Austurland - 10.09.1921, Side 2

2
austu;rl'a;nd
Seyðisfirði
hafa fyrirliggjandi:
Kartöflur Eldspítur
Kartöflumjöl Strákústa
Kryddvörur ýmisl. Saum
Riismjöl
Bankabygg
Hænsabygg
Hrísgrjón
Maskínolíu
Soda
Stangajárn
Innahhússpappa Þvottabretti
Fiður Olíufatnað
Mótortvist Munntóbak
Cylinderolíu Rjóltóbak
Stjórn slíkrafyrirtækjasem lands-
verzlunar fer ærið oft í handaskol-
um. Að vísu eru valdir góðir
menn til starfans, þ. e. menn sem
hafa þekkingu og reynslu til að
bera. Þessir menn eru hálaunað-
ir, fjölda margt fólk haft til starf-
rækslu, ekkert sparað í neinu,
hvorki starfskraftar, húsrúm eða
annað er viðvíkur starfrækslunni.
Enginn er þar sá yfirmaður, sem,
eins og við einkafyrirtæki geri sér
far um að spara sem mest, kom-
ast af með sem fæst fólk og hafa
sem minstan starfrækslukostnaðinn.
Enda eru landsverzlunin, iands-
bankinn og stjórnarráðið frægar
stofnanir fyrir fjölda starfsfólks, og
hefur verið að því hent gaman, að
allir atvinnulausir kunningjar ráð-
andi mannanna, vina þeirra og
vinavina séu sjálfsagðir í slíkar
stofnanir.
En hvað sem þessu líður, geng-
ur alt frekar seigt og fast og síg-
andi, sem við kemur opinberu
starfrækslunni í höfuðstaðnum. Og
enn sem komið er veit enginn með
fullri vissu, nema þá forstjórar
landsverzlunarinnar, hvernig bú-
skapurinn hefur borið sig þessi
árin. Einhverir reikningar hafa
fram komið, en ekkert fullnaðar-
uppgjör.
En nú hefur nágrannaþjóðin
Norðmenn gert upp hjá sér lands-
verzlunina. Og sannleikurinn reynd-
ist sá, að tapið nam 355 milljón-
um króna, hvorki meira né minna.
Meðal annars hafði verzlunin skað-
ast um 150 miljónir á sölu inn-
lendra afurða.
Og alt þetta kom eins og þruma
úr heiðskíru lofti. Verzluninni
hafði verið haldið áfram í lengstu
lög, sjálfsagt í þeirri von, að unt
mundi verða að koma skárra lagi
á hag fyrirtækisins. Mönnum
hafði verið talin trú um að fyrir-
tækið gengi sem bezt, sýndir við
og við ófullnægjandi reikningar
— en ekkert uppgjör fengist.
Hvernig lízt mönnum á? Er
ekki ástæða til að ætla að eitt-
hvað líkt geti hér falist undir hul-
unni? Eða er að minsta kosti
ekki fylzta ástæða til að láta nú
til skarar skríða á næsta þingi í
þessu máii?
Verðlækkun.
Á þessum síðustu og verstu tím-
um þrá allir verðlækkun á erlend-
um vörum. Dýrtíðin verður því
tilfinnanlegri, sem ver vegnar at-
vinnuvegum vorum og inniendar
afurðir falla í verði. En sem
menn munu víðást hafa fitndið til,
að minsta kosti við sjóinn, hefur
í ár verið víða heldur þröngt um
hendur með vinnu, Má segja að
það sé sízt undarlegt, þar eð margt
það liggur í kalda koii, sem áður
var í mesta b!óma og veitti fjölda
fólks atvinnu.
Og þess ber að gæta, að það sem
um er að ræða, þegar verðlækk-
unin er athuguð í sambandi við
hag landsins, er hlutfallið milli
verðs á íslenzkum og erlendum
afuröum. En um það vita menn
eigi með vissu, enn sem kom-
ið er.
Nýjustu hagtíðindi flytja að venju
skrá yfir smásöluverð í Reykjavík.
Er þar birt verð á 58 vörutegund-
um í smásölu í Reykjavík í júlí
1921, apríl sama ár, júlí 1920 og
júlí 1914. Ennfremur hækkun frá
í júlí 1914 til í júlí í ár.
