Baldur - 05.04.1905, Blaðsíða 2

2
BALDQR, s. apríl 1905.
BALDIR
ER GEFINN tjT Á
GIMLI, MANITOBA. i
....
. ........|
ÓHAÐ VIKUBLAÐ. !
KOSTAR $1 UM ÁRIð.
BORGIST FYRIIiFRAM. j
iJTGEFENDUR :
THE GIMLI PRINTING &
PUBLISHING COM-i
PANY, LIMITED.
RáðSMAður :
G. P. MAGNÚSSON.
utakAskrift TIL BLAðSINS :
BALDLTE,
3Yl A_lsr
Verðáamáum aug’ýaiogum er 25 ceDi
yrlr'.þi-nlung dá kaUngdar. Afslátturer
gedun á ntœrri anglýsÍDgum, sem birtast í
bl&ðiau y6r leugri tíma. Viðvíkjandj
slikum afslætti og öðrum fjármáium blaðs
i'is, eru meun beðnir að snú* sjer að ráð«
m inninum.
MIðVIKUDAGINN, 5. APRÍL 1905.
Hugsoöi.
Eftir
L. Stavnheim.
Hugsœi finnst 1 öllum löndum,.
og hjá öllum þjóðum, en—hvað er
hugsœi ?
Vfsindafrœðingarnir hafa veitt
spurningu þcssari óteljandi svör,
sem hjer skal gengið fram hjá,
þareð þau miða ekki að þvf að
auka eða skerpa skilninginn. Vjer
skulum halda okkur að þcirri ein-
földu,og cfiaust rjettustu skilgrcin-
ingu, að sannarlegt hugsœi er
starf f áttina til framkvœmdar á
fagurri og háfieygri fyrirmynd cða
hugsjón.
Milli trúar og hugsæis er náinn
skyldleiki, og það er naumast
hægt að hugsa sjer sannan hug-
sjónamann án trúar, án innri full-
vissu um það, að eitthvað ákveðið,
sem almenningjur nú á dögum
hvorki sjer njc skilur, sje að cins
—og oftast mjög óskýrt—sjáan-
Iegt hugsunaraugum einstakra
manna, en liggi mcð tfmanum op-
ið fyrir augum allra. Án þessarar
sannfæringar myndi hugsjónamað-
urinn bráðlega þreytast við stefnu
sfna, og, eins og fjöldinn af Iífs-
Ieiðar samferðamönnum hans, hall-
ast að því raunþæga, sem færir
míinnum, fleiri peninga, en tak-
markar jafnframt sjónarsvið lífsins.
Hugsœið cr grundvallað á trú,
trúnni á að það málefni sem hug-
sjónamaðurinn hefir fundið fram-
kvœmanlegt og sem hann vinnur
að mcð öllu afli, sje gott, og það
er þcssi trú sem einkcnnir hug-
sæismanninn.
Hugsjónirnar sem mcnn berjast
fyrir, gcta verið og cru mjög mis-:
qtunandi^ b.-rfli að stcfnu og stærð. j
Þær geta verið bundnar við eina
sveit, eitt Iand eða allan heiminn,
eftir þvf h.vað þekking og andrfki
hugsjónamannsins er mikilhæft.
Hverrar þjóðar hugsæismenn
sem eru, trúa á framför sfns Iands
og sinnar þjoðar. Þeir trúa því
að allar auðsuppsprettur landsins \
muni verða notaðar, sjcrhver;
gróðrarhæfur blettur ræktaður, |
og afl það notað er geymt er f j
fljótum og fossum landsins o.s.frv. j
o.s.frv., þeir sjá land sitt f anda j
sjálfstætt og í framför, sjálfstætt í
efnalegu, stjórnarfarslcgu og and-
lcgu tilliti, og trúin á það, að þcssi
hugsjón nái framkvœmd, sem f
sjálfu sjer bygglst á ást til föður-
landsins gjörir þá að hinum happa-
drýgstu og beztu starfsmönnum
þjóðarinnar.
Allar framfarir í heiminum,smá-
ar og stórar, sem miða að velvegn-
an mannkynsins, eru að þakka
hugsæismönnunum, sem við fram-
kvœmd starfa sinna verða að þola
; og berjast gegn háði, lítilsvirðingu,;
fangelsi og jafuvel dauða.
