Baldur - 06.07.1903, Page 2

2
BALDUR, 6. JÍLÍ Tf)03.
BALDUR
ergefinn útáGIMLI, MANITOBA.
Kemur 6t cinu sinni f viku.
Kostar $1 um árið.
Borgist fyrirfram.
Útgefendur:
Nokkrir Ný-Íslendingar.
Ráðsmaður: G. ThoRSTEINSSON.
J’rcntari: JöHANNES VlGFtfSSON.
Utanáskrift til blaðsins :
BALDUR,
Gimli, Man.
Vetð á imáum eug’ýsÍDRum er 2ó cente
fyrir þumlung dá'kelengdar. Afeiáttur er
gefinn á etrerri augiýaÍDgum, «em birtaet í
blaðinu yfir lengri tíma. Vðvíkjandi
slí kum afalætti, og oðrum ljármálum blaði
ius, eru menn btðnir að múa ejer að iáðv
inanninum.
mánudaginn, 6. jtfLí 1903.
Umkvörtun.
Lað er einn tilfinnanlegur galli á
vesturfslcnzku blöðunum eins og
mörgum öðrum blöðum. Þau flytja
011 ósköp af svo kölluðum frjettum,
en þeim verður það naumast að
vegi, að benda á þau tildrög, sem
þessi eða hinn atburðurinn stafar
frá, eða þær afleiðingar, sem þeir
eru líklegir til að valda. Þessi frá-
gangur gjörir blöðin miklu öfull-
komnari menntunarlindir, heldur
en þau mættu vera.
Hugsum okkur, að einhver mað-
ur væri hneigður fyrir grasafrœði,
cn hefði ekki önnur sýnishorn til
þess, að athuga, heldur en blöð og
kvisjj sem bærust fram eftir einum
lækjarfarvegi. Það yrði auðvitað að
miklu leyti röng mynd af jurta-
gróðri, sem sá maður drœgi upp f
huga sfnum, og grasafrœði hans er
injög ólfklegt að yrði að nokkru
verulegu leyti lfk grasafrœði vfð-
sýnna frœðimanna. Alveghiðsama
gildir með skilning fólks á þvf,
sem manníjelagsfrœði er viðkom-
andi. Sá sem er fyrirfram vel að
sjer í þeim efnum, hann getur haft
talsvert gagn af frjettum hvaðan-
æva, þótt þær sje allar f molum,
aldeilis eins og lærður grasafrœð-

ingur gæti mikið auðgast að þekk-
ingu við athugun þess, sern lækj-
arstraumurinn bæri til hans.
Hinn, sem ekki hefir fyrirfram
slíka þekkingu, á mjög erfitt með
að gjöra sjer nokkra verulega grein
fyrir mannlífinu vfðsvegar um
heiminn, þótt hann þjóti yfir hvern
dálkinn á fœtur öðrum af óútskýrð-
um og óljósum frjettum.
Það er ekki ncitt gagn f þvf, að
gefa út á prenti skrá yfir öll tákn
og stórmerki heimsins, þegar jafn-
vel ritstjórinn sjálfur getur ekki
aðra skýringu gefið, heldur en þá,
að uppfindingamenn heimsins gjöri
þctta eða hitt ,,með undrum nokkr-
um“. Ekki getur það heldur orðið
fjöldanum til verulegrar uppbygg-
ingar, að fara vikulega yfir hrak-
fallabálk mannkynsins, ef enginn
lærdómur er dreginn út af allri
þeirri mannkynsreynzlu.
* *
*
Það er sagt, að John Richard
Grcen, hinn liprasti og merkasti
; sagnaritari meðal Englendinga,
hafi ekki treyst sjcr til þess, að
rita óhlutdræga sögu sinnar sam-
tfðar. Þegar slíkur maður van-
treystir sjálfum sjer til þess, að
fara rjett með sannlcikann, þrátt
fyrir góðan vilja, þá er ekki að
furða þótt ritstjórar, sem kringum-
stæðurnar halda í sffelldri stjórn-
i mála hringiðu, mcðhöndli misjafn-
lega þau málefni, sem þeir eru
sjálfir mest bcndlaðir við. Það væri
þeim þess vegna ofætIun,að útskýra
' tildrög eða væntanlegar aflciðingar
þcirra atburða, sem gjörast heima
fyrir. Hitt ætti að vera mögulegt,
að færa svo f frásagnir það, sem
ber við hjá öðrum þjóðum, að af
þvf mætti eitthvað læra. í þvf efni
þyrftu blöðin að taka sjer fram.
Hlutdrægni þeirra f öllum innlend-
um málum er nóg, án þess að hún
sje látin ná út yfir allan hnöttinn.
*
*
*
Allmikið af frœðimönnum hcims-
ins hafa um nokkurn tfmagefið sig
tiltölulega meira við náttúruvísind-
um, að manninum þar með töld-
um sem einni tegund dýranna,
heldur en við hinum sjerstifl<u
mannvísindum, sem fjalla um at-
gjörvi mannsins og hinn margvfs-
lega afrakstur þess. Samt er nú óð-
fluga að færast að þvf, að mann-
lífið verði ekki síður rannsakað með
skipulcgum athugunaraðferðum,
heldur en náttúran. Við slfkar
mannlffsathuganir kemur til greina
SAGAN, sem segir frá afrakstri
hinna ýmsu hæfilegleika mannanna
að undanförnu, og DAGBLöolN,
sem fremur öllum fiðrum bók-
menntum sýna mannlffið á yfir-
standandi tfma.
