Baldur - 16.11.1904, Blaðsíða 2

2
BALDUR, 16. NÓVEMBER 1904.
BALDÐR
er gefinn út á
GIMLI, ------ MANITOBA
Kemur út einu sinni í viku.
Kostar $1 um árið.
Borgist fynrfram.
Útgefendur:
TIIE GIMLI PRINT. & PUBL. CO.
LIMITED.
Ráðsmaður:
A. E. KristjAnsson.
Utanáskrift til blaðsins :
BALDUR,
Gimli, Man.
Verð á emánm englýeingum er 25 cent
fyrir þnmlung dá'kelengdar. Afsláttnr er
geðnn á sNprri auglýsingum, eem birtast í
blaðinu ytir lengri tíma. Viðvíkjandi
el 1 kum afslætti ng öðrum Ijármálum hlaðe-
ina, eru inenn beðuir að anúa ejer að rúðs-
manninum.
miðvikudaginn, 16. nóv. 1904
Stríð.
ITcfir þú nokkurntíma, lesari
góður, gjört þjer ljósa grein fyrir
hvað strfð er? Hefir þú nokkurn-
tfma ferðast f anda austur í Man-
churfu, til að sjá þar með eigin
augnm strfðið milli Rússa og Jap-
anfta? Við lesum f fornsögum
okkar um blóðuga bardaga, en í
sambandi við það er talað um hctj-
ur, hreystiverk og frægð. Við |
lcstur þessara sagna hreifist cnginn !
strengur í hjörtum okkar, annar cn |
strengur drambseminnar, þegar
við hugsum til þess að við erum
komin út af þessum köppum. Það
voru ekki brœður okkar eða feður,
eða synir, sem drcpnir voru, og
svo er svo afarlangt sfðan þetta
skeði. Það cr í öllum skilningi
okkur ávo fjærri. Hið sama má
segja um austrœna ófriðinn. Þjóðir
þær, sem þar berast á banaspjót-
um, eru okkur með öllu óskyldar,
og svo er þetta að gjörast hinu-
megin á hnettinuin. ',,Það cr fjar-
lægðin sem gjörir útsýnið töfr-
andi“, segir enskt spakmæli, og
það cr satt. Jafnvel hinir hrika-
legustu og hrjóstrugustu fjalla-
hnjúkar sýnast fagrir og töfrandi
þegar við horfum á þá úr nógu mik-
illi fjarlægð. Fjarlægðin drcgur
sinn töfrahjúp yfir hina hryllilcg-
ustu viðburði, og sljettir úr öllum
þeim hrukkum og misfcllum scm
á þeim cru, þegar við skoðum þá
nógu nálægt okkur til að geta sjeð
hvernig þeir eru í raun og vcru.
Þegar við lesum strfðsfrjettirnar
í blöðunum, þá hugsum við vana- •
lega ckki öðruvísi um það cn eins
og það væri eitt stórt kapptafl
milli Rússa og Japanfta. Og þcg-
ar við heyrum að Rússar hafi drep-
ið 10,000 Japanfta, þá hcfir það
ckki meiri áhrF á okkur en eins ogj
annar taflkappinn hefði náð nokkr- ‘
um pcðum af hinum. Við hcyr-
um ekki dunur og dynlci fallbyss- j
anna og morðvjclanna, scm kvcða
við svo hátt að það er cins og það
ætli að rjúfa himininn. Við sjáum
ckki nœturorusturnar, þcgar morð-
vjelarnar spú eldi og reyk og tugir
j þúsunda af mönnum vaða gegnum 1
j cldinn og reykinn, sem óðir væru, j
til að drepa hver annan og lim- ;
lcsta, svo ckki er hægt að fá ná-
■
j kvæmari mynd af jarðnesku hel- j
vfti. Við sjáum ekki hcrmcnninaj
þegar þeir vaða fram hver á móti
öðrum, afskræmdir af grimmd og j
hatri, eins og hýenur eða tfgrisdýr. j
Við sjáum ekki vígvöllinn cftir or- j
ustuna, þar sem þúsundir dauðra j
og deyjandi manna liggja í búnk-
um og röðum. Þar sem hinir deyj-
| andi og særðu liggja sundur tánir,
j mcð hinum voðalcgustu kvölum.
