Baldur - 02.12.1905, Síða 2

2
BALDUR 2. DES, 1905.
ER GEFINN t?T Á
GIMLI, ----- MANITOFA
OHAÐ VIKUBLAÐ
KO.STAR $1 UM Aríð.
nOh'GIST FYRIRFRAM
tfTGEFENDUK :
THE GIMLI PRINTING &
PUBLISHING COMPANY
LIMITED.
RITSTJÓRI:
Afagnús J, Skajtason.
RÁÐSMAÐUR:
Qísli p. Magmísson.
UTANÁSKRIFT TIL BLAðSINS :
B.AJL.ID'triR,
GIMLI,
lYT^YISr
Víiíiimáom *ug'ý»ingum er 25 cent
fyrtr þumluog dA k«lengd»r. AU’átiur rr
g«6nn á atœrri »uglý»ingum, itm hirt»»t í
blnðinu yfir lengri tíma. Vij'víkjandi
■Hkum ufilætti ng öðrum tjármálum l>l»ð<-
tn», eru menn brðnir «ð »lú» »jer »ð ráða
menninum.
LAOGARDAGINN, 2. LES. J9O5.
---------------- —--r~------------
Athuganir
við
ÁSKORUN Ukton Sinclair’s.
—:o:—
Grcin þessi cftir Upton Sinclair
cr svo loganði af fjíJri og hita, svo
þrungin af mælsku, svo gagnsýrð
af afli sannfæringarinnar, að menn
ciga sjaldan sliku að vcnjast. Hún
sýnir með svo lifandi dráttum Iffið
f stdrborgurtum og þær dtal hörm-
uiigar, scm sá hluti þjöðarinnar
vcrður að þola, scm neðar stcndur
A tröppu mannfjelagsins, að, þ<5 að
Baldur hafi ekki vcrið sósfalistiskur
um tfma, þá fanst mjcr rjett, að
lAta fölk sjá og fhuga þessa hl.ðina
málsins.
Vjer sjAum hjcr Ijrfslcga, hvcrn-
ig sýður undir f þessum voðalcga
hver, f þcssu eilffa eldfjalli, scm á
endanum mun gjdsa og sprengja
af sjcr hið núvcrandi fyrirkomulag
mannfjclagsins. Vjer þckkjum
þetta lítið hjer á útjöðrunum, vjer
hcyrum að eins f fjarska dynkina
og brestina, þegar cin eður önnur
bölan f hvcrinum ly'tir sjer upp
og brcstur f sundur. En vjcr gcf-
um þvf lftinn gaum, það er svo
langt f burtu frá bygðum vorum.
Og jcg hcld Ifka að það sje bcst
að taka þvf rðlega og átta sig, áður
cn mcnn hlaupa á stað, það geta
verið pyttir og skurðir og ísvakir
á lciðinni, en málið er komið svo
Jangt. að það fcr að verða nauð-
synlcgt fyrir hvern og einnaðj
kynna sjcr það, hvort scm hann crj
mcð cða mrtti sdsfalistum.
I>að cru «>11 útlit fyrir að hún
færist nær og nær þessi rimma,
þcssi umbrot, þetta ragnarökkur
þjóðanna. Það eru þessi tvö öfl,! ir, cn ekki selja umráð þess í ann
sem vjer allir þckkjum, sem standa
andvfg og ætfð vfgbúin hvort móti
ara hendur. Þeir vilja ekki fara
að dæmi jarlanna f Norvegi ádög-
öðru. iAnnarsvegar eru stóreigna- um Haralds koi.ungs hárfagra.
menn (Capitalistar), en hinsvegar j Þegar þeir voru orðnir hræddirviðj
verkamenn. Báðir flokkarnir hafa j Harald, þá veltust þeir úr konungs- 'j
I hnefann reiddan og láta höggið í hásætinu og ofan í jarlssæti og i
! rfða hvenær sem færi cr. Báðir j seldu Haraldi í hendur öll yfirráð !
! neyta allra bragða til að þrengja ! rfkja sinna og gjörðust skattskyld- I
kosti mótstöðumanna sinna.
