Baldur - 03.08.1904, Blaðsíða 2

2
BALÐUR, 3. ÁGðST 1904.
BALDBR
Með flækjast svo f vafaspurningum til-
hennar tilhjíilp hafa fyrirmyndir j vcrunnar, að geta engu treyst eða
styrklcikans, kærlcikans, og hag- trúað, og oftar en hitt er sá ves-
er gcfinn út á
GIMLI,
Kemur út einu sinni f viku
Kostar $[ um árið.
Borgist fyrirfram.
Útgefendur :
TIIE GI.MU PRINT. & PUIiL.
MMITED.
Ráðsmaður :
A. E. Kristjánsson.
I útsæðið að öllum þeim göfugleika, | manninn eins og sönglistin.
i sem til er í þcssum heimi.
Skáldskapurinn geymdi f minni j
j manna það, sem mest áhrif hafði j leikans verið innrættar í hjörtu j aldömur ekkcrt annað en skálka-
hinna uppvaxandi villumanna-1 skjól þeirra manna, sem eru
barna, sem hafa
guði, og enn er hún hið fyrsta og
háleitasta í guðsþjónustu þeirra
jásinnitfð, það sem sjerstaklega
M -\NITOBA þótti eftirbrcytmsvert eða sjerstak
_______j lega vftavert. Æskumaðurinn
! var ekki lengur kominn upp á fyr-
trúað á marga ; andlcga latir til
of
hugsa
þess að
nokkuð til hlýtar fyrir sig sjálfir.
irmynd stallbrœðra sinna eða sam-' manna, sem á einn guð trúa.
1 tíðarmanna. Styrkleikinn, kær- Framfaraferill trúarinnar, allt frá
1 !eikinn,hagleikinn varð eftirbreytn- j skurðgoðadýrkun villimannsins til
Hvar er bezt ?
j isvcrður fyrir munn þeirra manna, ; Þessa ^aSsi er engu lftilvægari J
! sem kváðu lof þeirra, sem þessa j en íramför iðnaðar og listar. Við j
kosti höfðu bezt sýnt f fari sfnu, ! Það að bera breytni sfna saman 1 ^
og grundvöllur alls var styrkleik- I við Það> sem þeir hafa getað hugs
inn, hreystin.
að sjer æðst, hafa mennirnir í öllu
bœndalýðsins—.
ötanáskrift til blaðsins :
BALDUR,
Gimli, Man.
Þannig hefur hinn andlegi hag- \ tilkti keppt hærra og hærra. Loks
j leiki skáldanna getið af sjer göfug-
j leika mannkynsins. Þar skilur
j maðurinn algjörlega fjelag við
______________________________________ j dýralífið. Ekkert dýr hefur með-
Verð 4 smáum augiýairftum er 25 oent! vitund um fjarlægar fyrirmyndir,
hafa margir þeirra sannfærst um,
að allar fyrirmyndirnar renna sam-
an f eitt; að þótt menn hafi áður
, , . 1 og heilsuhraustif. Þeir hafa einn-
það ekki 8
Sje spurt um það^ hvar mann-
kynið nái mestri og beztri framför
orðsins fyllsta skdningi, þá má ó-
hikað svara : f sveitinni—meðal
Þeir unglingar
sem þar vaxa upp hafa mildu
fleiri og betri tækifæri en borga-
búar til að verða sterkir, herknir,
hugsað marga guði, þá er
rjett, heldurer aðeins einn guð til.
ig betra tækifæri til að tileinka
. . sjer staðfasta lund og siðferðislegt
fyrir þumluug dá'kaleugdar. Afsiáttur er1 SGm sje þeiin æðri ofr sje þcss ! ”inn rjetti skilningur verður þvf, ; ,
irtMtí, _ _ . ’ ^ „m; Þrek. I sveitinm
gefiou á et.wrri auglýsingum, eem birtaet í
b'.aðinu yfir lengri tfma. Viðvjkjandi verðar
að þeirra áliti, sá, að hinn eini
að breyta eftir þeim.
slíkum afsl^itti og öðrumfjármá’.um blaða ímyndunarafl mannsiris skapar ' sanni guð hafi alla fullkomleika til
íub, eru menn beðuir að snúa sjer að ráÖJ
manninum.
sjer ósýnilegar fyrirmyndir í hug-
■ ' .......— ; skoti hans og við þær miðar svo
MIðVIKUDAGINN, 3. ÁCióST 1904. j maðurinn sýna eigin breytni, og
* dœmir hana rjetta eða ranga
Ef
j breytnin er í sambandi við fyrir-
! myndina, þá er hún rjett, annars
röng. Það erþvf allt undir f> rir-
myndinni komið hvert breytnin er
1 f raun og veru vond cða góð.
