Baldur - 18.04.1904, Síða 2

2
BALDUR, 18. APRÍL. I9O4.
BALDUR
er gefinn út á GIMLI, Manitoba.
Kemur út einu sinni í viku.
Kostar $1 um úrið.
Borgist fyrirfram.
Útgefcndur:
Nokkrir Ný-Íslendingar.
Ráðsmaður: G. TilORSTEIXSSON.
Prentari: JóIIANNES VlGFÚSSON.
Utanáskrift til blaðsins:
BALDUR,
Gimli, Man.
Verð á amánm auglýainRum er 25 eenta
fyrir þumlung dálkelengdar. AÍBláttur er
gefinn á strerri nuglýíingum, aem birtaat í
blaðinu yfir lengri tíma. Viðvíkjandi
slí kum afalætti og öðrum f jármálum bleðs-
ina, eru raenn beönir að anúa ajer að ráða-
manninum.
MÁNUDAGINN, 18. APRÍL. I9O4.
„Mímir“.
Eftlr J. P. Sólmundsson.
—:o: —
Allir muna eftir Mfmisbrunni
og jötninum scm gætti hans og
gaf brunninum nafn sitt. Nú um
sfðustu úramót kom út f Kaup-
mannahöfn enskt rit með þessu
nafni, en af form&la þess má þó
sjá, að það kemur að mcstu leyti
frá hendi Prof. W. Fiske f Fló-
rens á Ítalíu. Nafnið virðist í
fljótu bragði vcra nokkuð yfirlætis-
mikið, en þegar þess cr gætt, að
hinn norræni vizkubrunnur, sem
gcymdur var hjá fyrirrennurum
mannanna, jötnunum, er að lík-
indum lind cndurminninganna, og
nafn hans af sömu rót numið sem
hið latneska orð ’memorabilia1, þá
vcrður manni það ljóst, hversu
heppilega þctta nafn er valið.
Rit þetta er samsafn af upplýs-
ingum viðvíkjandi íslandi og Is-
lendingum, og mundi fátt eitt af
íslenzku.fólki geta leyst þannig
frá skjóðunni, þótt einhver útlend-
ur maður beiddist upplýsinga um
þess eigið land og þjóðcrni. Ekki
svo að skilja, að fslenzkt fólk viti
ekki almennt citthvað um flest af
þvf, sem á er minnst í þessu riti,
en þáð er allt annað en að geta
framsett það jafn skiljanlega eins
og gjört er í ritinu.
Aðalhluti rits þessa er ekki
nemá .80 bls. að stærð, en efni þess
er óviðjafhanlega mikið í svo stuttu
máli. í þvf virðist hver setning
vera skrifuð í þeim ákveðna til-
gangi, sem höfundurinn setur sjer
fyrir, og það segir hann í formál-
anum að sje:
1. Að gjöra þeim mönnum,
sem gefa sig við íslenzkum fræð-
um hægra fyrir með að vita hver
af öðrum, og þar af .leiðandi eiga
hægra með að ná saman og færa
sjer hver annars starf í nyt.
2. Að koma útlendum náms-
mönnum og fræðimönnum f kynni
við hið eina land, sem hin norræna
tunga er töluð sem lifandi mál, og
þar sem sami andinn og eðlið, sem
kemur fram í hinum fornu sögum,
kviðum, og drápum, er enn þá
fólgið f fólksins eigin eðlisfari, í
stað þess, sem allt slfkt er nú ekk-
ert orðið nema fornfræði hjá öðr-
um germönskum þjóðum.
3. Að gefa íslenzkum mönnum
vitneskju um það athygli, sem
margir frœðimenn vfðsvegar um
hcim, veita þcirra andlega auði,
og um þá þýðingu sem slfkt athygli
hefir fyrir hina íslenzku þjóð.
4. Að hjálpa til að vinna að
þeirri þroskun, sem nú er byrjuð f
þjóðlífi þessarar smáu greinar af
hinum germanska þjóðbálki, þrátt
fyrir alla örðugleikana sem hafa
staðið þeirri grein f vegi fyrir
þrifum.
Það ætti að vcra öllum íslend-
ingum skiljanlegt, að það er ekki
lftilla þakka vert af þeirra hálfu,
að einn af fremri frœðimönnum
heimsins hefir sett sjer þann til-
gang, sem hjer hcfir verið sagður,
og tekið hið fyrsta spor f áttina
honum til uppfyllingar. Þótt á
smávegis galla megi benda f ritinu,
þá eru þeir ekki mikilla aðfinninga
verðir. Hitt er miklu sjálfsagðara
af öllum sönnum þjóðvinum, að
minnast þcssa lofsverða tilgangs,
sem útlendur maður hefir stílað
oss upp f hendurnar, og leggja-.svo
hver þann litla skerf, scm hann
kynni að gcta, þótt ekki væri
nema með smábcndingum, til þess
að tilganginum yrði scm bezt náð.