Það er sameiginlegt fyrir þeim
mönnum, sem starfa að fram-
T 1 i
kvœmdum einhverra hugsjóna, að
þeir fá að heyra að þeir sje ,,ó-
praktiskir" draumsjónamenn.
,,Hugmyndin er fögur, og sá tfmi
kemur ef til vill einhverntíma að 1
i
hún verður að framkvœmd, en
það verður ekki fyr en cftir mörg,
mörg, löng ár, þegar mannkynið er
f hcild shini orðið margfallt full-
komtiara en nú. Að vinna. að;
framkvœmd hennar nú, er hrein
og bein vitleysa, “ segja þeir, sem
eru of latir eða kærulausir til að |
vilja taka þátt í framkvœmdarstarfi
þessu, en þeir, sem álíta hagsmun-
um sínum hættu búna, nota
skammaryrði og hótanir sem
gagnrök.
En saryiur hugsjónamaður lætur
livorki tæla sig cða hræða. Sje
maðurinn á atinað borð hrifinn af j
einhverri hugsjón, vinnur hann ó-
trauður að framkvœmd hennar,
án þess að taka tillit til þess hvað
1
Pjetur eða Páll segja, og sje fjör;
og hcilbrigt lffsafl f hugsjóninni, ;
ryður hún sjcr braut þrátt 'fyrir i
a'la mótspyrnu.
Mannkynið hefir verið og cr f
stöðugri framför. Frá villimanna-
ástandinu hefir það með erfiðis-
munum unnið sig áfram gegnum
hin fhismunandi tímabil skræl-
ingjaháttar og siðleysis, uns það er
komið á núverandi menningarstig.
Paradfsin er cnn þá framundan
okkur. Enn þá vantar mikið á að
allt sje eins og það átti að vera og!
mun verða með tímanum. Það j
verður að halda áfram að vinna, ;
vinna stanslaust.
Mcð tilliti til þess sjónarmiðs J
sem mennirnir með tímalengdinni
hafa náð, og framvegis munu j
halda gagnvart framförum, full- j
komnuninni, má skifta þeim í
þrjá fiokka : þá, scm sezt hafa
á kjötríkasta endan og vilja ekki!
fara lengra; þá, scm aðhyllast raun- j
þæga og hyggilega framfíir; og þá, j
scm er óánægðir mcð núverandi!
ijsigkornulag_og_yijja áfram.
1 síðasta hópnum eru hinir
reglulegu hugsjónamenn, menn,
sem ekki að eins dreymir um ein-
hverja hugsjón, en sem vinna með
atorku að því að koma henni
f framkvœmd.
Hinn sannarlegi hugsjónamaður
þráir að geta gagnast meðbrœðr-
um sfnum, að geta stutt að vel-
vegnan og gæfu allra; en starf
hans er oft misskilið, og hann á-
litinn að vera annar en hann er.
Þeir beztu og óeigingjörnustu
menn sem til hafa verið, hafa all-
oft verið ásakaðir um að starfa
aðallega að sinni eigin vellíðan, f
eigingjörnum tilgangi. Þetta er
heimshátturinn, sem fiestir þekkja.
Þegar einhver maður gjörir veru-
legt góðverk, eru ætfð nógir
menn til að leggja það út á versta
veg. Hann hlýtur að hafa eitt-
hvað annað bak við eyrað,“ segja
þeir, Stundum hefir þessi grunur
við eitthvað að styðjast, en oftar
mun hann vera ástæðulaus. Til
eru mcnn sem gjöra góðverk í
eigingjörnum tilgangi, af þvf þeir
álfta það ómaksins vert, en þeir
eru færri, og flestir eru þeir, sem
gefa með hægri hcndinni án þess
sú vinstri viti um það. Heimur-
inn er máske vondur, en það góða
er þó ekki gleymt, og á þcssum
tfmum, gjörir það bctur vart við
sig en nokkru sinni áður, og mun
halda áfram að vaxa eftir því sem
tfmarnir líða.
Iíið bezta og þýðingarmesta,
sem gjört hcfir vcrið til framfara
mannkynsins, er gjört án eigin-
girni, og án tillits til peningalegra
hagsmuna. Leitun heimspeking-
anna eftir því mannfjelagsskipu-
lagi, sem öllum gæti orðið gott og
gagnlegt, er ekki gjört 1 eigingjörn-
um tilgangi, hvorki til að öðlast
heiður, hrós nje peninga. Aðal
tilgangnr þeirra cr að gagnast
mannfjelaginu f heild sinni. Fram-
á hugsjón þeirra, voru þau einu
verðlaun scm þcir óskuðu sjer.