Um mannlífsíhugun.
.Uítir J. P. Sólmupdsson.
(Niðurlag).
Eins og hinir verklegu yfirbtirðir
mannsins yfir dýrin byrja ekki fyrifyrjrmynd
en með hinum lfkamlegu áhöldum ! hverrar aldar
þeirra, vopnunum, þanmg byrja mannfjclag þeirrar aldar. Eftir
ekki heldur þeirra siðferðislegu j þvf, sem mönnunum hefir farið
yfirburðir fyr en með hinum and- ; fram að göfugleika, eftir því hcfir
legu áhöldum þeirra, orðunum eða fyn'rmyndin færst á undan þeim,
májfærinu,
Þegar málfærið er fengið, getum
að bera. Þeir sem finna að breytni
sfn er ekki f samræmi við framför
alhcimsins, fitina til þess, að þeir
hafi breytt rangt, hafi drýgt synd.
Þeir hafa það á meðvitundinni, að
guði skjátlast ekki; að hjá honum
er um enga synd að ræða, og það
er það, sem táknað er með orðinu
heilagleiki. Það er heilagleikinn,
Vjer skiljum það greinilega, að ; sem er fyfirmynd alls göfugleika,
hverrar kynslóðar,
hefir verið æðri en
þvf lýsing fyrirmyndarinnar er
’ ævinlega framsett af spekingum
vjer vcl skilið það. hvernig cndur- j og skáldum sinnar tíðar.
minningar um það, sem að hönd-j Nú viljum vjer vita hvað það er,
urji bar, og það, sem fyrir augun sem þessi fyrirmynd hcfir sjer til
bar, gat geymst og borist, meðal ágætis; og það er þetta, að fyrir-
og hann tilcinka mennirnir aðeins
hinni æðstu veru, scm þeir trúa á.
•x- * *
Ef til vill cr nú lesandinn orð-
inn þrcyttur á þessum mörgu orð-
um um sama efni, en afþví getur
liann þáí það minnsta sannfærst um
það, hversu löng leið það er, sem
mannsandinn þarf að ferðast til
þess, að skilja hinn margbrotna
straum mannlffsins og breytiþró-
un mannssálarinnar. Vjergetum
sagt að vísindin sýni oss h v a ð
i eru færri freist-
j ingar, færri tálsnörur, og þar er
j ekki jafn hætt við að menn brjóti
náttúrulögin og hljóti þá hegningu
sem þvf er samfara, en það má
lfka með sanni segja, að þar eru
ekki jafn margar nje sterkar hvat-
ir til að óvirða siðferðisboðorðin,
eins og í borgunum. Hvergi
gefst betra taákifæri til að öðlast
óskemmdan mannlegan þroska,
bæði til sálar og lfkama, hcldur en
f sveitunum, enda hafa mcstu mik-
ilmenni heimsins ávallt þaðan
komið, konur sem karlar.
Þcgar við lftum til okkur eigin
þjóðar, þá eru þcir flestir sem
áhrif hafa á nútfma sinn og ó-
komna tímann, sem annaðhvort
sjálfir eða þá foreldrar þeirra, hafa
komið beint úr sveitinni. Hjcr
eftir eins og hingað til verða það
án alls efa sveitirnar, sem fram-
leiða menn með óbilandi kjarki og
•villumanna fornaldarinnar, frá rnyndin táknar allt af það, sem rjctt j
manni til manns, og frá mœðrun- er talið, í þvf, sem f þvf tilfelli
j hlutirnir cru, cn þess bcr að gæta, þreki f líkamlegu tilliti, ■— með
að 'nlutirnir eru ásífelldri hre;fingu, i miklum gáfum og hugsunarafii,—-
úr eitni ástandi f annað, og slóðin, hugrekki Dg viljafestu,—<Iug tii
í að yfirvinna allskonar torfærur,—
um til barna þcirra. Þcir, sem er um að ræða. Mikil hetja get- j sem sú frambylting hlutanna Iæt-j
minnisbestir voru,eignuðust stœrst ur orðið fyrirmynd f hreysti, viturj ur eftir sig heitir saga. Hún sýn- : .
forðabúr af slíkum endurminning-i maður í speki, frfðleikskona f feg- ir h v c r n 1 ,g hliitimir fara að þvf °S með ólut( ULbru íintl á Þvf
1 hvað sje göfugt, rjett og gott.
