Baldur - 25.10.1905, Blaðsíða 2

7
BALDCJR, 25. octöb. 1905.
ER GEFINN ÍT Á
GIMLI, ----- MANITOBA
ÓHAÐ VIKUBLAÐ'
KOSTAR $1 UM ÁRIð.
HORGIST FYRIRFRAM
tfTGEFENÐUR:
THE GIMLI PRINTING &
PUBLISHING COMPANY
LIMITED.
RITSTJÓRL
Magnús J. Ska/tason,
RÁÐSMAÐUR:
Gísli P. Magnússon.
UTANÁSKRIFT TIL BLAbSINS :
O-XLÆILT,
Veið4»nnÁum euglýsingum er 25 cent
fyrirþumlung d&'Wílengdar. Afa'áttur er
gefiun á stœrri auglýaingum, aem birtast {
blaðinu yfir lengri tíma. Viðvíkjandi
■Hkum afilætti og ððrum (jármálum blaða-
in», eru menn beðuir að snúa ejer að táða-
manninum.
MIÐVIKUDAGINN. 25. OCT. I9O5,
S k ó 1 a r
NÝJA ÍSLANDI,
(r rainhald),
En hvað erum vjer að hugsa,
hvað eru feður og mæður að hugsa
með bðrnin sín? Ætla þau þeim
að liggja eftir í götunni eða renn-
unni, þegar aðrar þjððir ganga
brosandi og prúðbúnar fram hjá.
Eígum við að horfa á öldina ís-
íensku, ungu, ganga til grafarsinn-
ar þegar skrælingjar og kynblend-
Jngar eru á upprisuvegi. Þá kem-
ur sorg mjer f hjarta, þegar jeg
hugsa á þessa leið, og mjcr liggur
við að ætla, að betra hefði ver-
ið að vera brúnn eða blakkur
mcð höfuðið hrokkið, heldur en
mcð Ijósbjarta andlitið og lokkana
fögru, og hvassleitu vfkingaaugun,
Hvað eigum vjer að gjöra
drcngir? Þeir scgja mjer, að feðurn-
ir sjcu að hvarta um, að skólarnir
sjcu ekki á haustin, cða ekki á
vorin, og hvernig sem nefndirnar
leggja sig í lfma, þá "geta þær
ckki fulinægt kröfum þeím, scm
tíl þcirra eru gjörðar. En þá vil
jcg segja, við feður og mæður:
Þið látið börnin ykkar vaða aurinn
og blcytuna í fjósið, þið látið
drengina lemjast um við verk-
Jeysu, að naga f sundur skógar-
buðlung í eldinn. En þvf f ó-
sköpunum lfta menn ekki lengra
fram f vcginn, líta fram yfir árin
og áratugina, sem fyrir börnunum
liggja, að heigja þessa látlausu
baráttu, sem kreppir hnúana,
lmýtir limina, beygir bökin, slftur
taugum, og sctur hrukkurnar
djúpu á hin sljettu og fögru andlit.
Hvers vegna vilja ekki foreldrarn-
ir með öllu mögulegu og hugsan-
legu móti reyna áð ljetta börnum
sfnum þetta hroðaverk, sem fyrir
þeim liggur?