Snemma í viðureign þeirra sáu
stóreignamenn, að þeir mundu
þurfa á öllu sfnu að halda og hóp-
uðu 3ig saman, mynduðu fjelíig,
trusts, og eru aðalvopn þeirra:
hundruð og þúsundir milljóna doll-
J ir þegnar og undirlægjur hans.
Þetta vilja bændur ekki gjöra.
Þeir vilja heldur hafa einn hund f
hælum sjcr en þúsund.
Fjöldi manna hefir sjeð þessi
vandræði. Verkgefendur sjálfir,
forkólfar verkamanna, vfsinda-
ara, tollvernd, lokun verkstæða og - menn, milljónerar, hafa verið að
margt fleira, t. d. er þeir myndajleita að ráðum til að jafna þetta.
eitt trust af kaupcndum eðurfram- Af því cr hið helsta : Municipal
leiðcndum einnar vörutegundar um owncrship og Cooperation.
heila álfu eða allan heim, cins og
’Standard Oil‘ er að gjfira. Og
svo er nú komið að varla geta
menn keypt nokkurn hlut, hvort
heldur það er eldspfta, vasaklútur
eða vjelar, svo að trustin taki ckki
toll af þvf og hann drjúgan.
Þcssi trusts hlaða sjer kastala úr
milljónum sínum. Með þeim kaupa
þau verkamenn að bregðast fjelög-
um sfnum, kaupaatkvæði við kosn-
ingar, kaupa þingmcnn cftir að
þeir eru kosnir, þau kaupa löggjaf-
arvaldið, forscta rfkjanna, ef þeir
eru falir, og stundum er sagt, að
þau kaupi forseta Bandarfkjanna
Þcir eru að reyna að hleypa
þcssum fleyg á milli flokkanna:
að láta bæjina eiga sjálfa Ijósin,
rafmagnsljósin, gasijósin, vatns-
verkin, strætabrautirnar, eins og
almenningur hefir lengi átt vegina,
skólana, póstbúsin. Og meiningin
með þessu er sú, að láta ágóðann
af þcssu fara f vasa almennings, f
staðinn fyrir f vasa einstakra
manna, um leið og almenningur
fær þessa hluti alloftast miklu ó-
dýrari, en mcðan einstakir menn
höfðu hönd yfir þcim. Þetta held
jeg að mcgi fullyrða, að alt hafi
verið tekið úr prógrammi (stcfnu-
sjálfan og ráðanauta hans. Að j skrá) sósíaiísta.
minsta kosti lcggja þau æfinlcga Þctta er f sjálfu sjer ágætt og
drjúgt f kosningasjóð.
Hinsvegar eru verkamenn vfð-
ast hvar samcinaðir f fjeliig, og
hafa tckið dæmi af hinum og
mynda trust sjálfir, með samein-
ingu margfa fjelaga, þó að það sje
ekki oft nefnt þcssu nafni. Aðal-
vopn þcirra eru verkföll, að ncita
að vinna, svo að hiíiir verði að
hefir vfða cða vfðast rcynst vel og
fer með hvcrju árinu vaxandi. En
þó er einn hængur við þctta.
Það kom fyrir f Chicago fyrir
áii sfðan cða svo. Menn voruþar
orðnir sannfærðir um, að það væri
æskilegt, að bærinn tæki að sjer
strætabrautirnar, og ætluðu að fara
að byrja, að taka undir bæjinti
loka verksnuðjum sfnum og tapi j eina eða tvær. En þótti >'áðlegt
pcningum. Þarna stendur þá trust | að fá rcyndan mann frá Glasgow á
á móti trusti, og bæði eru full hat- j Skotlandi til að lciðbcina sjer í
urs og heiftar hvort til annars. þessu cfni. Giasgow er orðlögð fyr-
Verkgefendur vilja borga scm ir það, að hafa grætt stórfje á þessu,
minst fyrir vinnuna, ogaf þvfstaf-
ar svo ástand þetta f stórborgun-
um, sem Upton Sinclair lýsir.