Þegar atvinnurógur, afbrýði og
er skilið á sama hátt og
hjá iðnaðarflokkunum og verziun-
arstjettinni, m& fullyrða að það á
sjer stað hjá bœndalýðnum. Bónd-
Mm, og þe;r,scm eftirtektasamast- urð, o. s. frv. Þegar lýsingarnar að vcrða það sem þeir eru nú.
Mannlífið sjálft cr þvf cngin smá.:
ræðis menntunarlind. Hún erjQfuncj
:nnþá erfiðari menntunarlind held
ir voru.gátu' mest við þann forða ;eru orðnar nógu tilkomumiklar,
b.ætt, Nú íkujum vjer hugsa oss, eru fyrirmyndar forfeður ýmsra cj.
að einum villumanni, sem í þessu villumannaflokka orðnir að guðum I
cfni var öðrum frefnri, hefði horist þeirra, auk þess sem átrúnaður
frjett af stórkostlegum bardaga, er festur á ýmsuöðru, bæði dýrum,
eða dít-malausu frægðarverki ein- trjám, og steinum.
hverrar hetju. Er það ekki lfklegt:
að sjík frjett hefði þau áhrif á hans
Gegnum hlið
göngum vjer út af svæði
hugarfar, bardagamannsins, að það sannanlegu þekkingar j
skáldskapatins j
hinnar
ur enn náttúfan kringum oss og
atvinna einstaklingsins, sem beggja
hefir verið minnst áður í Baldri
-
fgreinum um svipað efni. Þeirjinn
scm mesturn andlegum auði hafaiþann mann, er vilji ásælast sig
lítur ekki á granna sinn sem
j safnað af rcynslu mannkynsins, ! f nokkru. Hver þcirra út af fyrir
ættu að vera best færir að skapa
inn á svæði j sjer skynsamlegar framtfðarhug- j
sig hagar búnaði sínum að eigin
vild, án tillits til annara, og komi
1 móti öllum slíkum hugsjónum, að það fyrir að hann taki UFP nýia
færi hans yrði liðugra en epdrar- haglcik og list hcyrir vísindunum j ^að s->e öreynt hvcrsu gððar þær aðferð Vlð citthvert verk, þá þykir
rifjuðust örar upp endurminningar hinnar ósannanlegu trúar. Þékk- j sjónir, en auðvitað má hafa það
hans hcldur en vanalega, að mál- ;
g vor a styrkleik og iðnaði, a
nær?
og rannsóknarafiinu til; trú vor á
Vjer finnum það sjálf, með því göfugjeik og rjettri breytni heyrir j halda þejm fyrirmyndum & lofti
sje. Allt um það heldur ímynd-s honum ekkert að því þó einhver
unarafl skáldanna stöðugt áfram að granna hans taki þetta eftir hon-
sem
að setja oss f kringumstæður j skáldskapnum og fmyndunaraflinu
þcssa manns, að það væri sannar- til. í hipu fyrra atriðinu á mað- j astar. Trú á þæ
>ega líklegt. En hvað var það urínn sammerkt við dýrin, þótt! starfsemi þjóðanna á að miðast við,
sv°, £cm honum varð svo liðugt hann sje kominn á æðra stig; f
um að segja? Það . vár lof og lýs- síðara atriðinu cr hann hafinn yfirj Cr fengin’ ef g0fug!eiki á að haldal um kemur ekki til hugar að þetta
um, nei, þvert á móti, hann er
þeim virðast eftirbreytnisverð- j ^ jafnast fflg & að leiðbeina hon.
lrú á þær hugsjónir, sem
um, og að láta hina granna sína
er óumfiýjanleg áður en reynsla vita um þessa nýju aðfcrð. Hon
mg á bardögum og blóðsúthellingr öH önnur dýr jarðarinnar.
um, á hreystí og harðfengi. Það Þegar mennirnir færa guðum sfn-
var kviða; vitanlega villumannleg um bænir sínar eða þakkargjörðir,
pg ófullkomir), en eigi að síður fyr- Þrýtur Þá orðaval til þess að láta
irrennari alls þess skáldskapar,sem tilfinningar sfnar f Ijós. Best upp-
heimurinn á. Eftir þetta ljóð fylla ljóðin þessa þörf, en þegar
styrkleikans koma ljóð kærleikans, þau ekki hriikkva tij, kemur söng-
um unnustur og bústaði og vanda- listin og hljóðfæraslátturinn tij að
mcnn og vini, allt saman skjall og bœta úr skortjnum. Þar
j áfrarn að Þroskast. Ef trúin á fyr- : skaði hann f minnsta máta, og það
irmyndir og hugsjónir hinna giif-
ugustu manna dæi,þá væri úti um
alla frckari framför.
