Baldur - 07.12.1903, Blaðsíða 1

BALDUK.
I. ÁR. GIMLI, MANITOBA, 7. DESEMBER 1903.
STJÖRXARFARIÐ í
CANADA.
&
(Niðurl.)
Af því sem áður hefir verið sagt
má sjá, að framkvæmdarvaldið í
öllu athæfi hinnar canadisku þjóðar
cr í höndum krúnunnar með hlið-
sjón af vilja þjóðarinnar. Þetta
tillit til þjóðarviljans er nú orðið
bundið svo rammtraustri hefð, að
í raun rjettri er vilji konungsins
eða umboðsmanns hans mjög þýð-
ingarlítill, cf hann kemur í bága
við vilja ráðancytisins. Sú regla,
að ,,enginn gctur sloppið hjá þvf,
að bera ábyrgð af athæfi sfnu, þótt
liann hafi þá afsökun fyrir sig að
bera, að hann hafi farið eftir til-
lögum vondra ráðanauta,“ hún nær
til konungs og landstjórans eins og
hvers annars manns. Til þess að
gcta hcgðað sjer eftir þcssari reglu,
hefir landstjórinn vald til að visa
frá sjcr heilu ráðaneyti, þegarhon-
um þykir heill þjóðarinnar í húfi,
en þá verður hann að eiga f fórum
sínum nógu marga þingmenn úr
minni hlutanum, scm eru viljugir
til að taka upp á sig ábyrgðina af
stefnu landstjórans á móti meiri
hlutanum. Þetta vald krúnunnar,
scm í virkilegleikanum liggur allt
af f þagnargildi, er aðaleftirstöðv-
arnar af einveldi hinna ensku kon-
unga.
Þannig er framkvæmdarvaldið í
Canada í orði kvcðnu f höndum
einvaldskonungs, en virkilega í
höndum fámennrar forstöðunefnd-
ar. Þessi nefnd stjórnar aftur á
móti í orði kveðnu í umboði þjóð-
arinnar, en virkilega í umboði fárra
áhrifamikilla íbúa í landinu, sem
hafa vitsmunalegt og fjármunalegt
bolmagn til þess að halda saman
nógu stórum flokki. Hið svo nefnda
þingbundna einveldi, sem Canada-
menn eiga við að búa, er þannig
hvorki virkilegt einveldi nje þjóð-
veldi í eðli sfnu, heldur hreint og
bcint höfðingjaveldi, þcgartil fram-
kvæmdanna kemur. Ráðaneytis-
formaðurinn er aðalakkeri alls
stjórnarfarsins, og þegar hann
deyr eða sleppir formennskunni
fellur allt ráðaneytið um koll með
honum. Þótt hver ráðgjafi hafi á-
byrgð á sinni deild, ber allt ráða-
neytið sameiginlega ábyrgð á heild-
inni, og verður því allt að vera
einhuga um hvað eina frammi fyr-
ir almenningi. Annars verður sá
að vfkja, sem ekki kcmur sjer sam-
an við hina, og þá hætta hinir að
bera ábyrgð af framkomu hans.
LÖGGJAFARVALDIÐ
f Canada er í höndum konungs og
þings, sem er f tveimur deildum.
í efri deild eru allir þingmcnn-
irnir konungkjörnir, þ. e. a. s. land-
stjórinn útnefnir þá samkvæmt til-
lögum ráðaneytisins, en hann er
við það bundinn að viss fjöldi sje
úr hverju fylki. í Ouebec verður
hver efri deildar þingmaður að eiga
heimili sitt eða eignir í þeirri kjiir-
deild, sem hann er fulltrúi fyrir,'"'
en í hinum fylkjunum má heimili
hans vera hvar sem er innan fylk-
isins. Þessir menn vcrða að vera
(«) 30 ára gamlir (eða eldri), ('b)
brezkir þegnar, sem (c) eiga $4000
af eignum umfram skuldir. Þeir
missa sæti sitt, ef («) heimilisfang
þeirra cða efnahagur hættir að full-
nægja hinum ákveðnu skilyrðum,
ef (6) þeir verða gjaldþrota cða
sckir um glœp, ef (c) þcir vanrœkja
að koma á tvö þing, hvort eftir
annað, eða ef (d) þeir gjörast borg-
arar annars þjóðfjelags. Komi ekk-
ert af þessu fyrir, halda þeir sæti
sínu ævilangt.
Tala efri deildar þingmanna er
24 fyrir Quebec
24 — Ontario
'x' Með þessu á að vera sleginn
varnagli við þvf, að Frakkar tapi
hluttöku f efri deildinni.