Sá læknir, sem Icggur líf sitt í
hættu til að geta yfirbugoð eina
eður aðra sýki, gjörir það ekki f
peningavon, heldur til þess að
auðka að þekkingu f þeirri grein,
og hið sama gildir um alla braut-
leiðendur mannkynsins. Mcð eða
án sjáifsmeðvitundar cru þeir hug-
sjónamen, sem hafa trú á framför
.mannkynsins, og sem þessvegna
leggja sjálfa sig í sölurnar fyrir al-
mennings vellíðan.
Margir eru scm halda þvf fram,
að sjc gróðamögulegleikarnir cyði-
lagðir, þá sje um leið eyðilögð öli
skilyrði fyrir framför.
En þcssi staðhæfing er ástæðu-
laus, og jafnframt móðgun og ill-
kvitni gcgn öllum hinum mestu og
beztu körlum og konum sem f
heiminum hafa lifað og unnið.
Ilið hlægilega við þessa stað-
hæfingu kcmur glöggast f ljós,
þcgar reynt er að heimfæra hana
til þeirra manna, scm lögðu lífið í
sölurnar til að koma umbótahug-
myndum sfnum í framkvœmd.
Eða er nokkur hugsun Iastverðari
en sú, að gróðavon hafi verið ur.d-
irrót starfa þcssara manna.
Að þessar röksemdir eru notaðar
eins oft og á sjer stað, er sorgleg
sönnun hins almenna þekkingar-
! skorts á mannk>nssögunni og
manneðlinu.
Andrfkustu mikilmennin sem
Iifað hafa f heiminum, voru á sfn-
um tíma kölluð ,,draumóramenn“
og „óhagsýnir menn," en seinni
tfma menn hafa reist þessum
,,draumóramönnum“ minnisvarða,
þar sem broddborgararnir, sem!
hæddu þá, gleymdust undir eins
og þeir voru dánir. Það mætti
benda á dœmi, þessu til sönnunar,
f hundraðatali, já,í þúsundatali, en
er þarflaust, það er nóg að benda
á staðreyndina.
Þegar vjer lítum aftur á hina
miklu framför,sem mannkynið hef-
ir á allan hátt sfðan sagan byrjaði,
getur það ekki annað cn vakið
undrun vora hve hraðfara fram-
farirnar hafa verið. Margir eru |
þeir sem halda þvf fram, kringum-
stæðurnar sje nú verri en þær hafi
nokkru sinni verið, og að það
1 menntastig sem vjer nú stöndum
á, sje einskis virði, cn þessir menn I
sýna að þeir hafa aldrei lesið eða
skilið mannkinssöguna. Það vant-
ar auðvitað mikið á að vjer höfum
náð nokkurri alfulikomnun, cn vjer
! erum nær henni en forfeður vorir
* voru, og nálgumst hana mcir og
( meir dag frá degi.
! Plefðu ckki þessir ,,óhagsýnu
draumóramenn,“ hugsæismcnnirn-
ir, verið til, þá værum vjcr áreið-
anlega skemmra á leið komnir en
| er. Hcfðu ckki til vcrið mcnn,
hverra útsjón var hafin yfir augna-
! bliksávinning, og sem í anda sáu
j bjartari og bctri framtfð, værum
j vjcr væntanlega f villimannsástand-
l inu enn. Hugsæismennirnir hafa
1
ávallt drcgið hina með sjcr; þótt
þeir væru fleiri ogþótt þeir stríddu
á móti, urðu þcir að fylgjast með.
Stuart Mill sagði að ánægjan
væri móðir framfaranna, en það cr
að eins hálfur sannleikur. Óá-
nægja með verandi ásigkomulag
hlutanna, er hið fyrsta og nauð-
synlcgasta skilyrði fyrir brcytingu,
en öll breytingin á sjer ekki stað
ncraa til sje menn scm vinna að
henni, og því andríkari, og eðal-
lyndari sem hugsjóri þessara
manna er, þess betri og gæfurík-
ari verður breytingin. Óánægjan
rífur niður það gamla og úrelta, cn
hugsœið byggir upp það nýja, og
þannig fylgjast jóánægjan og hug-
sæið að,á vegi framfaranna.
