönnum og viljað
bregða þeim um eigingirni og
niinni umhugsun um hag kjör-
dæmanna og landsins, heldur en
sinn eiginn. Út af þessu hefur
það oftlega sprottið, að vitur og
dugandi lærður maður hefur fallið
fyrir lélegum manni úr alþýðu-
stétt.
Nú á síðari árum hefur orðið
hið mesta kapphlaup milli atvinnu-
veganna, sjávarútvegsins og land-
búnaðarins og hefur það orðið
til þess, að hver vill að koma
sínum fulltrúa til þings.
Þá er þetta eykst, getur svo
farið, að eingöngu skiftist menn
í flokka eftir atvinnuvegum og
kjósi samkvæmt því, ef kjördæma-
skiftingin verður svo sem hún nú
er. Mun þá hver atvinnuvegur
halda fram sínum manni, án til-
lits til sannra kosta mannsins,
enda sá maður, er dregur alveg
taum annars atvinnuvegarins eigi
slíkur að sanngirni eða vitsmun-
um, aö treystandi sé honum að
fara með þá ábyrgð og það vald.
sem þingmönnum er veitt. Og
slík flokkaskifting mundi verða til
hinnar verstu stjórnmálaspillingar
í landinu og er of seint að taka
fyrir kverkar slíku, þegar það er
komið yfir þjóðina.
Eitt hið fyrsta sem athuga ber,
er því kjördæmaskiftingin. Er hún
gömul og úrelt á landi hér, skift
eftir sýslum, en eigi öðru því, er
nær væri að fara eftir. Sjálfsagt
væri að haga skiftingunni þannig,
að landbúnaðarhéruðin yrðu sér
og sjávarútvegshéruðin út af fyrir
sig. Mundu þá auðvitað mann-
kostir og hæfileikar ráða um kosn-
ingu þingmannanna, en ekki at-
vinnurígur, er útrýmir allri heil-
brigðri flokkaskiftingu. Er þetta
svo augljóst mál og sjálfsagt til
umbóta, að ólíklegt er annað en
að því verði fljótlega gaumur gef-
inn.
Þá er og það, að sjálfsagt er
jafnhliða því, sem kjördæmaskift-
ingin verður endurskoðuð, að tví-
menniskjördæmin verði ekki leng-
ur til. Eru þau afbragðs gróðrar-
stía fyrir allskonar kosningabrell-
ur, sem síður verður komið
við í einmenniskjördæmum, auk
þess sem áður hefur verið á bent.
að þar geta vesalingar oftlega
flotið inn í þingið á fylgi hinna
skárri manna.
Með endurskoðun kjördæma-
skiftingarinnar yrði margt þarft
gert. Stuðlað að því, að nýtari
menn komist inn á þingið og
einnig komið í veg fyrir að stjórn-
málin taki að snúast um stéttaríg,
sem verður að stórtjóni þjóinni.
Jónas Eiríksson
sjötugur
Hinn 17. júní síðastliðinn varð
Jónas dannebrogsmaður Eiríksson
á Breiðavaði, fyrrum skólastjóri
á Eiðum, sjötugur. Jónas er fædd-