Austurland - 07.01.1922, Qupperneq 2

2
AUsTUkLAND
Seyðisfirði
hafa fyrirliggjandi:
Kartöflnr
Orna-smjörlíki
Kaffi
Kaffibætir
Mjólk
Hrísgrjón
Bankabygg
Maismjöl Stangasápu
Sagógrjón Línsterkju Colm.
Kartöflumjöl Línutauma
Kerti smá og stór Öngla
Baunir Saum 3” og 4’
Rúsínur Þakjárn
Qrænsápu Skeifujárn
í mjólk og Iömbum, en bezta dilkær-
in, einnig tvílembd, 73,20. Mismunur-
inn því kr. 58,80.
Þarna er hvorki tekið tillit til vinnu-
kostnaðar við fráfærurnar, né þess
hve ærnar verða þyngri á fóðrum,
þegar frá þeim er fært.
En í sama riti segir Sig. Sigurðs-
son ráðunautur svo frá:
„Flestir bændur í Önundarfirði færa
enn frá. En annars eru fráfærur
mjög að leggjast niður á Vestfjörð-
um, svo sem annarsstaðar á land-
inu. Önfirðingar álíta að fráfærurn-
ar borgi sig. Þeir Kristján Jóhannes-
son í Hjarðardal og Páll Rósinkrans-
son á Kirkjubóli telja, að munurinn
á dilki og hagfæring á blóðvelli sé 3
kg. kjöt og rúmt 1 kg. mör, sem
dilkurinn er vænni, og auk þess gær-
an hálft til eitt kg. þyngri af honum.
Og þessi munur á vænleikanum sé
svo lítill, að það margborgi sig í
smjöri og skyri, að færa frá. Kostn-
aðurinn við að færa frá — mjaltir á
ánum, smalamenska, munurinn á því,
sem dilkurinn er vænni en hagfær-
ingurinn, aukið fóður á kvíaánum
vegna fráfærna o. s. frv. — telja þeir
þar vestra sé 17—18 kr. miðað við
alt verðlag, vinnulaun og fl. árin 1919
—1920. Sumarnytina úr ánni reikna
þeir 26—30 kr., eftir því hvernig ærn-
ar mjólka. Verður þá ágóðinn við
að færa frá, samkvæmt þessu, 8—12
kr. eða 10 kr. að meðaltali".
Ber þessum reikning nokkuð sam-
an við hrinn og auðséð, ef eftir þessu
skal dæma. að fjármargir bændur eins
og víða eru hér eystra, ættu að geta
grætt Iaglegan skilding á fráfærum á
sumri hverju. Sá er færði frá 200
ám, ætti þá að græða 2000 kr.
Vér búumst við því, að mikið hafí
verið rætt og ritað hér eystra um
þetta mál. En glæsileg reynzla Vest-
firðinganna ætti að vera kærkominn
gestur. Menn hafa, bæði þeir sem
sjó stunda og hinir, gert of lítið
að því að kynna sér hag og háttu
fólks víðsvegar um land. Er það
lofsverð elja, er Jóhannes Davíðsson
hefur sýnt, þá er hann hefur lagt á
sig þá fyrirhöfn að mæla að stað-
aldri mjólkina úr hverri einstakri á
sinni. Væri mikið fyrir það gefandi,
að einhverir þeir, sem ennþá færa frá
hér eystra, vildu leggja á sig sömu
fyrirhöfn.
Féð hér er sízt verra en vestra, og
landgæði hér víða ólíkt meiri. Færi
svo, að merm sæju hag að fráfærum
á nýjan leik, væri mikið bætt úr ís-
lenzkum búnaðarháttum, aukin lífs-
þægindi heimilanna, minna keypt af
erlendri vöru og meira notaðar vor-
ar eigin landsnytjar. Væri slíks sízt
vanþörf nú.
Fiskimarkaður
Og fiskimat.
Eigi að ástæðulausu hefur verið um
það kvartað, að íslenzkar afurðir
seldust eigi svp, að íslenzkur búskap-
,ur til lands og sjávar bæri sig.
Það ér á allra vitorði,’að kjötverð
var alt of lágt í haust.. Bændur átu
upp gróða góðu áranna, ef nokkur
hefur verið, og sumir hafa safnað
skuldum. Ullin var í mjög lágu verði
og þannig hvað eftir öðru.
Um sjávarútveginn er það að segja,
að laklega mun gengiö hafa víða.