| Þar sem hinir dauðu liggja oft
* rifnir í ótal parta á hinn hryllilcg-
asta hátt. Þar sem grösin og blóm-
in eru ötuð mannablóði, sem stund-
um rennur f straumum á vfgvcllin-
í ö
I um. Þar sem lfkin verða oft að
liggja dögum saman og hálfrotna,
J og vera rifin og etin af hundum,
cins og komið hcfir fyrir f þessu
strfði. Við sjáum ekki inn f
sjúkrahúsin, sem eru troðfull af
særðum mönnum, þar sem ódaun-
inn leggur af ýldusárum, og þar
sem sumir af þcssum aumingjum
eru svo afskræmdir og limlestir að
þeir óska á hverri stundu að þeir
hefðu heldur fallið á vígvellinum,
cn að þurfa að lifa lcngri eða
skemmri ævi við örkumsl og cymd. j
Við sjáum ekki borgirnar og
bœndabýlin brcnna og saklausa
menn, konur og börn, annaðhvort
drcpið cða að verða að flýja citt-
hvað burt frá hinum eyðilögðu
heimilum sínum, húsnæðislaust og
allslaust. Við teljum ekki tári
mœðranna, ekknanna og unnust- j
anna, sem harma dauða ástvina
sinna ogfá ekki einu sinni að fylgja j
þcim til hinnar sfðustu hvflu eða
svala sorg sinni á leiðum þeirra. j
j Nei, þegar við hugsum um stríðin,
þá skoðum við ekki allar þær hörm- j
ungar og alla þá synd, sem þeim ,
er samfara.
l
Hvers vegna cru þá strfðin ? Er
það af því að mennirnir scm ein-
staklingar sje svo vondir, að heill
hópur af einstaklingum f einu
landi fyllist svo miklu hatri gegn
heilum hóp af einstaklingum í öðru
Iandi, að þcir rjúki af stað, bara til
að svala hcipt sinni og drápsfýsn ?
Nei, þvf fcr svo fjarri að þctta sje
þannig, að það er oft alls enginn ó-
vildarhugur milli hcrmanna þeirra
sem kringumstæðurnar gjöra að
,,fjandmönnum“. Hermennirnir
cru ekki aðallega ábyrgðarfulhr
fyrir verkum sfnum. Þeir eru f j
raun og veru að eins peð á skfik- j
borði, og cru hreifingarþeirra allarj
ákvarðaðar af taflmönnunum, nefni- j
Icga stjórnmálamönnunum, sem j
aldrci stfga fæti sfnum fram á blóð-
völlinn.
En svo cr það spursmál, hvort
rjett cr að telja stjórnmálamcnnina
frumorsök f þcssu mannkynsböli.
Þcir cru knúnir áfram af kringum-
stæðum þeim scm mannfjelags- j
skipulagið sctur þá f. I’að auðsjá- j
t
anlega bindur hvað annað og rekur
hvað annað, svo ckki cr hægt að
skclla skuldinni á hcrðar ncinna
sjerstakra einstaklinga. Tfminn
og vaninn hafa lagt á þjóðirnar
fjötra, scm örðugt cr fyrir þær að
brjóta af sjer. En hlekkirnir halda
áfram að kreppa að mcir og mcir,
og þegar sársaukinn undan þeim
er orðinn nógu mikill, þáfaraþjóð-
irnar að vakna, og brjótast þá um
þar til böndin mcga til að Iáta und-
an. Það er samt vegur til þess að j
leysa böndin og koma f veg fyrir
ógnir þær, sem hljóta að verða þvf
samfara að slfta þau, þegar þau
eru orðin óþolandi. En til þcss að
leysa böndin þarf vilja, vit og þrek.
Ekki vilja, vit og þrek konunga,
keisara og auðkýfinga, þvf þcir
beita þvf vanalega í öfuga átt, af
þvf skórinn kreppir ckki bcinlfnis
að þeim. Ekki vilja, vit og þrck
kyrkjunnar, cins og hún hcfir ver-
ið, þvf hún hcfir verið um margar
aldir hægri hönd harðstjóranna og
annara frelsisóvina, til að halda
þjóðunum í fjötrum vanþekkingar
og kúgunar. En hitt cr iíka vfst,
að ekkert gæti betur hjálpað til að
leysa böndin, en kyrkjan, ef hún j
vildi gjöra það að sínu hlutverki. j
Boðorð Jesú frá Nazaret er : „Elsk-
aðu guð af(fillu hjarta, og náung- ;
ann cins og sjálfan þig“. Það sýn- j
istþvf vera sjálfsagt hlutvcrk hinna j
kristnu kyrkna, að koma í veg fyr- j
ir ranglætið og ófrelsið í heimin-
um, og umfram allt að vinna að j
því, að knýta citt bróðurband milli j
allra manna og allra þjóða.