Það skal fúslega viðurkennt að
íhaldsstefnan, sem reynir að
vernda það scm er, hefir sitt gildi;
hún er eðlileg og gagnlcg að þvf
leyti sem hún erhemill á framfara-
reiðinni (= vagninum), sem 'án
hans ætti á hættu að ganga aí
sporinu og brotna f mola, og það
væri rangt að halda því fram að
mótstaðan gegn því nýja væri
■ ávallt byggð á eigingirni. Það
| er skylda vor að viðurkcnna að
! fhaldsmennirnir viiji mannkyninu
; vel, þeir lfta að cins öðruvísi á
j ástæðurnar en hugsjónamennirnir,
! og það er engum efa undir orpið
; að íhaldsmennirnir hafa unnið|
framförunum stórgagn, með þvf
að benda á og nema burt ýmsar
óþroskaðar hugsjónir. íhaldstefn-
an er sáld, sem allt nýtt verður að
fara f gegnum, það sem ekki
kemst f gegn er ónýtt og þvf er
fleygt. Enginn vel fróður maður,
hve frekjugjam sem hann er, mun
neita þessu.
Að hinu leytinu skilur hver
skynsamur maður að sáld er óþarft
þar,sem ekkert er til að sálda, og
sömuleiðis, að hemill á reið eða
vagni verður ekki notaður scm
hreifingarafl. Hemillinn hefir
sfna ákvörðun, sem ekki kemur til
greina fyr en reiðin er komin 4
hreifingu.
Með öðrum orðum : Sýndu
meiri umburðarsemi gagnvart
þeim manneskjum sem berjast
fyrir nýum hugmyndum. Reyndu
að skilja f stað þess að ásaka.
Rannsakaðu og íhugaðu áður en
þú hafnar. Bægðu engri skoðun
frá þjer af því að hún er ný og af
þvf að þú heflr ckki fyrorðlð henn-
ar var, hún getur þrátt fyrir það
verið góð og gagnleg. Viktaðu
hana á metaskál sögunnar; athug-
aðu hana við ljósið frá liðinna tfma
viðburðum.
Það cr mjög auðvclt að ásaka,
cn það þarf vinnu og fyrirhöfn til
að skilja; niðurstaðan verður samt
sú, að árangurinn borgar þá fyrir-
•höfn margfaldlcga.
,,Reyndu alit en varðveittu það
góða“.
Fyr á tfmum fór mannkynið illa
mcð mestu velgjörðamenn sfna,
hugsjónamennina, stundum grýtti
það þá, krossfesti, afhöfðaði eða
jsvcltiíhel, og svo þegar tfmar
: liðu viðurkenndi það hæfilcika
; þeirra; og þessi meðferð orsakað-
dst af þvf að það skildi þá ekki,
; þcir voru of langt 4 undan tfman-
! um ti! þess að múgurinn gæti mct-
! ið gildi þeirra. Eftir þvf sem
I þekkingin hefir vaxið hefir þetta
j skánað. Nú er þckkingið á hærra
j
. stigi en áður, þó má telja víst
að niðjar vorir komist ofar en vjer
í þvf cfni, enda cr umburðarlyndið
meira rpú en nokkru sinni fyr. Sá
! tfmi kemur, og er ef til vill ekki
mjög fjarlægur, að fólkið f hcild
j sinni sjcr og viðurkennir gagnscmi
hugsœismannanna fyrir mannkyn-
I ið, og þá verður farið að hvetja þá
til framkvœmdauna f stað þess
að hlægja að þeim og ofsækja þá;
cn þetta verður ckki fyr en mann-
fjelagið hefir skift um skýlur, og
farið verður að taka meira tillit til
mannsins en peninganna, sem not-
aðir eru til að eyða öllu góðu er
ckki lítur beint að eigingirni.
Sú hugmynd scm unnið er að 4
' þessum tfmum, er að mynda
! mannfjelag þar sem manngildið cr
að fullu viðurkennt og þar sem
i einstaklingurinn hefir enga á^tæðu
til að gjöra honum rangt; mann-
' Oclaí-íi Þar scm allir verða að
; vinna, og þar scm hver cinn nýtur
| allra ávaxtanna af iðju sinni, og
þar sem mannleg snýkjudýr ciga
sjer ekki stað. Lausn vinnuhagn-
aðarins úr höndum þeirra scm ckki
vinna, er hugsjón tuttugustu aldar-