Baldur - 08.02.1905, Blaðsíða 2

2
BALDCJR, 8. FEBRtfAR 1905.
81
ER GEEINN <JT Á
GIMLI, --- MANITOBA.
ÓHÁÐ VIKUBLAÐ.
KOSTAR $1 UM ÁRIb.
BORGIST FYRJRFRAM.
l'TGEFF.NDUR :
THE GIMLI PRINTING &
PUBLISHING COM-
PANY, LIMITED.
RÁðSMAðUR :
G. P. MAGNtSSON.
UTANÁSKRIFT TIE BLA8SINS :
BALDIJE,
G-IMLI,
3ÆA-TST
Verð á smáum auglýeÍDgum er 25 cent
f yrir þ ímlung dá' ksl'-.ngdar. Afsláttur er
gcSua á stœrri auglýfl'mgum, sem birtast í
blaðiuu yfir lengri tíma. Viðvíkjandi
fllíkum afalætti og öð-um f jármálum blaðs-
ius, eru menn beðuir að anúa ajer að ráða-
tnauoinum.
MIðVIKUDAGINN, 8.-FEBR. 1905.
Hvað sannar það?
Nú eru sumar lóðir meðfram
Portage Ave. í Winnipeg farnar
að seljast fyrir tvö þúsund dollara
($2,Coo) fetið, þ. e. a. s. lengd
Ióðarinnar er ekki talin frá fram-
gafli Iöðar, sem veitir að fram-
stræti, til afturgafls, sem veitir að
"bakstræti, heldur eru talin fctin f
Lreiddinni þvert yfir, meðfram
íramstrætinu. Með þessu verði
Lostar 50 feta' lóð $100,000, eða
5®0 fet heila milljón. Hvert fer-
hyrningsfet af yfirborði jarðarinnar
á þessum bletti kostar þannig fulla
$20, og það er sama verðið, sem
þjóðin fær fyrir heilar, stórar lóðir
í nýjum bæjarstæðum, og sama,
sem Manitobafylki fjekk f vetur
hjá C. N. R. fjelaginu fyrir 13
ckrur, með vægum borgunarskil-
málum.
Svona eru vissir biettir jarðar-
innar, sein í fyrstnnni eiga að heita
eign þjóðanna f heild sinni, látnir
af hendi tii einstaklinga, ýmist með
einhverju málamyndarverði eða al-
veg gefins. . AHajafna eru slfkar
landagjafir gjurðar f þvf yfirskym,
að viðtakendf.r, eins óg t. d. járn-
brautafjelög, skapi þjóðinni einhver
hkmnindi með framkvæmdum sfn-
um, en þegar til stykkisins kcmur,
er full borgun ævinlega jafnóðum
sogin úr almennings vasa fyrir öll
slík hlunnindi.
I>að er alit af sama sagan, hvar
sem litið er á hagfræðisspursmál
þessa þjóðfjelags. Þeir sem pen-
inga eiga, hafa vakandi auga á þvf,
að löggjafarnir sje rjett ’stemmdir'
gagnvart hagsmunum efnamann-
anna. Það er hver einasta löggjöf
þannig úr garði gjörð, að gróðafyr-
irtækin skuli vera sem arðvænleg-
ust, og þetta gengur- almenningur
| tafarlaust, en fhugunarlaust, inn á j
að sje gott og sjálfsagt fyrir þjóð- !
lega velmegun og þjóðlega fram-
för. Þegar menn sjá dýrð sinnar !
þjóðar f háum dollaratölum á skýrsl-;
um stjórnanna, þá klappa þeir lofi
f lófa, yfir því hvað þjóðin sje rík, j
og í sfnu heimskulega drambi yfir
þvf að tilheyra rfkri þjóð, gleymirj
|
vesalingurinn sfnu eigin allsleysi j
og sínu eigin striti.
Hvaða þjóðarsæla er fóigin f þvf,
að opinberar skýrslur beri vott um i
1 mikið auðmagn í landinu, þegar
j mcginmagn þeirra auðæfa er til-
heyrandi fáeinum óskabörnum
ranglátrar gæfu, en fátæktin er!
fylgjukona þeirra, sem sveitast-
mest og þræla harðast ? Hvaðaj
sæla er f þvf fyrir verkalýðinn í:
Winnipeg, að jarðarbletturinn, i
scm borgin stendur á, gengur'nú
kaupurn og sölum fyrir svo og svo j
margar milljónir dollara ?
Allir þcir, sem ckki hafa vaknað j
J til í’nugunar á þessu, og ganga því j
| mcð nokkurskonar auðfróðleiks |
| barnatrú (orþódoxa ojkonómfu) ‘í \
; brjóstinu, alveg cins og þeir erfðu i
j þær mannlffsskoðanir frá pabba og j
mömrnu, þcir munu svara þvf, að
þetta háa verð, sem beri svo óræk-
an vott um vclmegun og framfarir,
örvi allt viðskiftalíf, og gjöri svo
miklu meiri vinnutækifæri fyrir
verkalýðinn, að ekki sjc neitt
spursmál um að það sje almennur
hagur að/.s-ijpna verðhækkun.