Nei, en það er aðallcga vilji, vit
og þrek alþýðunnar, sem hjer þarf
að koma til sögunnar cf vcl á að
fara. Aiþýðan þarf að menntast
og vakna til meðvitundar um það,
að stríðin cru að cins eitt af mcðöl-
um auðkýfinganna og annara harð-
stjóra, til að hcrða að verkamönn- i
unum böndin og halda þeim Íþræl-í
dómi. Það vcrður ekki Nikulás
1
Rússakeisari, cða Edward Eng- j
Iandskonungur, eða Roosevelt, eðaj
jafnvcl friðarþingið í Hague, sem
afnema stríðin og koma á alheims-
friði. Þvf œskilcga takmarki verð-
ur aldrei náð, fyr cn þjóðirnar sjálf-
ar (alþýðan) læra að þckkja mátt
sinn og hagsmuni.
A. E. Kristjánsson.
’Ever tlie Right
Comes Uppermost£.;
Þannig ritaði skáldið Mackey
fyrir mörgum árum sfðan, og er
staðhæfing þessi sönnuð af allri
reynslu mannanna.
Þegar nýja rfkisþinghúsið var
byggt í Pennsylvanfa, gjörði bygg-
ingameistarinn ráð fyrir afkimum
nokkrum f vcggjunum, og áttu
þeir að vcra til þcss, að hvcrt hjer-
að í ríkinu gæti sctt þar upp
myndastyttu af einum sfnum mprk-
asta manni. Nefnd manna var
svo sctt til þcss að ákvcða hvaða
maður úr hvcrju hjcraði ætti að
fá þarna minnismerki.
Blaðstjóri cinn í Philadelphia
tókst á hcndur að leita vílja al-
mcnnings í sfnu hjeraði, og gjörði
hann það með venjulegri atkvæða-
grciðslu. Hinn mcsti áhugi var

sýndur f kosningum þessum, Og j
var röð hinna fimm ’kandfdata',
cftir atkvæoafjölda, sem fylgir: J
Thomas Painc, Robert E. Patti- j
son, Stcphen Girard, Benjamín
Franklfn og Henry George.
Hvort nefndin lætur atkvæða-
grciðslu þessa ráða f vali sfnu, sjest
á sfnum tfma.
Þeir, scm hafa hugsað sjer nafn
Thomasar Paine sem nokkurskon- j
ar ófreskju, sem allir kyrkjumenn |
ættu að forðast, verða máske hissa i
á þessari atkvæðagreiðslu í Phila-
delphfa, þar scm hetjuskáld frelsis-
stríðsins var bezt þekktur, og þar
scm hann vann svo mikið fyrir
frelsi Bandarfkjanna.
Til að hjálpa mönnum til að
skilja og mcta þjónustu Paines f
þarfir frelsisins og fósturjarðarinn-
ar, cru hjer teknar upp nokkrar
greinar úr bókinni ,,Washington
and his Generals“, sem gcfin var
út fyrir nærri sextfu árum sfðan.
Höfundurinn safnaði efninu í bók
sfna frá mönnum, scm uppi voru á
þeim tfma sem atburðir þeir skeðu
er bókin fjallar um. Tilgangur
hans var að halda á lofti minningu
þeirra, sem reyndust sannar hetjurj
f þcssari miklu baráttu, scm end- j
aði með því að gjöra þetta land að
sjálfstæðu, frjálsu lýðveldi. Eftir-
fylgjandi grein stcndur á bls. 426 :
„Sitjandi kring um borð, þann-j
ig að birtan skfn í andlit þeim, cru i
fjórir menn — lögmaður frá Bos-
ton, prentari frá Philadclphia,
læknir frá Philadelphia og bóndi
frá Virginia. * * '!:'
Þá spyr Franklfn : ’Hvar áþctta
stríð að enda ? Erum við að eins
að berjast fyrir að fá breytingar á
brezku stjórninni, eða fyrir sjálf-
ræði ?‘
I þessum svifum, þegar allirj
þcgja, kemur gcstur inn. h'ranklfn
gjörir hann kunnugan hinum. j
Hann sezt við borðið og er sagt;
frá umtalsefninu. Hann tekur til
1
máls. Washington, Rush, Frank-
lfn og Adams verða allir orðlausir.
Litli maðurinn f brúnu yfirhöfninni
skýtur þeim skelk f bringu með
sínu pólitiska guðlasti! En hann
heldur áfrain. Þctta brciða, mikla
enni roðnar, og f augum hans
lciftrar ljós þeirrar sálar sem er öll
á bak við orð hans, þegar hann f
þcssari djúpu, alvarlegu raust tal-
ar um frclsi Bandarfkjanna, hina
dýrðlegu framtíð þeirra, og forlög
þeirra, þegar þau riði yfir rústir há-
sætanna til að gjöra eitt rfki úr
þessari miklu heimsálfu.