En eitt af því besta, sem Ifklegt
er til þess, að ljetta þeim leiðina
er undirbúningur barnanna &
barnaskólunum. Foreldrar þeirra |
þurfa, að lcggja sig f lfma að láta
biirn sín ganga á skóla. Og þeir ■
mega ekki stökkva upp og taka |
biirnin af skólanum, cf að kcnnar-
inn þarf að finna eitthvað að við
börnin. Og þcir þurfa allir að
skoða kennarann sem uppáhalds-
barnið sitt, sem þcir feli það hlut-
verk, að leiða öll hin börnin til
mentunar, frama, farsældar og
góðra siða. Ef að þannig er
hjartanlegt og innilegt samband
milli kennara og foreldra, milli
bændanna og skólancfndanna, þá
er það mannfjelag sannarlega áj
framfaravegi Þá er það gott
hlutverk, sem hver einstakur
þcirra vinnur f þarfir hins góða,
þá munu afleiðingar þess sýna
sig eftir þvf sem árin líða. Það
er þessi samvinna allra til hins
sameiginlega góða, sem svo er
ákaflcga mikilsvarðandi. Vjer
verðum að hrynda af oss þessu
óorði sem á Oss er að falla, að
vjer horfum rólégir á að börnin
vor vaxi upp sem aumingja ræfl—
ar, siðlitlir og fákunnandi. Þvf
að vjer getum verið vissir um, að
öllu þess háttar fólki hrindir sam-
kepnin út f myrkur vcsældar og
ómcnsku, og þann kostinn viljum
vjer sannarlega ekki kjósa fyrir
börnin vor. Vjcr skulum þvf
rcyna, að vinna saman, vinir mfn-
ir, vinna saman og láta ckkert á
milli okkar koma, engar brún-
skjóttar eða rauðgráar skoðanir,
það cr miklu betra að láta þær
skjóttu og gráu ciga sig, en spilla
fyrir börnum sfnum. Þau og
þcirra framtíð ættum vjer þó að
meta meira heldur en alt annað.
Jeg veit nú vei, að mcnn kunna
að bcnda á, að þessi skýrsla hjer
að framan sjc ekki eins Ijót og
hún lítur út, þvf að á skólaaldri
sjcu talin börn frá 5 til 21 árs.
Með mikilli gleði játa jeg allan
þann sannleika og það er hið eina,
sem gctur dregið úrblygðun vorri,
hið cina, scm getur komið oss til
að lfta rjettum óhikandi augum
upp á framandi menn og þjóðir
Það er vfðar pottur brotinn en hjá
Guddu gömlu. En hitt er það,
að vjer ættum ckki að glcyma arf-
inum forna, þegar íslendingar
voru hin mentaðasta, cða að
mirsta kosti sögufróðasta þjóð á
Norðurlöndum, Vjer ættum að
halda við þá hugsun og líta fram-
kvæmd hcnnar, og heiðra alla þá,
sem nú sína frama og frægð í
enskri mentun, Ileill sje þeim
og frami hvar scm þcir fara.
Þeir hafa, nú þegar, margir orðið
oss til sóma; verði þeir með
hvcrju ókomnu ári ætfð ficiri og
fieiri.
Hvernig konungarnir!
munu veltast úr
stólum.
Eftir Vance Thomson.
(Niðurlag).
En hin hcilaga Agnes er vernd-
arengill Monoceobúa. Var það j
gamall siður þar, að þegnarnir hóp-
uðust upp að höllinni þann dag, og j
mátti þá einhver bóndadrengurinn
bjóða prinsessunni að dansa, og
einhver bóndastúlkan átti heimt-
ing á að dansa við prinsinn.
Jeg var i Icstrarsalnum hjá prins-
inum og sá Icstina af fólkinu koma
inn f hallarga-ðinn. Voru þeir
kátir og blómum skrýddir og
leiddu lamb eitt vafið ^krautleg-
um borðum, gengu þeir við hörpu-
slátt og lúðrablástur. En alt í
einu sáum við prinsessuna koma áj
harðahlaupi á móti þcim mcð ákefð j
mikilli, veifaði hún höndum og!
hrópaði:
„Rckið þá út, jeg vil ekki láta
þá koma hjer inn, út með þá“.
En bændatetrin urðu forviða og
voru allir reknir út með lambið og
blómsveigana, og svo slóu þeir
trumburnar og bljesu á lúðrana og
fóru sfna leið.
En prinsinn sagði hálf súr á
svipinn :
,,Þessa þurftí nú ekki, þetta var
góður og gamall vani“.
„Prinsessan metur meira nýju
siðina“, rnælti jeg þá.