Til þcssað fullncegja hinu fyrsta
atriði, — að kynna einn manninn
uðrum, ’prcsentjera' þá, — er í
ritinu löng skrá yfir nöfn útlendra
fíœðimanna. Einnig eru þrjái' að-
greindar skrár yfir nöfn þcirra ís-
lendinga á íslandi, í Danmörku og
f Ameríku, sem að einhverju leyti
hafa, frá höfundarins sjónarmiði,
þýðingu fyrir tilgang haris, Smnir
þeirra manna eru sjerstaklega mál-
inu viðkomandi, sem frœðimenn í
ýmsu því, sem landi og þjóð kem-
ur við. Aðrir eru starfsmenn ein-
hverra þjóðlegra stofnana, og koma
málinu við á þann hátt. Enn aðr-
ir eru þcir, sem með skáldskap,
blaðamennsku og>öðrum ritverkum
má vænta að hafi áhrif á feril þjóð-
arinnar; og þcim meðfylgjandi
eru bóksalarnir. Nokkur önnur
nöfn finnast þar sem engin ástæða
sjcst fyrir, úr þvf að tugum annara
manna er þá ekki gjört jafn hátt
undir höfði.
Leiðinlegt er til þess að vita, að
þetta þarflega rit skuli .flytja nöfn
manna, sem ekki eru færir um að
lesa prófork af sfnu eigin nafni,
og með þvf spana það tilefnislausa
gort upp f þeim, að þar sje til ’rit-
höfundur, blaðamaður og skáld,1 eða
nokkrir vissir ’fyrstu raðar menn‘„
Til þcss að koma útlendingum f
kynni við það, sem fslenzkt er,
gengur mikill hluti ritsins, enda er
það vonlegt. Þeir fslenzku náms-
menn hjer f Ameríku sem ekki
hafa uppfæðst á Islandi hefðu ekki
síður þörf á þeirri fræðslu, og ættu
að útvega sjer þetta rit, ef það er
fáanlegt. Þar eru talin upp hin
ýmsu. fjelög og stofnanir, sem til
eru í landinu þjóðlffinu til and-
legrar þroskunar. Það er sagt
hvcnær hvað fyrir sig var stofnað,
hvernig því erhaldið við, oghverj-
ir vcita þvf nú forstöðu eða aðstoð
og utanáskrift þeirra manna. Þann-
ig er talið upp bókmcnntafjelagið,
þjóðvinafjclagið,’' biblíufjelagið,
sögufjelagið, fornlcifafjelagið, nátt-
úrufræðisfjelagið, búnaðarfjelagið,
kennarafjelagið, og stúdentafje-
lagið. Sömuleiðis hinn lærði skóli,
prestaskólinn, læknaskóljnn, báðir
* Það cr lærdómsríkt merki um
hið fslcnzka þjóðlífsástand, að
þcssi eini stjórnmálafjelags-
skapurskuli, eins og flest önn-
ur fslenzk samtök, hafa snúist
upp í pappírsbúskap.
gagnfræðisskólarnir, (á Akureyri,
og í Flensborg), þrfr kvennaskólar
(f Reykjavfk, á Blönduósi, og á
Akureyri), fjórir búnaðarskólar (á
Hólum, á Eiðum, á Hvanneyri,
og í Ólafsdal), og stýrimaftnaskól-
inn.** Ennfrcmúr forngripasafnið,
náttúrugripasafnið, málverkasafnið,
landsbókasafnið, amtsbókasöfnin (f
Stýkkishólmi, á Akureyri, og á
Seyðisfirði), bókasafn ísafjarðar-
kaupstaðar, bókasafn Grfmseyjar,
og ’íþaka', bókasafn latfnuskóla-
pilta. Síðast er talin ’gjöf Jóns
Sigurðssonar', ’styrktarsjóður
Hanncsar Árnasonar1, og ’Thor-
killii barnaskólasjóðurinn ‘.
Á öðrum stað cr sagt frá þeim
stofnunum, sem íslendingum koma
við, í Danmörku. Þau eru Árna
Magnússonar nefndin, hið konung-
lega norræna fornfrœðafjelag,
Samfund til Udgivelse af gammel
nordisk Literatur (fjelag, sem gef-
ur út forn-norræn rit), og hið svo
nefnda Skölasons Legat (gjöf Þor-
láks biskups Skúlasonar).
Ekki cr í ritinu minnst á neinar
fslenzkar stofnanir hjer f Amcríku,
og eru þó nokkur fjélög hjer til,
sem hafa þýðingu fyrir fslenzkt
þjóðlff, þótt f Smáum stfl kunni að
vera. Þar til má riefna hiri tvö
kyrkjufjelög, (scm hjcr koma til
gréina fremur en þjóðkyrkjuástarid-
ið á íslandi), hagyrðingafjelagið,
stúdentafjelögin f Winnipeg og
Grand Forks, og nokkur lestrar-
fjelög.
Sfðustu 30 blaðsfðurnar eru
** Það cr lciðinlcgt skarð fyrir
skildi hjá þjóðinni, að laga*
skóla vantar í þessa upptaln-
ingu. Illa er það lfka farið
að engin tilsögn skuli vera til
í iðnaði, öðrum en búskap og
sjómennsku. Hjer f landi
mundi einnig fljótlega verða
færðir saman skólarnir fyrir
karla og konur á Ákureyri,
og ef til vill einnig skólinn
frá Hólum. Sömuleiðis gæti
Hvanncyrarskólinn verið
meiri menntastofnun mcð þvf
að vcra nálægt Reykjavfk,
Drcifingin drepur svo dáð úr
öllu fslenzku menntalífi, að
iniklu betra mætti vera, ef
sú einangrun spillti ekki fyrir.
Hin mikla andlcga straum-
harka, scm fjölbreytriin veld-
ur, skapar loftslagið við há-
skólana.