Þeir stökkva upp frá borðinu.
Þeir taka í hönd ókunna mannsins J
f brúnu yfirhöfninni. Þeir biðja
hann í guðs nafni að skrifa þcssi
orð f bók, bók sem vcrði lcsin á
hverju heimili og prjedikuð í hverri
kvrkju í Ameríku.
Sjáið þið þcssa mynd ? Litla
manninn f brúnu yfirhöfninni,
rjóðan í andliti, titrandi af gcðs-
hræringum þcim, sem hans eigin
hugsanir orsaka; hinn vel vaxna
Virginíubónda til annarar handar,
við hina hliðina þessa miklu and-
ans mcnn: John Adams, Bcnja-
mfn Rush og Benjamfn Frank-
lín ? (Frh.)
Sumir af hinum einkennilcgu sið-
um Austur-Indfa verkamannanna,
sem Lascars eru nefndir, cru mjög
hlægilcgir fyrir okkur. Til dœm-
is borða þeir ætfð úti undir bcru
lofti og snúa andlitum sínum í
vcsturátt. Hin mesta svívirða
sem hvítur maður, eða ’Giaour'
getur gjört þcim cr, að ganga milli
þcirra og sólarinnar meðan þeir
eru að borða, þannig að skuggi
hans falli á matinn, sem saurgast
strax af þvf.
Eitt af þvf sem gjörir útlit þcirra
einkcnnilegt er, að þcir hafa það
til siðs að raka á sjer höfuðið, en
skilja cftir sinn skúfinn í hvorum
vanga, og á það að vera handa
spámanninum, scm á að draga þá
til himnarfkis á skúfum þcssum.
Þcgar þcir eru giftir, þá brúka
þcir hring á stóru tánni. Þcir þola
mjög ve! kulda og eru ágætir sjó-
menn, þar sem þeircru liðugir eins
og kcttir. Þcgar þeir fara upp í
möstrin, þá lfta þcir ckki við stig-
unum heldur fara þcir upp höfuð-
bcndurnar, sem eru strcngdir vír-
kaðlar, og gcta þcir bókstaflega
gcngið upp strcngi þcssa.
A^miral Togo, yfirflotaforingi
Japanfta, og sem hefir getið sjer
orðstfr um heim allan nú upp á
síðkastið, fyrir hreysti sína og her-
kænsku, er kominn út af hinum
gömlu N i p p o n-strfðsmönnum.
Hernaðarþekking hans cr up]3 á
það fullkomnasta, og hefir hann
verið æfður á allan hátt til að verða
djarfur, rólegur og þrautseigur bar-
dagamaður.
I æsku sinni var hann og stall-
brœður hans f hcrskóla Japans,
vanir að hafa árlega átveizlu. Þeir
sátu við hringmyndað borð, en f
miðjunni var hlaðin fallbyssa, sem
snjcrist hægt á möndli. þannig að
hún miðaði alltaf á höfuð cinhvers
þeirra. Hún var þannig útbúin,
að einhvcr — sem þcir ekki sáu —
fyrir utan veizlusalinn, gat hlcypt
skotinu af. Allir, sem við borðið
sátu, vissu mjög vcl að skotinu
yrði hleypt af cinhvcrntfma áður
en þeir stæðu upp, cn hvenær cða
f hvaða átt, vissi cnginn. Auð-
vitað gat það viljað til að kúlan
færi á milli höfðanna á gestunum,
en það var lfka alvcg eins lfklegt
að hún færi mcð höfuð cinhvcrs
þeirra. Þó sáust ekki hræðslu-
mcrki á neinum. Tækifærið var
jafnt fyrir alla.
Þctta voðalcga morðvopn, scm
hringsnerist þarna mitt í veizlu-
glcðinni og bcnti fráeinum til ann-
ars, tilbúið á hverju augnabliki að
tæta einhvern þeirra f smáagnir,
var f Japan álitið ágætt meðal til
að styrkja taugar bardagamanns-
ins.
ÁRBÓK Gyðinga yfir árið 5665
cftir þeirra tfmatali, kom fyrir al-
mcnningssjónir f ág. sfðastl. Hún
frœðir okkurum að nú sjcu 10,932,
777 Gyðingar alls í heiminum. Af
þeim eru 5,189,401 f Rússlandi,
2»°76,378 I Austurrfki og Ung-
vcrjalandi, 1,253,218 f Bandafylkj-
unum, 586,948 í Þýzkalandi og
466,361 í Tyrklandi. í New York
fylkinu búa 600,000 Gyðing. og af
þeim 500,000 í borg. New York.