Prinsinn þagði um stund en
mælti svo : „Náttúricga er þetta
alt saman hlægilegt, en þó hcfir
mjer fundist, að þsssi hátfð hinnar
heilögu Agnesar vera skást af því
öllu saman“ . . . Það er líkast
þvf, að ganga um stræti í stór-
borgum nútfðarinnar klæddur her- j
klæðum miðaldanna. Og ef að j
jeg mætti ráða . . . „
Jæja, hann tók ráðin hjá sjálf-
um sjer seinna. Hann gjörðist
hermaður í iiði P'rakka f Afríku
og kom þar vel fram. Og hcfði
þýski krónprinsinn núna haft Ift-
inn hluta af þrcki hans, þá hcfði
hann strokið til Svisslands og gifst
ameríkönsku stúlkunni, sem hann
einu sinni var skotinn í og vildi
láta fyrir kórónu sína. En á Prúss-
landi cru húslögin (hausgesetz)
harðari cn í nokkru fiðru konungs-
cða keisara-veldi. í hjarta prins
þessa var upprcist, og f þrjúárj
var hann mcð óþckt og þrjósku, j
en svo varð hann undan að láta i
og giftast annari.
Það er eiginlega í þessum mál-
um, ástamálunum, scm prinsarnir
litlu þrjóskast. Þrjóskast við harð-
stjórn þá, sem sviftir þá tilfinningu
og sælu ástarinnar ; og hvcr scm
skilja vill s'igu mannkynsins verð-
ur frekara að líta eftii lokrekkjum
konunganna, cn bardögum og vfg-
völlúm. Þctta hefir hver hugs-
andi maður sjcð með sjálfum sjer.
Þcir, scm nú cru að ýta á stað við-
burðum sögunnar, eru þessir ungu
| prinsar scm ekki vilja ríkjum ráða,
þessir synir ogdætur konunganna,
sem bera iogandi blysið að hinum
rykuga purpuraskrúða og ryð-
brunnu gyilingu á hásætum for-
feðra þeirra. Jeg hcfi lyft þessu
fortjaldi og nú getum vjer allir lit-
ið inn, því einlægt gjörist þarmeir
og meir.
Hann Sergíus stórhertogi á
Rússlandi ckur f kerru um strætin
í Moskö. Honum hefir verið dauði
heitinn og nú gæta hermennirnir
og pólítfin allra hans fótmála, þeir
horfa á hann þarna úr hverjum
glugga strætisins. Hann ckur
þarna rólegurog reykir vindil sinn,
þvf hann cr förlagatrúarmaður
sem allir Rómanoffarnir. Við
Kremlin hliðið beið hans hópur
manna, en út úr hópnum gengur
ungur maður og kastar sprengivjel
undir hestinn og kerruna. Á
sama augnabliki er stórhertoginn
Sergius dauður. En maðurinn,
sem sprengivjelinni kastaði, stend-
ur upp hægt og hægt, því hann
fjell er kúlan sprakk. Blóðið
streymir af honum þvf hann er
særður, en bláu augun hans eru
ofur róleg cr hann lftur yfir verk
sitt, og hann brosir mj'ig ánægju-
lega.
Pólitfin leggja ekki hendur á
hann. - En hertogafrúin er þar,
þegjandi hcfir hún f skclfmgu star-
að á sundurtættan mann sinn. Hún
lítur til unga mannsins — þessi
ungi ljósskeggjaði maður hefir ein-
lægt verið brosandi — byrgir
augu sín og veinar, því morðing-
inn er einn af konungsættinni,
hann er einn af Romanoffunum,
frændi keisara. Hann cr stórher-
togi, einn af hinum 29 meginstoð-
um hins rússneska hásætis.
Hvers vegna dráp hann bónda
hertogafrúarinnar ? Hann vildi
ekki segja henni það, þegar hún
heimsótti hann f fangelsinu, og
hvorki jeg nje þú fáum nokkurn-
tíma að vita það. Hann brosti
fyrst, hann grjet svo, er hún
spurði hann, en hann svaraði
henni engu. Það er talað um það
í hljóðskrafi við hirðir konunganna.
Jeg gjörði mjcr fcrð þúsund mflna
veg til þess, að spyrja hann að þvf,
en fjekk ekkcrt svar.
Það hcfir vcrið hlutverk mitt að
kynna mjer sálarástand nokkurra
þessara konunglegu uppreistar-
manna. Piinn þcirra kastaði kór-
ónunni frá sjer eins og barn kast-
ar brúðu sinni; annar vildi ekki
nýta hálfa millión gyllina á ári og
gjörðist óbreyttur borgari. En all-
ir sýna þeir þennan uppreistar-
anda, sem hrifið hcfir hina ungu
kynslóð konungaættanna, ogþetta
er h i n eina verulega hætta,
sem ó g n a r konungdómi og keis-
araveldi í hinum gamla heimi.