Meðvitund um þetta veldur þvf
einmitt, að óhlutvandir ritstjórar
láta oft blfið sfn vfsvitandi fara með
ósannindi. Þeir vita að l^löðin n ú
verða grundvallarrit fyrir sögu
sfðar. Þeir Ieitaát þvf við, að
reisa sjer og sfnum flokk minnis-
varða með lognu lofi ; og til þess,
að vera sem'óhultastir um, að lofið
fái að skfna á þeim f framtfðinni,
leitast þeir við að hlaða svo mikl-
um óhróðri á andetœðinga sína, að
cngin hœtta geti verið á því, að
þcir dragi neitt úr dýrð sinni. Þetta
er í alla staði ógöfugt, og þarf að
breytast til bóta.
Það er cinnig fhugunarvert hver
afleiðingin er af ósannsögli f þess-
um efnum. Frœðimenn, sem nú
gefa sig við þvf, að rannsaka leyf-
ar frá fornöld, finna mjög mikinn
mun hjá þjóðunum f þcssu tilliti.
Assyrfumenn cru til dœmis taldir
mjög áreiðanlegir í frásögum sfnum,
svo langt sem þeirra þekking náði;
en aftur er framúrskarandi erfitt að
treysta frás’igum Egypta, vegna
hinnar takmarkalausu sjálfhœlni
konunganna, sefn stóðu fyrir fram-
kvæmdum þeirra. Þann dag f dag
eru Egyptar orðlagðir fyrir ósann-
sögli sfna. Það situr illa á afkom-
endum hinna fornu íslendinga, að
taka upp aðferðir Egypta f blaða-
mennsku sinni, þvf óvíða mun finn-
ast jafn alúðleg viðleitni til þess, að
herma rjett það, sem sagt er frá,
eins og f ritum hinna fslenzku
sagnaritara. Þegar þess er gætt,
að þeir rithöfundar voru flestir
munkar, sem höfðu allt aðrar mann-
lífsskoðanir heldur en söguhetjurn-
ar, sem þeir voru að rita um, þá
kemur það bezt f ljós hversu fyrir-
myndarvert það er, hvernig þeir
hafa oftast nær látið hvern mann
njóta sannmælis.
Fyrir þessa skuld eru hinar ís-
lenzku sögur bókmenntalegir gim-
steinar fyrir hvern sannan frœði-
mann. Ef blaðamenn nú á tfmum
láta ósenngirni gagnvart einstökum
mönnum og flokkum sffclldlega
ráða fyrir pennanum f hendi sjer,
þá hljóta ritverk þeirra — þau sem
eru svo skýrt fram sctt, að fólk
geti skilið hvað um cr að ræða, svo
sem innlendar frjettir, — að reyn-
ast spillandi fyrir nútfðina, og viii-
andi fyrir framtfðina. Hin rit-
verkin, mcginið af hinum svo
nefndu frjettum frá ('iðrum löndum
— hvort hcldur það eru KYNJA-
skrár eða hrakfallabAlkar,
— verðaaldrei lesandanum að not-
um, og gagna að eins ritstjórunum
til þess, að fylla vissa þumlunga-
tölu í dálkum blaðanna. Menn
þurfa að sjá eitthvert samhengi eða
einhvern tilgang f því sem blöðin
flytja.
Það er umkvörtunarefni hversu
sáralftið af verulegri mannfjelags-
frœðslu er hcegt að fá úr blöðun-
um, og bein skylda fyrir hvern
mann að ýta undir þá, sem blöðin
gefa út, í þessu efni. Fjöldi full-
orðinna manna, sem litla frœðslu
hafa fengið á œskuárunum, eru
komnir upp á blöðin með alla sína
þekkingu í landfrœðislegu og mann-
frœðislegu tilliti, og þvf er það hið
alvarlegasta velferðarspursmál
hverrar þjóðar, að blaðamennska
hennar sje samvizkusamlega af
hendi leyst. Það þætti alveg ó-
fyrirgefardegt af skólakennaranum,
að afvegaleiða nemendur sfna vfs-
vitandi, og hið sama ættu menn að
sjá um að gilti gagnvart hvcrjum
blaðamanniv
| B. B. OLSON, |
• SAMNINSARITARI J
J OG •
• INNKöLLUNARMAðUR. •
| GIMLI, MANITOBA. |
{♦#»••»(>#>♦>♦>♦#♦■♦>( »4
Læknirinn (við stúlku): „Þetta
er að eins Iftilfjörlegt innkuls ; við
skulum brátt bœta úr því“.
,,Gifði sje lof“.
„Fyrst drekkum við einn bolla
af tei, og svo leggjum við okkur
fyrir“.
Stólkan (óttaslegin): „Við ?“