Sumt af þvf, sem talið er f rann
sóknaraflsins og vfsindanna og
j á sjer ekki heldur stað. í þessu
i tilliti cr bóndinn ólfkt betur farinn
cnn flcstir aðrir. Atvinnu hans
e> manns | vafa|aust satt og gUmt sjálfsagt
skrum og fullt af margskonar ins andlegi hagleiki kominn á sitt (jsatt
8 cr sjaldnast samfara nein sam-
þekkingarinnar heimi, er auðvitað
satt Og surnt Iflílega ósatt. Sumt kePPni’sem oft og tfðum et svo
i ímyndunaraflsins og skáldskapar- j takmarkalaus í flestum öðrum at-
ins og trúarinnar heimi er einnig
.
vinnugreinum.
Eigi’ að sfður er það hinn
10-22,
smekkleysum, en samt sem áður , hæsta stig. Ekkert hefir göfgað j mesti andlcgur vcsaldómur,
að 1
Breytum nu til.
Er hjer mók? Ekkcrt kvikar,
engir hjer vinna drengír
frægðarverk, þjóð til þægðar.
Þungum svefn fylgir drungi;
logar dauft ljós, og sogar
lftirin Jtveik, furðu veikann.
Norræn þjóð, nú vill óðum
nemast brott, það sem gott er.
Fyr meir,—ef hugann færum
fram, þar er trjónur gamma
hjeldu um ægis öldur,
ótrauðar móti dauða —
óhræddir auðmenn græddu.
Oddi með spjóts ogbroddi,
börðust þá hetjur harðar,
og hreysti guðum treystu.
Drengskapur bjó í drengjum;
dáðarík lundin bráða.
Blóð þó að fossar flóðu,
friði þeir unnu’ og griðum.
Trygðir þábjuggu f bygðum,
brennheit var ást til sveita;
gestrisni fannst hjá flestum;
fleinum ei seldur beini.
Ilreinskilni var þá hreinust
haldin, með dygðum aldar;
,nei‘, þorðu seggir segja;
sannfæring var þá manna
föst, eins og bjargið fasta;
flcygðist ei til nje leigðist;
gulls fyrir góma skjalli
gáðu menn sinna ráða.
Kveðin þá voru kvæði
kjarnorð, um leiðir farnar;
óblfðar orrahrfðir,
ómandi frægðar ljóma,
fóstbræðralag er fcstu
fjendur, með tengdar hendur.
Sættust þá heilum sáttum,
og sóru trygðir hvorum.
* *
*
Vöknum nú drengir! Vöknum!
Vinnum og svcfni linnum;
berjumst sem hetjur harðar;
hrfð drepum myrkra lýðinn,
Lýgi, launmorða vfgi;
last um náungans bresti,
leiðum brott; látum eyðast,
loga f rauðum boga,
Breytum nú til, svo boetist
böj vort, af sorg og kvölum,
Látum nú hugann leita
ljósum að sannleiks ósi.
Lýsum, sv.o vegi vísum
vegfaröndum, sem stauda
ráðþrota, brattann brjótast;
byrðum ljett þeirra* af herðum.
Kveðum nú drengir kvæði
kröftug, svo slitni höftin,
fjötrað sem hafa ftetur,
felt skugga á sálar glugga.
Biðjum að blessun styðjist;
bygða að aukist dygðir;
rjettlæti reki úr sæti
róg, scm er víða nógur.
Sýngum nú drengir söngva,
sólin þá giHir hóla,
Árröðuls upprfs bára,
Úr aldanna sævi köldum.
Glcðjumst þvf,—alla gleðjum. •
Gugnum ei, rár þó svigni.
Hrannavolk eftir menn hrepptu
hafnir og land mót stafni,
H. Björnsson,
JJVERJIR unnu fyrir peningum
þeim, sem ganga til að kosta
herinn, sem notaður var til að
bœgja verkamönnunum í N^va
Scotia frá því að ná rjetti öínUm 1
baráttu þeirra við kúgara sína f
Það voru verkamcnnirnir í Nova
Scotia. - Þetta er mnhngsunar-
cfni fyrir verkamenn hvervetna.
__1-- • ----