10 fyrir Nova Scotia
10 — New Brunswick
4 — Prince Edward Island
4 — Manitoba
3 — British Columbia
2 — Norðvesturhjeröðin.
Þetta er alls 81 maður að tölu,
og er fundarfært í deildinni, þegar
15 þeirra eru viðstaddir. Það er
sjerkennilegt við fundi þessarar
deildar, að forsetinn hefir þar at-
kvæði í hverju máli, en falli at-
kvæði jafnt, er það skoðað sem
neitun, með þvf að þá cr ekki meiri
hluti mcðmæltur.
Eins og mörgum er kunnugt,
fæst ekki hjónaskilnaður f Canada,
nema með þingsamþykkt, og er
orðin föst hefð á því, að öll slík
frumvörp komi fyrst fram f efri
dcild. í engu öðru hefir efri deild-
in nein forrjettindi fyrir neðri
deildinni.
I neðri deild sitja allir þjóðkjörn-
irþingmenn. Fyrirkjörgengi þeirra
eru engin aldurs, heimilis, eða eigna
skilyrði, cn þeir verða að vera
brezkir þegnar, og þeir mega ekki
hafa neitt stjórnarembætti á hendi,
eða vera í neinum fjármálasamn-
ingum við stjórnina.
Tala neðri deildar þingmanna er
65 fyrir Quebcc
92 — Ontario
20 —• Nova Scotia
14 — New Brunswick
7 — Manitoba
6 — British Columbia
5 — Princc Edward Island
4 — Ncrðvesturhjeröðin.
Það eru ákvæði grundvallarlag-
anna, að hvcrnig sem mannfjölgun
verður varið í rfkinu, skuli þessi
sama þingmannatala halda sjer í
Quebec. í hvert skifti scm mann-
tal er tekið skal einn sextugasti og
fimmti íbúatölunnar í Ouebecfylki
tekinn fyrir mælikvarða á móti cin-
um þingmanni, og fer þvf þing-
mannatala hinna fylkjanna eftir þvf,
hvert þau haldast í hönd við Que-
bec með mannfjölgunina, ellegar
Nr. 46.
þau gjöra tiltölulega betur eða ver
í þvf efni. Samt má ekki lækka
fulltrúatölu neins fylkis frá því sem
verið hefir, nema það gjiiri mcira
en tuttugasta parti ver heldur en
haldast f höndur við Quebec. Sam-
kvæmt þeim hlutfallabreytingum,
sem komu í ljós við manntalið 1901,
verða nokkrar breytingar í næstu
kosningum á þingmannatölu hinna
ýmsu fylkja.
Fundarfært cr í ncðri deildinnl
þegar 20 menn eru viðstaddir.
Forseti og varaforseti erukosnir
f hvcrt skifti sem þing kemur fyrst
saman eftir almennar kosningar.
Forsetinn greiðir aldrei atkvæði,
nema svo að eins að atkv. sje jöfn.
Milli almennra kosninga mega f
lengsta lagi lfða fimm ár, en land-
stjórinn má, með samþykki ráða-
neytisins, hafa það svo miklu
skemmri tfma sem honum sýnist.
Hin sjerstöku forrjettrndi neðri
deildar eru fólgin í þvf, að fiar
verða öll fjárrnálaf ru fnvörp að
lx'oma fjjrst fram, hvort hcldur
þess efnis, að skapa tekjur, eða að
leyfa útgjöld, en elckert fjármála-
f rumvarp má á noTclcurn hátt tal -
ast tit meðferðar, nema fiað haji
fengið meðmœli landftjórans f
þingsetningarræðu hans. Þctta
tvennt eru aðalatriði þingbundinnar
stjórnar. Konungurinn og þingið
bindur hvað annað, þannig að kon-
ungurinn getur engum tekjum safn-
að úr þjóðarinnar vasa, nema með
samþykki fulltrúa hcnnar, og þjóð-
in getur ekki fengið að verja fje rfk-
isins í neitt það, sem landstjórinn í
umboði konungs fæst ekki til að
mæla mcð.
Kaup ráðgjafanna er $5000 áári,
en kaup annara þingmanna í báð-
um deildum er $1000 á ári, nema
því að eins að þingseta vari skemur
en 30 daga, þá hafa þcir $10 á dag.
Auk þcss er þeim borgað þingfar-
arkaup, sem nemur 10 centum á
hverjamílu fram og til baka.Tólf
mánuðir cr hinn lengsti tfmi, scm
málíða, fráþyí þing endar og þang-
að til næsta þing byrjar.
* Almennt borga menn 3 cent á
míluna í fargjald með járnbraut-
um, en svo er sú hefð komin á,
að brautafjelögin undanþiggja
þingmenn þeirri borgun, og
gefa þeim ,,frftt far“.