Eru vörurnar alt matvörur, ut-
an 6 tegundir. Hafa vörur þessar
hækkað að meðaltali um 270°/o
síðan stríðið hófst, lækkað um
17°/o síðan í fyrra sumar, um
20°/o síðan í fyrra haust og um
4°/o síðan í apríl í ár. En í
skýrslu þessari eru þrjár vöruteg-
undir taldar, sem eigi fengust í
Rvík í júlí í ár og hafa verið
taldar með sama verði og í síð-
ustu skýrslu. Að þeim fráskildum
verður því verðhækkunin síðan í
stríðsbyrjun 266°/o, en lækkunin
síðan í fyrra sumar 18°/o, 21%
síðan í fyrra haust og 4% á síð-
asta ársfjórðungi.
Ef matvörurnar eru alveg tekn-
ar sér, nemur hækkunin um 259
% frá stríðsbyrjun.
Væri vel að kaupgjald yrði
meira en verið hefur, einkum til
sveita, miðað við hlutfall íslenzks
og erlends verðs. Er það eitt af
því, er bezt gæti séð farborða
landbúnaði vorum, að þetta kæm-
ist á og yrði alment.
Má vera að menn haldi því fram,
að eftir því sem atvinnuvegurinn
geristframleiðandanum aðvænlegri.
eftir því eigi hann að borga hlut-
fallslega hærra kaup. Sé kaupið
miðað við verðið á afurðunum,
kemst samræmi á hlutfallið milli
arðs framleiðandans og verka-
fólks hans. Og þó að miðað sé
við kaup það, er var fyrir stríðið,
þá mun eigi unt að segja að það
sé ranglátt Að eins eitt gæti
komið þar til mála. Sem sé það,
að bændur þyrftu nú til sömu fram-
leiðslu hlutfallslega færra fólk en
áður. En óhætt mun að fullyrða
að síðan 1914 hafa eigi verið svo
hraðstígar framfarir í búnaðinum,
að þær geri nokkurn mun.
Meðalalin í landaurum hefur á
síðasta ári lækkað um 3%. Er
hún rúmlega þreföld við það sem
hún var fyrir stríðið. Mest hefur
hækkunin orðið í Vestmannaeyj-
um, eða 326%, en minst í Stranda-
sýslu, eða 142%.
Símskeyti
frá
fréttaritara Austurlands.
Rvík 5. sept.
Síðastliðinn þriðjudag greiddu Þjóð-
verjar Bandamönnum fyrsta miljarð-
inn af skaðabótunum. Moskvaskeyti
segir allsherjar bjargráðanefndina
rússnesku hafa verið leysta upp og
margir nefndarmanna settir ífangelsi,
sakaðir um andróður gegn stjórnar-
fyrirkomulagi Bolsevikka. Þjóð-
bandalagið hefur falið fulltrúum frá
Belgíu, Kína, Brasilíu, og Spáni, sem
algerlega hlutlausum í Schlesíudeil-
unni, að rannsaka málið af nýju.
Friðþjófur Nansen er kominn til
Lundúna frá Rússlandi í þeim erinda-
gerðum að útvega Bolsevikkastjórn-
inni 10 miljóna sterlingspunda lán.
Matsnefnd bankahlutabréfa hélt
Á timburflotanum
eftir
Maksim Gorki.
Aths.
Maksim Gorki er rússneskur rit-
höfundur, fæddur árið 1869. Var
hann af mjög fátækum foreldrum og
varð snemma munaðarlaus. Lifði
síðan um hríð á að selja hitt og
þetta á götum úti. Var einnig hjá
bakara, matgerðarmanni, Iíka sendi-
sveinn og járnbraútarvörður. Loks
veitti lögmaður einn honum eftir-
tekt og tók hann til sín. En Gorki
fór frá honum og tókst á hendur
ferðalag um Rússland og var gang-
andi. Árið 1892 skrifaði hann
fyrstu sögu sína, og árið eftir
komst hann , í kunningsskap við
hinn fræga rithöfund Korolenko,
sem kom honum á framfæri í heimi
bókmentanna. Flestar eru sögur
Gorkis um fátæklinga og farand-
menn, og eru þær frægar orðnar
um heim allan. En eigi hafði
Gorki fundið náð í augum stjórn-
arinnar rússnesku, unz Bolsivikkar
tóku við og hann varð að meira
eða minna leyti riðinn við stjórn-
arstarfsemi þeirra. Gorki er snill-
ingur á mál og stíl og þekkir sál-
arlíf persóna sinna eins og sitt eig-
ið. Og er undravert hversu hann
getur fylgt þeim gegnum þykt og
þunt, jafnt á þeim stundum, er hið
betra nær á þeim tökunum, og á
hinum, er spillingin ræður. Ogalt
af glær stórt og ríkt hjarta að
baki fárra og stundum fáskrúðugra
orða. •
I.