Vcrkþiggjendur vilja skrúfa upp
kaupið svo að þeir geti lifað sóma-
samlegu Iffi, og til þess gj'ira þeir
vcrkföllin ; en afleiðingin af þess-
en þó rninkað gjald það, cr bæjar-
búar þurfa að borga fyrir keyrslu
á vögnunum. Þegar hann kom til
Chicago og var búinn að virða fyr-
ir sjcr málið, þá Ijct hann í ljósi
það álit sitt, að, hvcrsu gott sem !
-
þetta væri f sjálfu sjer, þá vildi
um slag er sú, að þeir sem verða i hann þó stcrklega ráða Chicago-
að kaupa þessa vörutegund, scm j mönnum frá þv/, af þeirri ástæðu,
þcir framleiða, cr verkfall gjöra,
verða annaðhvort að vcra án henn-
að pólitfkín væri svo rotin. Það
væri óheiðarleikinn, inúturnar, at-
ar, eða kaupa hana miklu dýrara J kvæðakaupin, fjárdrátturinn, sein
en ella. Öll þjóðin sýpur kannske
af þcssum bciska bikar, eins þeir
scm ckkert hafa til málaniV. lagt.
ræki sjagbrand fyrír tilraun þessa.
Hún gæti meira að scgja orðið
þeim að voðalegum háska. En
Enn sem komið cr hefir slagur j samt cru nú Chicagomenn að reyna
þessi að eins verið háður í stór-| þetta. I Winnipeg held jeg að j
borgunum, vcrksmiðjunum og á j það hafi gengið heldur vel.
járnbrautunum. Bændurnir eru
fyrir utan hann, og verða fyrir ut-
an hann svo lengi scm þeir geta.
Trustin vilja reyndar setja á þá
skrúfu og kaupa vörur þeirra við
En hinn nafnfrægi vfsindamaður !
og mannfjclagsmaður, Goldvin
Smith, tckur f sama strenginn.
Hann scgir nýlega á þessa leið :
Sveitareign margra atvinnu-
sem lægstu vcrði og undir niðri | greina virðist f sjálfu sjer vcra mjög
hata þeir trustin, en svo eru þeir
æskilcg, þó að menn sleppi undan j
hinsvcgar verkgcfendur f smáum J sveitarcign verslána. ...........En j
stfl, og þá óar við öllu, scm sósfa- ! fyrsta spurningin f þvf cfni hlýtur
lismus heitir af þvf, að þeir eru j æfinlcga að vera sú, hvert sje hið
landeigendur og vilja halda utan j siðferðislega (moral) ástand sveitar j
mn þctta litla, sein þeir hafa sjálf- ; cða borga búa. Hvort væri sá
m
n
J J . •
Afbragðsgóð Team Harness
frá $22 til $32.
Single Harness frá $9 til $50.
Uxa Harness frá $10 til $15.
Alt handsaumað.
* >s ♦
!!J3r’ Hesta blankett af öllum tcgundum.
Koffort og töskur af ýinsum stærðum, verði og gcrð.
jo% afsláttur, sje borgað út í hönd.
West Sf.LKIRK.
S. Thompson.
. 111 ■ 111 >• • iii ■ ■ ii ■ i ■ • • • > • • • • in

maður með fullu viti, sem vildi
lcggja nokkuð þcssháttar f höndur
Tammanyhringsins f New York,
eða f hendur borgarstjórna cins og
f Philadelphia, Minneapolis, eða
St. Louis. (Allar þessar borgar-
stjórnir cru alræmdar fyrir þjófnað,
mútur og fjárdrátt, það eru hinir
rfku milljónerarnir sem mestu
stela). Fyrst verðið þjer að end-
urbæta hugsunarháttinn í sveit-
inni, eða borginni. Taka stjórnina
úr hendi hinna póiitisku fjárplógs-
manna, scm gjöra gælur við lægsta
hluta fólksins og selja hana f hcnd-
ur ærlegum og vönduðum mön-i-
urn, scm ckki sjcu að vasast f póii-
tfk peninga vegna. Ef að þjer
gjörið það, þá værum vjer hcimsk-
ir menn ef að vjcr ckki vildum
hafa almcnnings eign á þcssum
hlutum.