Útgerð vestra iánaðist með allra
versta móti og togaraútgerðin lá í
lamasessi, þó að nú sé hún á ný
byrjuð — að líkindum með vafasam-
ar gróðavonir og meira vegna neyð-
ar. Bæði er það, að alment atvinnu-
leysi sjómanna knúði aö dyrum, og
svo hitt, aö ilt er fyrir eigendur skip-
anna að liggja með þau notkunar-
laus og þurfa að svara rentum og af-
borgunum af of fjár.
En þá er fiskmarkaðurirm. Það
hefur reynst svo nú, að salan hefur
alls ekki orðið sem æskilegust. Mark-
aðurinn er yfirfyltur og mjög mikil
vandfýsi. Hafa víða borist að kvart-
anir yfir vondu mati og illri vöru-
vöndun og fiskimatsmönnunum nú
lagt mjög á hjarta að gæta þess, að
fiskur fari eigi út úr landinu, án þess
að metinn sé hann svo strangt, sem
lög frekast heimila.
Á því leikur enginn vafi, að fiski-
matið hefur gert oss mjög mikið
gagn og er einhver hin gagnlegasta
ráðstöfun viðvíkjandi atvinnuvegum
vorum, sem enn þá hefur fram kom-
ið. En menn hafa oft og tíðum mis-
skilið matið, bæði framleiðendur og
fiskimatsmenn. Sá sem hefur yfir-
fiskimat á hendi, verður að hafa mjög
svo mikla þekkingn á vörunni, mark-
aðinum fyrir hana og um leið skiln-
ing á því, til hvers matið í raun
réttri er og samkvæmt því fylgist
með markaðshorfum og hagar eftir
þeim mati sínu. í lögum um fiski-
mat er hægt að gefa ýmsar reglur,
t. d. það, að fiskurinn verði að vera
hvítur. Hitt er ekki unt að segja,
hve hvítur hann á aö vera. Því verð-
ur fiskimatsmaðurinn að skera úr,
einmitt með tilliti til markaöarins,
eins og hann er þá eða þá. Fiski-
matið á að vera landsmönnum til
hagnaðar. Markaðurinn er misjafn
og þessvegna misjöfn þörf á ströngu
mati.
Menn gera sér því ef til vill ekki
í fljótu bragöi grein fyrir því, hve
fiskimatið er áríðandi og hve vel
þarf að velja menn í slíkar stöður.
Of strangt mat getur skaöað landið
um hundruð þúsunda, hið gagnstæða
getur gert hið sama.
Fiskimatsmennirnir ættu því að
vera valdir menn og vel launaðir. Vér
búumst við að valið á yfirfiskimats-
mönnunum hafi verið frekar heppilegt.
En það þarf einnig að vera það fram-
vegis. Undirfiskimatsmenn hafa stund-
um verið valdir af handahófi, en eigi
skyldi svo vera, þótt menn eigi þeir
yfir sér. Undirmatið er þrátt fyrir það
mjög áríðandi.
Laun yfirfiskimatsmannanna hafa
verið of lítil. Þau verða að vera svo
há, að full trygging sé fyrir því, að
þeir séu ekki upp á aðra komnir.
Maöurinn getur verið afbragðsvel fær
til að gegna starfi sínu, þó aö eigi
sé honum vel lagið að reka atvinnu
samhliða, er bæti upp laun hans.
Bankaráðsmenn og endurskoðendur
eru venjulega hálaunaðir. Þarna er
eigi minna í húfi. Fiskurinn er sú
útflutningsvara, er vér fáum mest
fyrir. Og alirar varhygðar ber að
gæta. Er eigi úr vegi að fiskifélög-
in hefðu vakandi auga á öllu því, sem
viðvíkur þessu efni og beiti sér fyrir
því, er þeim þykir einhverju varða.
Jin í HvannA og
Hróarstungulæknishérað.
í 42. tölublaði „Austurlands" skrif-
ar Jón á Hvanná um Hróarstungu-
læknishérað. Auðvitað frá sínu sjón-
armiði og sannfæringu. Þaö sem sett
hefur hann í hreyfingu er það, að
læknirinn er nú búsettur í Borgarfirði.
Jón hefur ekki haft í huga orðtækið:
„Jöfnuður góður allur er“.