II.
BLÁA FLÖJELSFOR-
TJALDIÐ.
Það var hann Vilhjálmur keisaii
II. sem talaði svo óvirðulega um
prinsana, og sagði að þcir ,,legðu
hina konunglegu tign f sölurnar
fyrir ástabrall“.
En ekki eru þeirallir prinsarnir,
sem ieggja frá sjcr tignina fyrir
ásta sakir. Oft cr það að þeir
hafna uppgerðarvirðingu konung-
dómsins af löngun til þess, að vinna
gagn mannfjelaginu. Það eru að
vfsu oft konurnar, sem koma þeim
á stað, en hverjum sem ráða vill
sjálfur kjörum sínum, rfður fremst
af öllu á því, að kjósa sjer fjelaga á
lífsleiðinni. Leopold Ferdinand,
erkihertogi frá Austurríki, er þar
fremstur f flokki. Er hann gjörvi-
legur, einbeittur maður og allmik-
ill heimspekingur; á hann unga
frfða konu af lágum ættum, og býr
f smáu húsi einu á bökkum Gen-
fervatnsins. Hefir hann gjörst
svissneskur borgari og kallar sig
Leo Woelfling.
Móðir hans vildi láta hann taka
sjer konu af konungaættum, en
hann svaraði: „Biblfan skipar
engum að gifta.st prinsessu, heldur
að menn skuli vera trúir konum
sfnum“. Var það þá borið út að
hann væri vitstola og hann settur
á vitlausra spítala. En hann Ijet
sig ekki, og loks Ijet keisari undan
svo hann fjekk konu þá scm hann
unni.
Þá er prinscssan af Cohurg ein,
sem flúiðhefir úr höllum furstanna.
í ein 6 ár var hún f haldi á vit-
lausra spítala, og þó var hún f
fylsta máta heilbrigð. Mattachich
greifi hafði ætlað að hjálpa hcnni,
en hann var hneptur í fangclsi,
sakaður um að hafa falsað undir-
skrifc prinsessunnar. Prinsessan
sór sjálf að hún hefði skrifað nafn-
ið, en samt var hann dæmdur fyr-
ir það, og var alveg saklaus. Loks-
ins var varðhald greifans úti, og
þá gat hann laumað prinsessunni
út úr vitlau.sra spftalanum, pg
struku þau bæði út fyrir landa-
mærin. Systir hcnnar, Stefanfa,
var gift Rúdólf krónprins Austur-
rfkís, en samt fjekk Ferdinand
Bulgaraprins ást á hcnni og cinu
sinni gaf hann hcnni gjöf eina, en
gjöfin var rýtingur, hárbcittur, til
að drcpa með mann hennar.
* *
*
Framanskrifuð ritgjörð cr, að
sönnu, talsvert lengri heldur en
það scm vjcr birtum hjerf blaðinu.
En vjcr hljótum að slá hjcr f botn-
inn, með því að málið er heldur
langt, til þess að takast, f heild
sinni, upp í blað, sem ekki er
stærra en Baldur.
Aðal-efnið: — undirstöðuatriði
þau, er höfundurinn byggir á
hrun eða burtnám kónga og keis-
ara, er, að mestu, drcgið hjer
fram. Og, það voru þau, cr oss
var annt um, að gæða lcsendum
Baldurs á.
Oáindis-stöku þcssa kvað Stcbbi
sálugi Rafnsson, scm Einar Beni-
diktsson tók vísu eftir og samlfkti
við Biblfurfmur Valdimars Briems:
,,Sæl og blessuð sjcrtu nú
Sigríður Hólmkelsdóttir,
ef þú gefur mjer kaffi nú
kýrglámseggja blcssuð frú“.
Og þó var Stebbi aldrei mcðlimur
,,Hagyrðingafjelagsins“ f Wmni-
PHP
MÁLALOKIN.
Eftir glappyrt orðastapp
— olli Hrappur baga;
þótti happ að I lanncs slapp
heill úr hvappi laga.