Samt hefir nú t. d. landið með-
fram Portage Ave. ekki auðgast
neitt að náttúrugæðum síðan í
j fyrra. Það er annað, sem veldur
j þvf, að auðmenn cru til með að
borga meira fyrir það nú heldur
i en þá.
1 Það eru tveir kaupmenn á Por-
tage Avc. Annar selur föt, en j
hinn selur kol. í fyrra keyptu |
þeir hver af öðrum, og allt jafnaði
j sig. Það græddi hvorugur á hin-
j um. En þjónar kolakaupmanns-
j ins og ýmsir vínir þeirra út um I
bæinn keyptu lfka fötin sín hjá;
fatakaupmanninum, og þjónar hansj
kol af kolakaupmanninum. Fyrirj
þessar vurur fengu kaupmennirnir
það, sem kostaði að vinna þennan
varning og flytju hann til Winni- j
j peg, en svo borguðu þeir dálítið j
! meira. Mennirnir, sem áttu kola-
j námuna og fataverksmiðjuna, vi'rtu
j þær eiguir sínar á nokkrar milljón- ;
I ir dollara, án alls tillits til þess að j
þjóðin hafði gefið iiðrnm þeirra!
j námuna fyrir ekki neitt vestur í
j Crows Nest Pass, og hjelt vernd- j
j arhendi yfir hinum með sjerstakri j
j tolllöggjöf. Þegar þeir seldu varn-
j ing sinn til kaupmannanna á Por-
tage Ave., þá lögðu þeir rentur af
j þessum áætiaða höfuðstól ofan á
j framleiðslukostnaðinn. Þessi skatt- j
ur fylgdi varningnum til verka-
1 mannanna, scin keyptu hann í búð-
j unuin, en svo fylgdi ögn meira.
Kaupmennirnir urðu að fá uppbor-
J ið kaup fyrir sig og þjóna sína, og j
' það veit Uver inaður að var rjett
og sjálfsagt, en þeir bæta enn dá-;
litlu við. Þeir meta nú. lóðirnar j
og búðirnár sínar n'okkrum tugum j
eða jafnvel hundruðum þúsundaj
meir en fyr, og þeir vilja fá rentur;
af þeim höfuðstól, án tillits'til þess, j
að það kostaði þáekki svona mikið.
Þessir kaupmenn selja samt ckki
vörur sínar dýrár en f fyrra, en !
samt cr mögulegt að láta arðinn !
verða svo mikinn nú, að hann i
.
svari fullum rentum af mikhi hærri j
upphæð en.f fyrra, allt af því að :
fólkið f borginni hefir fjölgað, og
viðskiftamönnum á vissum stræt-
um hefir jafnframt fjölgað.
Sem sagt, hufuðstólseigendurnir
kaupa hver af uðrum og græða
hver á öðrum svo allt jafnar sig
þcirra á milli, cn verkalýðurinn er
af öðru sauðahúsi, Auðmennirnir j
hafa tökin áþví að græða á honum,
en hann ekki á þeim. Verkamað-
urinn hefir tfðast engan höfuðstól
annan en sína líkamskrafta, og
jafnótt og hann metur þann höfuð-
stól sinn til hærra verðs, lcggst
hærra mat á það sem framleitt cr
og renturnar af. höfuðstól auð-
mannsins f viðbót, alveg eins og
ekkert hefði f skorist. Þegar kaup-
gjald hækkar yfirleitt, hækkar
varningsverð yfirleitt, svo allt kcm-
ur f sama stað niðurí hcildinni, að
uði-u en þvf, að þegar verkgefand-
inn þarf að borga hátt kaup, þá
hefir hann því meira í veltu og
tekur þvf rcntu af meiri höfuðstól
út úr sömu framleiðslu, heldur en
áður.
Það eru orðnir fleiri menn í ár,
sem leggja skerf af sfnum svita-
dropum f gróðareikning verzlunar-
lýðsins á Port. Avc., heldur en f
fyrra. Vegna þeirrar ástæðu vilja
aðkomandi auðmenn vinna til að
borga nú meira fyrir að komast
þar að, heldur en þeir hcfðu viljað
f fyrra, og þegar svo sú vcrðhækk-
un kemur út á pappfrnum, sem
aukið auðmagn f Iandinu, þá sann-
ar það ekki neitt um aukna þjóðar-
farsæld.
Það sannar, að það er f ár mcira
tækifæri fyrir rfka menn að fá rent-
ur af höfuðstól, sem þeir setja í I
veitu f Winnipeg, og það var álit I
útsendaranna sunnan úr Banda-
ríkjunum um daginn.
Það sannar, að það eru fieiri.