Það er þetta : til þess að geta
verið sannir góðir sósíalistar, þurfa
menn að vcra margfalt — margfalt
ærlegri, hreinlyndari, sanngjarnari,
mannkærleiksmeiri en menn eru.
Til þess þarf, að umsnúa ölium
hugsunarhætti fólks, cg jeg skal
segja yður það, að jeg hygg, að ti!
þcss þurfi feykilcga langan tfma
og ákaflega vinnu. J>vf að það er
nú eins og óheiðarleikinn og þjófn-
aðurinn á almenningsfje liggi í
j loftinu, sem menn anda að sjcr,
! og svo er það magnað, að það er
eins og menn dragí að sjer ögn
mcð hverjum andardrætti.
að eins benda á kosningarnar.
Hinn hluti flcygsins, sem menn j
eru að reyna að reka á milli þess-!
ara andvfgu flokka : vcrkamenn og j
sósíalista annarsvegar og stóreign-
armennina hinsvcgar, cr Cooper-
ation (samvinna). Einna helst j
kemur það fram sem sameignar- j
verslun, cða þá samvinnaf námum j
og sameign f ýmsu öðru. Á Eng- I
landi er mikið af þessum sameign- j
arverslunum (Cooperativc Stores).
Hafa þær verið þar iengi og gefist
vel. Til þeirra má telja Gránufjc-
lagið gamla á Islandi. Verslunar-
fjclög sveitanna þar og jeg held
Heimskringlu á fyrri dögum og
Ba'.dur. Grána iifir cnn þá, cn
Hkr. cr komin í eins manns hend-
ur. Og fór þar ifkt og spckingur-
inn Herbert Spcncbr sagði skömrnu '
fyrir andlát sitt. Það spurði hann
maður nokkur um álit hans um só-
sfalismus. Spencer sagði að það
væri ætlun sfn að sósíalistar mundu
völdum ná, fyrst á einum stað og
svo yfðar °S vfðar. Mundu þá
vcrða hreður stórar og, þegar þeir
væru búnir að hafa völdin um
stund, mundu menn rísa móti þeiin
og velta þeim, og þá mundi koma
hervald og gjörræði, en hvað svo
við tæki, kvaðst hann ekki sjá.
í Norðuráifu hafa sósfalistar náð
þingsetu hópum saman. Á Frakk-
landi hafa þeir komist inn í stjórn
landsins, sitja þar f cmbættum.
Þá fara þeir nð koina ýmsuin af
málum sfnum fram, og við það
nálgast flokkarnir aftur. í New
York voru 13 þúsund færri sósfa-
lista atkvæði núna cn f fyrra ein-
mitt fyrir það, að menn voru þar
farnir að halda fram Municipal
ownership (borgareign atvinnu-
greina). Og svo 'drðist um þctta
cins og margt annað, að hvikan
rfsi og falli. Stundum verður á-
sóknin harðari og stundum má
heita að málin liggi niðri. En eft-
ir því sem borgirnar stækka og
verkþiggjendur fjölga, þá má ein-
lægt búast við þvf, að flokkur þessi
aukist með áratug hverjum. Og
á cndanum kernur sú stund, að
það verður spurning um líf eða
dauða fyrir annanhvorn þessara
andvfgu flokka. En úr þvf getur
ur muni fara.
FUNDARBOÐ.
Hjer með boðast til ársfundar f
bændafjelaginu ’Gcysir1, í Geysir
skólaliúsinu, II. des. næstkom-
andi, kl. 1 e. hád. Fjelagsmenn
ámintir um að sækja þenna fund
vcl, því mikið er að gjöra.
Gcysir, Man., 20. nóv. '05.
Bjakni Jóhannsson,
forseti.
TIL SÖLU
gott uxateam á besta aidri, 7 og 8
ára gamlir, ágætlega tamið. Mig
vantar að selja þetta team fyrir 4.
n. mán. á $1 10.
Gcysir, Man., 20. nóv. '05.
Bjarni Jóiiannsson.
Jeg vil j tíminn einn skorið hvernig sá leik-