Áður en Fljótsdalshéraði var skift
í 2 læknishéruð var bústaður læknis-
ins mður um mitt héraö. Við skift-
inguna var læknissetrið í efri hlutan-
um sett á Brekku. Af því leiddi að
þegar læknislaust var í hinum hlut-
anum, voru þeir sem fjærst bjuggu
ver settir en áður. Nú voru liðin 16
ár að eitthvað hafði verið talað en
ekkert gert í þá átt að sjá lækni
fyrir boðlegum bústað. Þá sannaðist
á Borgfirðingum að neyðin kennir
naktri konu að spinna. Með öðrum
orðum: þeir vildu ekki vinna lengur
með jafn seinvirkum þjóni og hrepps-
nefndaroddvita Jökuldals og tóku til
sinna ráöa.
Jón segir: „Einri góðan veðurdag
fréttist“. Sannleikurinn er sá að frétt
in kom í fundarboði til sýslunefndar-
mannanna. Þá gat Jón ekki vitaö aö
Borgfirðingar kæmu í framkvæmd
þessari rögg'semi sinni; gerir tilraun
til að hindra hana, á þann hátt að fá
hinn setta lækni í Vopnafirði til aö
sækja um læknishéraðið. En s v o
lítill röggsemisbragur var á þessum
21
svipunni eða kemur að eins auga á hana, þýtur
hann í hendingskasti áfram og er nú ef til vill fljót-
ari þessar sjö mílur, en hann hefur verið fyrstu
ferðina að morgninum, Stundum ekur í ófærð á
sleðanum hálf drukkinn maður, sem er að fara í
markaðsferð eða koma úr kaupstað. Stundum —
og því nær daglega — er um að ræða mann, sem
er orðinn naumt fyrir á járnbrautarstöðina. Er þá
litið á þessar tvær mílur sem skemtiskeiðvöll, þar
sem sjálfsagt sé að reyna hvaða veigur sé í hest-
inum. Þó að illa fari, og leigjandanum sé um kent,
þá er að eins um að ræða 20—30 krónur, þar eð
hesturinn er gamall og orðinn lélegur.
Loks kemur að því, að hesturinn gefst upp.
Þá fer að bera á því, að hann sé rösull — og
eftir nokkur ár er tekið að tala utn að skjóta
hann áður en veturinn gangi í garð, því að fjöldi
ferðamanna kvartar undan því, að hann detti fyrir
vagninum, ef eigi sé ríghaldið í taumana.
Því er frestað og frestað. Hann fær að taka
erfiðið af hinum hestunum, meðan verstu haust-
forirnar eru á vegunum. Vagninn skröltir, skakkur
og samanreirður. Fyrir honum stritar hesturinn
í leir og bleytu og sekkur stundum svo í, að varla
sér á hann og tauinarnir liggja á ská ofan úr vagn-
stjórasætinu, eins og færi ofan af skipshlið. Þá er
að draga hestinn upp úr. Honum er ekki hlíft og
margt fær hann svipuhöggið.
Loks kom sá dagur, sem verða skyldi mesta
22
hamingjustund Qrána litla, síðan hann lék sér
folald i högunum í Norðfirði og börnin á bænum.
sem hann átti heima á, gældu við hann. Qráni var
skotinn.
Við verðum að gera okkur góðar vonir um
það, að guð launi í ríkulegum mæli þessari litlu
þægu og góðu skepnu, sem sætti illri meðferð fyr-
ir vagninum árum saman, unz dauðinn tók hana
af miskunn sinni í faðm sér. Við verðum að gera
okkur góðar vonir um það, að hann fái að vera
á beit í einhverjum graslendunum, þar sem enn þá
yndislegri og sumarblárri fjöll krýni útsýnina en
heima í Norðfirði - og er þá langt jafnað.
í Norðfirði er fjall, sem Birkihnjúkur héitir. í
einni hlíðinni stendur lághýstur bær, sem Straum-
hagi heitir. Er svo bratt í hlíðinni, þar sein bær-
inn stendur, að svo er sern hann sé mynd á vegg.
í gljúfrinu neðan við bæinn er áin stríð og straum-
hörð. Vfir gljúfrið eru lagðir bjálkar, sem maður
og hestur geta gengið eftir.
Skáhalt á móti Straumhaga, hinum megin ár-
innar og mjög skamt frá henni, stendur bærinn
Iða. Dregur hann nafn af því, að bugur er á ánni
beint undan bænum. Er hún þar straumlítil og
myndar hringiðu við bakkann. Umhverfis bæinn er
lítill en snotur birkiskógur.
Skamt frá gljúfurbrúnni lá bak við hæð eina
víðlendur kjarrgróinn teigur, mjög hentugur til rækt-