IIÖFUÐSTÓLSLAUSIR menn
til að sve-itast og þreytast í
Winnipe.g í ár heldur en voru
þar í fyrra.
Það er nú allt og sumt, og um
þetta básúnaull landsins blöð, sem
hina mestu dýrð.
Svo sannar það enn frcmur, að
það er heimskulegt af þjóðfjelags-
heildinni, að láta landeignir af
höndum til einstakra manna, á
þann máta, að henni hætti aðskínaj
nokkuð gott af þeirri verðhækkun j
á landinu, sem hún er sjálf völd að !
síðarmeir.
Það sannar þannig, að þeir, sem j
staðhæfa, að landeignabruðl stjórri-
málaflokkanna sje ósvífið, hafi rjett!
fyrir sjer.
Höfðingjarnir, sem taka þátt í1
þessari spilamennsku, þeir vita of- j
ur vel, að -renturnar af þessum
inikla höfuðstól koma ekki afþein-a
eigin kroppum, heldur út um svita-
holur erfiðismannanna, en erfiðis- \
mennirnir virðast ekki einu sinni;
hafa sinnu á að skilja hvernig í
þessu liggur, hvað þá að fá nokkra
breytingu á mcðhöndlun þeirra
auðæfa f .skauti jarðarinnar, sem
Ifklegt er að guð væri talinn sáttur
mcð að sjá meðhöndluð öllum sín-
um börnum til samciginlegra nota.
Mesta mildi þegar erfiðismenn-
irnir f fáfræðisinni hjálpa ekki kúg-
urunum til að hrópa krossfestingar-
dóm yfir þá menn, sem bczt ganga
fram í að vekja þá og hvetja.
STÆRSTA UPPLAG I BŒNUM AF
O^ZCsTTTILÆ,
~R, A TsrO-THR,
SJERLEGA YÖNDUÐ
FTJH^r^-OES.
MOODY and SON,
COR. MANITOBA AVE. AND EVELIN ST.,
WEST SELKIRK, MAN.
B r o t ú r b r j e f i.
Að skrifa ? Hvað skal jeg hclzt þjcr skrifa ?
Nú skrautleg blóm sjást vart á haustsins tfð.
Og andi flestra að eins fær að lifa,
já, ekkert meir, það hcimtir lffsins stríð.
Og nú, sem stcndur, sje jcg fs um ála,
og akrar gráir blasa sjónum manns,
og kolsvört flög, er brennuvargar bála,
og blaðlaus ösp, er útsýni vors Iands.
En hvar er. segi’ eg, sólin blessuð sofnuð ?
Æ ! Sofnuð bak við skýbólstranna garð.
Hún var sem væri’ af sorgar drunga dofnuð,
og dæi svo, — þvf helja mikil varð.
Og æskan, blfðan vóðu dauðans vegi
til vetrar stranda, þar scrn hvílir ró.
Og þá grjet ástin, jeg þjer satt það segi,
hún svall í grátí, þar til loks hún dö.
Ó, hve sá dauði dapur var að líta.
Ó, drottins sól, þvf vermir þö ei meir?
Finnst þjer nú algræn auðnin frosta — hvfta,.
og einfær vel að stánda’ hinn veiki reyr?
Sjerð þú ei myrkur? Sjerð’ ei grimmdar æði ?
Sjerð þú ei kulda, er nfstir saklaust barn ?
Sjcrð þú ei svik á sollnu mannlffs græði ?
Sjcrð þú ei þörf að flytja’ inn kærleiks arn ?
Sjerð þú ci hjartað vonarlitla, veika,
er við þarf stuðnings, — ljóssins hlýjan dag ?
Sjerð þú ei blómið sundur'kramda, bleika,
cr sorpið heldur bundnu við sitt lag ?
Sjerð þú ei fugl, er frelsi lífsins þráði
og fjaðra sinna hafa’ ákvurðuð not,
inniluktan í öskjustærð á láði,
með alrúm breytt f dapurt myrkraskot ?
Þetta þú sjerð. Ó, alheims ástar sunna,
andaðu hlýjum blæ á lífsins veg.
Bræddu það svell er bannar þeim að unrm,
er brautganga við mannúðina er treg.
Lát Ijós þitt skfná lffs að frosnum rótum.
Lífgaðu sjerhvert blóm er frostið tók.
Styð sannleiks þrá, svo fust verði á fótum
er flúði’ ei brott, þá lygin grundvöll skók.
Tendra þú von í trúarlitlu hjarta.
Tendra þú ást í vafablöndnum hug.
Styð bræðralag, en burt nem hatrið svarta.
Bein anda mannsins á þitt dýrðarflug.
Sendu þitt Ijós, að svalri dauðans hvflu.
Sendu þeim frið er stríðið hafa háð.
Breið geislahjúp við andlát — ástar skýlu.
Yfir þeim segðu : sofið guðs í náð.
H. Björnsson.