Hægt og rólega sveima skýin, svört
og þung, yfir blundandi fljótinu. Það
er sem þau færist lægra og lægra.
og í fjarska virðast þau snerta skola-
litar voröldur fljótsins, sem er í vexti.
Og þar úti er sem skýflókarnir
>myndi þéttan og þykkan vegg, er
stífli fljótið og tálmi ferð pramm-
anna.
Og öldurnar, sem reyna að rjúfa
þenna vegg, brotna árangurslaust á
honum með hljóðlátum kveinstöfum.
Og er þær falla, dreifast þær sitt á
hvað — þangað, sem sorti hinnar
svölu vornætur breiðir úr sér.
En prammarnir berast undan
straumnum, og það sem framundan
er, færist lengra og lengra út í geim-
inn, sem þrunginn er þykkum skýjum.
Fljótsbakkarnir sjást ekki. Þá hef-
ur nóttin hulið. Og úti við sjón-
deildarhringinn hefur hún falið sýn
vatnsbreiðuna, sem fljótið í vorvöxt-
unum hefur fleytt yfir landið.
Fljótið er eins og haf, og himin-
inn yfir því er skýjaður. Alt er þvalt.
eyðilegt og ömurlegt.
í þessari gráu, óljósu mynd er
hvorki loft né sterkir litir.
Prammarnir fljóta hratt og hljótt.
Eimskip brunar á móti þeim út úr
sortanum. Upp úr reykháf þess sést
haf af gneistum, og hjólin stynja þungt
og myrkt.
Hliðarljósin rauðu verða stærri og
stærri, bjartari og bjartari. En topp-
ljósið vaggar fram og aftur, og dular-
fult sendir það glitrandi geisla út í
myrkrið.
Ekkert heyrist, utan þungar stunur
vélarinnar og vatnsniðurinn við hjól
og stafn skipsins.
— Svona, gáið þið nú að! heyrist
kallað djúpri og sterkri röddu á flot-
anum.
Við stjórnina í skut prammans
standa þeir Mitrij og Sergei, Mitrij
er sonur formannsins á prammanum,
ljóshærður, veiklulegur og þunglynd-
islegur piltur, á að gizka 22 ára gam-
all. Sergei er daglaunamaður, önug-
ur, kraftalegur náungi. Hann hefur
rautt skegg, og í gegnum það sjást
tennurnar, stórar og sterkar. Efri-
vörin er of stutt og ber vott um háð
og beizkju.
— Meira á stjórn! Á nýjan leik
heyrðist kallað framan af flotanum
hárri röddu gegn um myrkrið;
— Hvern fjandann ertu að kalla,
eg held við höfum vit á þessu sjálfir,
drynur f Sergei, sem andvarpar og
styður brjóstinu á árina.
— Hvað ertu að gera Mitrij ? Reyndu
að^taka betur á!
Mitrij spyrnir í raka trjábolina og
hóstar veiklulega um leið og hann
dregur til sín árina með rýrum og
þróttlitlum handleggjunum.
Snúið þið bátnum meira á bakborða,
bölvaðir asnarnir ykkar, er nú kallað
óþreyjulega og af mikilli reiði fram-
an af flotanum.
— Láttu bara kjaftinn ganga. Ves-
lingurinn hann sonur þinn getur ekki
svo mikið sem vetlingi valdið — og
hann setur þú við stýrið. Og svo
grenjarðu svo að það heyrist um alt